BAYKARA MECLİSİ’NDEN YANSIMALAR-İlmî ve Edebî Meclisler-Tarihî Olaylar-Hikâyeler5-

Zeynüddîn-i Vâsıfî tarafından Farsça olarak kaleme alınan Bedâyi’u’l-vekâyi’, özellikle Türk kültür ve sosyal hayatına dair ihtiva ettiği geniş ve önemli bilgiler vesilesiyle dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, Bedâyi’u’l-vekâyi’de yer alan ve Türkistân coğrafyasındaki Türk kültür hayatına ışık tutup günümüze aktaran dört bölümün tercümesine yer verilecektir. Bunlardan birincisi, Mevlânâ Hacı-i Tebrîzî’nin durumu, onun etrafında gelişen bazı olayları ve yapılan ilmî münazarayı; ikincisi Şeyhülislam Hâce Hâşimî’nin Esfîdmûn köyünde tertip ettiği mecliste istek üzerine yazılan üç tane gazel-i tabl-i bâz ile Vâsıfî’nin, kendisine hissettirilmeden irticalen üç değişik konuda inşa yazması için sınava tabi tutulmasını; üçüncüsü Kâtibî-i Nîşâbûrî ve Baba Sevdâî’nin, Mîrzâ Baysungur’un himayesi altında bir araya gelmeleri ile Mîrzâ Baysungur ve Baba Sevdâî’nin ilk karşılaşmaları ve aralarında geçen bazı olayları; dördüncüsü ise Emîr Sultân Celâlüddîn-i Mergînânî’nin, Abdulvâsi’-i Cebelî’nin “çâr-der-çâr/çâr-ender-çâr kasidesi”ne yazdığı nazirenin, Sultân Muhammed-i Bahâdır Han’ın tertip ettiği bir mecliste okunması, okunan bu şiirin mecliste bulunanların isteği üzerine Vâsıfî tarafından değerlendirilmesini ihtiva etmektedir. Ayrıca bu bölümde Vâsıfî’nin, Âsafî, Hilâlî, Ehlî, Herâtî, Rûhî, Mukbilî ve Riyâzî’nin mecliste okunan bazı şiirleri üzerinde yaptığı değerlendirmelere de yer verilmiştir.

REFLECTIONS FROM THE BAYKARA ASSEMBLY-Scientific and Literary Assemblies-Historical Events-Stories 5-

Written in Persian by Zeynüddîn-i Vâsıfî, Bedâyi’u’l-vekâyi’ draws attention especially with its extensive and important information on Turkish culture and social life. This study includes the translation of four chapters of Bedâyi’u’l-vekâyi’, which shed light on Turkish culture in the Turkistan geography. The first of these chapters is about the situation of Mevlânâ Hacı-i Tebrîzî, some events that took place around him, and a scientific debate. The second is about three gazel-i tabl-i bâz written upon request in the assembly organized by Şeyhülislam Hâce Hâşimî in the village of Esfîdmûn and about Vâsıfî’s being tested without noticing to write poems on three different topics by improvising. The third is about the meeting of Kâtibî-i Nîşâbûrî and Baba Sevdâî under the auspices of Mîrzâ Baysungur and about the first encounter between Mîrzâ Baysungur and Baba Sevdaî and some events that took place between them. Finally, the fourth is about the reading of Emîr Sultân Celâlüddîn-i Mergînânî’s nazire (a poem written in the same form, meter, rhyme, and redif by another poet in response to a poet’s poem) in response to Abdulvâsi’-i Cebelî’s “çâr-der-çâr/çâr-ender-çâr qasida” in the assembly organized by Sultân Muhammed-i Bahâdır Han and the evaluation of this poem by Vâsıfî at the request of those in it. This chapter also includes the evaluations made by Vâsıfî on some of the poems of Asafi, Hilâlî, Ehlî, Herâtî, Rûhî, Mukbilî, and Riyâzî read in the assembly.

