Türk Edebiyatının Manzum İlk Siyeri: Velî’nin Sîretü’n-Nebî’si

Hz. Peygamber ve sahabelerinin haberlerini ve ilk Müslümanların yaşadığı hadiseleri kaybolmaktan koruma düşüncesi, Hz. Peygamber’in siyerini yazma geleneğini başlatmıştır. Bu gelenek Türk edebiyatında 14. yüzyılda Erzurumlu Kadı Darîr’in tercüme niteliğindeki Sîretü’n- Nebî adlı eseriyle başlamış ve günümüze kadar gelmiştir. Darîr’in mensur olan Sîretü’n-Nebî’sinde, yer yer manzum parçalar da vardır. Bu makalenin konusu olan Velî’nin Sîretü’n-Nebî’sinin ise tamamı manzumdur ve eser 15. yüzyılda Muhammed adında biri tarafından yazılmıştır. “Muhammed” isminin müellifin asıl adı olduğu tahmin edilmektedir. Müellif eserinde, mahlas olarak Velî’yi tercih etmiştir. Tezkirelerde veya 15. yüzyıla ait diğer kaynaklarda görebildiğimiz kadarıyla Velî’nin bu eseri hakkında herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Çoğu kütüphane kataloğunda, Sîretü’n-Nebî’nin müellifi olarak da farklı adlar görülmektedir. Bunlardan bazıları “Âşıkî, Mehmed, Abdullah Zâhidî Efendi, Abdurrahman, Mehmet Halife, Muhammed, Mehmet Hakkı, Derviş Öksüz, Molla Velî”dir. Eserin 32 nüshası tespit edilmiştir. Bunlar içinde 494 varaklık en eski nüsha, İBB Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler Kütüphanesindedir ve istinsah tarihi H. 939 (M. 1532)’dur. Eserin yazım tarihi H. 872 (M. 1468)’dir. Kaynaklarda Velî’nin Sîretü’n-Nebî’sine kadar tamamı manzum olarak yazılmış başka bir siyer kitabı görülmemektedir. Bu nedenle eser, Türk edebiyatında türün bütün özelliklerini barındıran ve tamamı manzum olarak yazılmış ilk siyer kitabıdır.

Anahtar Kelimeler:

Siyer, Velî, Meğâzî, Muhammed, Abdurrahman.

The First Verse Siyar of Turkish Literature: Veli’s Siretü’n-Nebi

The thought on protecting the news of The Prophet Muhammed and his Companions and the events they experienced from loss has initiated tradition of The Prophet siyer writing. This tradition in Turkish Literature started with a translation of the work called Siretü’n- Nebi by Erzurumlu Kadı Darir in the 14th century and has continued up to now. There are verses in Siretü’n- Nebi written in prose by Darir. Veli’s Siretü’n- Nebi, which is the subject of this article, is completely in the form of verses and was written by a man called Muhammed in the 15thcentury. It is estimated that the name ‘Muhammed’ is the original name of the author. The author in this work preferred to write under the pseudonym of Veli. As we can see, there is no record of all’s work in tezkires and in the other sources in the 15th century. In most catalogs, many different names are seen as the author of Siretü’n- Nebi. Some of them are Aşıki, Mehmed, Abdullah Zahidi Efendi, Abdurrahman, Mehmet Halife, Muhammed, Mehmet Hakkı, Derviş Öksüz, Molla Veli. 32 copies of this work have been determined. Of all copies the oldest copy which has 494 page is in the rare books in the Library of IBB Atatürk and the date of the copy is H. 939 (M. 1468). The date of the writing of this work is H. 872 (M. 1468). In the written sources there are no other siyar books which were completely written in verses like Veli’s Siretü’n- Nebi, therefore, the work is the first siyar book which has all features of its kind and was completely written in verses in Turkish Literature.

Keywords:

Siyar, Veli, Muhammed, Abdurrahman, Rhymed couplets.,

PDF

___

AHMET Bin Hambel, Müsned, çev. YILDIZ, Hasan (2004), Zekeriya YILDIZ, Hüseyin YILDIZ Ankara: Ocak Yayıncılık.
ATEŞ, Ahmed (1954), Vesiletü’n-Necat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basıme- vi.
AVŞAR, Ziya (2009), “Gölge Avıyla Boşalan Bir Sadak: Mahallîleşme”, Tur- kish Studies-Edebiyatımızda Mahallileşme ve Türkî-i Basit Özel sayısı, s. 30-35.
AY, Ümran (2007), Münirî’nin Manzum Siyer-i Nebîsi Cilt 1, İstanbul, Marma- ra Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
AYMUDLU, Ahmed (1995), Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif, İstanbul: MEB Yayınları.
ÇORAK, Reyhan (2010), Münirî’nin Manzum Siyer-i Nebîsi Cilt 2-3, İstanbul, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayım- lanmamış Doktora Tezi.
DARÎR, Sîretü’n-Nebî, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi 2384 nolu nüsha.
DENİZ, Sebahat (2006), Tecellî (Aşkın Bitmeyen Çilei) Gülendâm ü Küeyt (Risa- le-i Raz), İstanbul: Duyap Yayınları.
DİA (Müellif yerine) (1992), “Bekrî, Ebu’l-Hasan el-Kasasî”, DİA, C.5, s. 366.
EGE, Hasan (2006), Sîret-i İbn-i Hişam Tercemesi, İstanbul: Kahraman Yayın- ları.
EGÜZ, Esra (2013), Erzurumlu Mustafa Darîr'in Sîretü'n-nebî'sindeki Türkçe manzumeler: İnceleme-metin-Cilt I, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
EL-SHAMAN, Massad S. Ali (1982), Türk Edebiyatında Siyerler ve İbn Hi- şam’ın Siyeri’nin Türkçe Tercümesi, Ankara, Ankara Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi.
Erzurumlu Kadı Darîr, Sîretü’n-Nebî, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi 2384 nolu nüsha.
FAYDA, Mustafa (2009), “Siyer ve Megâzi”, DİA, C. 37., s. 319-324.
HACIİSMAİLOĞLU, Muhammed İhsan (2008), Eyüp Sabri Paşa’nın Mahmûdu’s-Siyeri, Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
HİZMETLİ, Sabri (1991), İslâm Tarihçiliği Üzerine, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, Beyrut1986.
İsmail Hakkı İzmirli, Siyer-i Celile-i Nebeviye Mukaddimât: İ.Hakkı Uca (1996), Konya (Bsm. İstanbul): Esra Yayınları.
KAPLAN, Yıldıray, İlk Türkçe Siyer Kitabı (Siret'ün-Nebî), sonpeygamber.info (05.04.2014)
KOCATÜRK, Vasfi Mahir (1970), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Edebiyat Yayınevi.
LEVENT, Agâh Sırrı (1973), Türk Dili Araştırmaları Belleten, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
Muhammed İbn İshak, Siyer-i İbn-i İshak: BİLLİK, M. Şafi (2012), İstanbul: Düşün Yayıncılık.
MÜTERCİM Asım (1305), El-Okyanusü’l-Basit fi Tercemeti’l-Kamusi’l-Muhit, İstanbul.
ÖZ, Şaban (2006), İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, Ankara Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
ÖZDEMİR, Mehmet (2007), “Siyer Yazıcılığı Üzerine”, Milel ve Nihal 4 (3), İstanbul, s. 129-162.
ÖZKAT, Mustafa (2011), Münirî’nin Manzum Siyer-i Nebîsi Cilt IV-V, İstan- bul, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ya- yımlanmamış Doktora Tezi.
ÖZTOPRAK, Nihat (2010), “Türk Edebiyatında Manzum Siyerler”, Uluslara- rası Mevlid Sempozyumu, Ankara: TDV yayınları, s. 52-70.
PEKOLCAY, Necla (2004), “Mevlid”, DİA, C. 29. s.486-487.
TOP, Yılmaz (2011), Münirî’nin Manzum Siyer-i Nebîsi Cilt 6-7, İstanbul, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayım- lanmamış Doktora Tezi.
UTKU, Nihal Şahin, Siyer Yazıcılığı, sonpeygamber.info (05.04.2014)
UZUN, Mustafa (2009), “Siyer ve Megâzî”, DİA, C.37, s. 324-326.
ÜNER, Büşra (2011), Manzum Siyer, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011.
ÜNVER, İsmail (1986), “Mesnevî”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Sayı: 415-416-417, s. 430-563.
YAZICIOĞLU Mehmet, Muhammediye I, Haz. Âmil Çelebioğlu (1996), İs- tanbul: MEB Yayınları.
YILDIZ, Sümeyye (2011), İbrahim Hanîf’in Siyer-i Mekkî’si (Varak 1-32), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Li- sans Tezi İstanbul.