PDF

___

AKÜN, Ömer Faruk (1991), “Bâbür: Sanatkâr ve Fikir Adamı Yönü” mad., DİA, c. 4, s. 396-400.
ALPARSLAN, Ali (1992),“Baysungur, Gıyâseddin” mad., DİA, c. 5, s. 276-277.
AMÎD, Hasan (1362), Ferheng-i Amîd, Tehrân.
AYDINLI, Osman (2009), “Semerkand” mad., DİA, c. 36, s. 484-486.
BÂBÜR (2006); Baburnâme (Vekayi) Gazi Zahîreddin Muhammed Babur, Doğu Türkçesinden çeviren: Reşit Rahmeti Arat, Önsöz ve Tarihi Özet: Y. Hikmet Baydur, İstanbul: Kabalcı.
BEKSAÇ, Engin (2012), “Uluğ Bey Medresesi” mad., DİA, c. 42, s. 129-130.
ÇETİN, Osman (1998), “Horasan” mad., DİA, c. 18, s. 234-241.
DEHHUDÂ, Ali Ekber (1373), Lugat-nâme, (14 cilt), Tehrân: Muessese-i İntişârât-i Çâp-iDânişgâh-i Tehrân.
ENVERÎ, Hasan (1382), Ferheng-i Bozurg-i Sohen, 8 c., Çâp-i devvom, Tehrân.
ERASLAN, Saniye (2019), “Türkistanlı Bir Şair: Vâsıfî ve Türkçe Şiirleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, XXIII, 758-774.
FIĞLALI, Ethem Ruhi (1989), “Alî” mad., DİA, c. 2, s. 371-374.
GÜNDÜZ, Tufan (2010), “Şah İsmâil” mad., DİA, c. 10, s. 253-255.
HACIMÜFTÜOĞLU, Nasrullah (1988), “Abdülkâhir el-Cürcânî” mad., DİA, c. 1, s. 247-48.
HAYYÂMPÛR, Doktor A. (1368), Ferheng-i Suhanverân, 2 c., Tehrân: Çâphâne-i Fecr-i İslâm.
İbni Mâce (1431), Sünenü İbni Mâce, Haz. Fuâd Abdulbâkî, I-II, Kahire: Dâru İhyâ’i’l-Kütübi’l-Arabî.
KAFALI, Mustafa (1970), “Cuci Sülâlesi ve Şu’beleri”, İÜEF Tarih Enstitüsü Dergisi, sy. 1, s. 103-120.
KANAR, Mehmet (2016), Büyük Türkçe-Farsça Sözlük, İstanbul: Say Yay.
KANDEMİR, M. Yaşar (2002), “Alî: İlmî Şahsiyeti” mad., DİA, c. 2, s. 375-378.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (1988), “Abdülvâsi’-i Cebelî” mad., DİA, c. 1, s. 283.
KARTAL, Ahmet (2017), “Baykara Meclislerinde Farsça YazılanBir Gazel Türü: Gazel-i Tabl-i Bâz”, Türk Dünyasının Ulu Çınarı, hzr. Ahmet Kartal-Mehmet Mahur Tulum, İstanbul: Sivrihisar Belediyesi Yay., s. 449-456.
KARTAL, Ahmet (2019), “Baykara Meclisinden Yansımalar: -Edebî Meclisler 2-”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sy. 22, s. 525-578.
KARTAL, Ahmet (2019a), “Türkistan’dan Yansımalar”, ESTAD Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Prof. Dr. Muhammed Nur Doğan Armağan Sayısı], c. 2, sy. 1, s. 125-156.
KÂTİB ÇELEBİ, (2013), Cihan-nüma, 2 c., ed. Said Öztürk, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları Merkezi.
KILIÇ, Hulusi (1994), “Delâ’ilü’l-i’câz” mad., DİA, c. 9, s. 114-15.KONUKÇU, Enver (1991), “Bâbür” mad., DİA, c. 4, s. 395-396.
MUHAMMEDCANOV, Abdullah (2011), “Taşkent” mad., DİA, c. 40, s. 145-148.
MU’ÎN, Muhammed (1371), Ferheng-i Fârsî, Şeş cild, Çâp-i heştum, Tehrân: Çâphâne-i Sipihr.
NECMEDDÎN EL-KÂTİBÎ EL-KAZVÎNÎ (2016), Hikmetü’l-ayn: Varlık Hikmeti, çev. Salih Aydın, İstanbul: Türkiye Yazma Kurumu Başkanlığı Yay.
NEVÂYÎ, Alî Şîr Nevâyî (2001), Mecâlisü’n-nefâyis I (Giriş ve Metin), II (Çeviri ve Notlar), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
OKUMUŞ, Ömer (1993), “Câmî, Abdurrahman” mad., DİA, c. 7, s. 94-99.
ÖZAYDIN, Abdulkerim (1993), “Canoğulları” mad., DİA, c. 7, s. 154-155.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi (2007),“Nîşâbur” mad., DİA, c. 33, s. 149-151.
SEVGİ, H. Ahmet (1998), “Hilâlî-i Çagatayî” mad., DİA, c.18, s. 21-22.
STEİNGASS, F. (1975), Persian-English Dictionary, Beirut: LibrairieduLiban.
ŞEŞEN, Ramazan (1992), “Buhârâ” mad., DİA, c. 6, s. 363-367.
ŞÜKÛN, Ziya (1984), Farsça-Türkçe Lûgat, Gencîne-i Güftâr Ferheng-i Ziyâ, (3 cilt), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
TOSUN, Necdet (2012), “Ubeydullah Ahrâr” mad., DİA, c. 42, s. 19-20.
TÖKEL, Dursun Ali (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar –Şahıslar Mitolojisi-, Ankara: Akçağ Yay.
TÜRKOĞLU, İsmail (2010), “Şeybânî Han” mad., DİA, c. 39, s. 43-45.
UYDU YÜCEL, Mualla (2012), “Ubeydullah Han” mad., DİA, c. 42, s. 22-23.
ÜZÜM, İlyas (2002), “Kızılbaş” mad., DİA, c. 25, s.
VANLIOĞLU, Mehmet –Mehmet Atalay (1994), Edebiyat Lügati, Erzurum: Atatürk Üni. Fen-Edebiyat Fak. Yay.
VANLIOĞLU, Mehmet (2002), “Kâtibî, Şemseddin” mad., DİA, c. 25, s. 42.
VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî (1349), Bedâyi’u’l-vekâyi’, (nşr. A. Boldirev), Cild-i evvel, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî (1350), Bedâyi’u’l-vekâyi’, (nşr. A. Boldirev), Cild-i divvom, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli (2016), hzr. Abdulkadir Şener –M. Cemal Sofuoğlu –Mustafa Yıldırım, İzmir.
YILDIRIM, Nimet (2010), “Sûzenî” mad., DİA, c. 38, s. 3-4.https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir