Osman Şikloşî’nin FarsçaTürkçe Manzum Sözlüğü
Dil öğretiminde özellikle de Arapça ve Farsçaöğretiminde kolaylık sağlaması amacıyla 15. yüzyılbaşlarından itibaren Anadolu sahasında manzum sözlükleryazılmaya başlanmıştır. Aruz ölçüsüyle kaleme alınan busözlüklerde çoğunlukla nazm ve mesnevi nazım şekli tercihedilmiştir. Başta Arapça-Türkçe, Farsça-Türkçe olmaküzere Osmanlıların kültürel ve coğrafi olarak irtibattaolduğu milletlerin dillerini barındıran Arnavutça-TürkçeBoşnakça-Türkçe, Bulgarca-Türkçe, Ermenice-Türkçe,Fransızca-Türkçe, Rumca-Türkçe sözlükler yazılmıştır.Çalışmaya konu olan eser, Osman Şikloşî tarafındankaleme alınan Farsça-Türkçe manzum bir sözlüktür. Buçalışmada Osman Şikloşî’nin Farsça-Türkçe manzumsözlüğü hakkında bilgi verilmiş ve sözlüğüntranskripsiyonlu metni ortaya konulmaya çalışılmıştır.Eserin tek nüshası bilinmektedir. Söz konusu nüsha MilliKütüphane 06 Mil Yz A 2267/2’de kayıtlıdır. İstinsah tarihibulunmayan bu nüshaya göre 222 beyitten oluşan eserdetespit edilebildiği kadarıyla 887 Farsça kelimenin Türkçekarşılığı verilmiştir. Eser, 18 manzumeden müteşekkildir.Eserin yazım tarihi belli olmamakla birlikte büyük olasılıkla16. yüzyılın son çeyreği ile 17. yüzyılın ilk çeyreği içindekibir tarihte kaleme alınmıştır. Eserin yazarı Osman Şikloşîhakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır.
Osman Şikloşî’s Persian-Turkish Poetic Dictionary
In language teaching, especially with the aim of facilitating Arabic and Persian language teaching, the Anatolian field poetic dictionaries have been written since the beginning of the 15th century. In these dictionaries written by aruz prosody mesnevi and nazm nazım types are usually preferred. Some ethnicities’ dictionaries which were culturally and geographically tied to Ottomans such as Albanian-Turkish Bosnian-Turkish, BulgarianTurkish, Armenian-Turkish, French-Turkish, GreekTurkish and especially Arabic-Turkish, Persian-Turkish were written. The text which the subject of this article is a PersianTurkish verse dictionary that is written by Osman Şikloşî. In this study, it has been strived to unveil the hidden aspects of Şikloşi’s dictionary and transcripted version of the original work. There is only one copy of text of the dictionary. The copy is registered in the National Library 06 Mil Yz A 2267/2. According to the copy that is not known the exact date, in the text consisting of 222 couplets has 887 Persian words are given Turkish equivalent. Text includes 18 poems. The writing date of the text is unclear but probably Şikloşî’s dictionry was written in the second half of the 16th century and the first half of the 17th century. There is no information about the author Osman Şikloşî in the sources.
___
- ALPAYDIN, Bilal (2007), Refî‘-i Kâlâyî’nin Dîvânı (İnceleme-Metin), İstanbul:
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
- ARSLAN, Anıl (2016), Tuhfe-i Hüsâmî (İnceleme, Çeviri Yazılı Metin, Dizin),
Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
- AY, Ümran (2012), “Osman Bosnevî’nin Manzum Farsça Türkçe Sözlüğü:
Lugat-i Manzûme”, 1. Uluslararası Türk-İran Dil ve Edebiyat İlişkileri
Sempozyumu, 683-732.
- BİLGE, Sadık Müfit (2000), “Macaristan'da Osmanlı Hâkimiyetinin ve İdari
Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi“, Osmanlı Tarihi Araştırma ve
Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 11: 33-81.
- BORAN, Uğur (2016), “Sözlükçülük Geleneğimize Umumi Bir Bakış ve
Edirne Müftüsü Fevzi Efendi’nin Arapça-Türkçe Manzum Sözlüğü:
Tuhfe-i Fevzî”, Şarkiyat Mecmuası, 28: 73-154.
- ÇINAR, Bekir (2012), Miftâh-ı Lisân Manzum Türkçe-Fransızca Sözlük, Ankara:
Altınpost Yayınları.
- DOĞAN AVERBEK, Güler (2018), “Türkçe-Arnavutça Manzum Sözlük
Dürre-i Manzûme’nin Bilinmeyen İki Nüshası”, FSM İlmî
Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 12: 223-242.
- DURU, Necip Fazıl ve Abdullah Eren (2014), Osman Şâkir Bozokî, Nazm-ı Dilârâ (Farsça-Türkçe Manzum Lügat), Ankara: Altınpost Yayınları.
- DÜZENLİ, Mesut Bayram (2015), “Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük:
Tuhfetü’l-Hâfız”, Turkish Studies, 10/12: 329-370.
- DÜZENLİ, Mesut Bayram ve Muhittin Turan (2016), “Türkçe-Farsça
Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Şemsî”, Uluslararası Sosyal
Araştırmalar Dergisi, 9/42: 122-154.
- ERDOĞAN, Mustafa (2008), “Yenikapı Mevlevihânesi İle İlgili Kaynaklara
Bir İlave: Kemaleddin Efendi’nin Terâcim-i Ahvâl’i”, Türk Kültürü
ve Hacı Bektaş-ı Veli, 47: 157-174.
- ERKAN, Mustafa (1991), “Bahrü’l-Garâib”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, IV: 513-514.
- GIYNAŞ, Kamil Ali (2015), “Arapça-Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük:
Tuhfetü’l-İhvân ve Hediyyetü’s-Sıbyân”, Uluslararası Sosyal
Araştırmalar Dergisi, 8/41: 154-163.
- GÖREN, Neslihan (2016), Bursalı Nakibzâde Ni‘metî’nin “Tuhfe-i Ni‘metî Adlı
Farsça-Türkçe Manzum Sözlüğü (Metin-İnceleme), İstanbul: Marmara
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
- GÖZİTOK, Mehmet Akif (2016), “Manzum Sözlük Geleneğimizin Kayıp
Halkası: Nazm-ı Bedî”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları
Enstitüsü Dergisi, 55: 127-148.
- GÜRSU, Mehmet (2018), “Mehmed Sabrî Ve Tuhfe-i Sabrî An Lisân-ı Bulgarî
Adlı Manzum Bulgarca-Türkçe Sözlüğü”, Türkoloji, 88: 9-31,
Kazakistan.
- İMAMOĞLU, Ahmet Hilmi (2005), Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede, Tuhfe-i Şâhidî
(Farsça-Türkçe Manzum Sözlük), Muğla: Muğla Üniversitesi
Yayınları.
- KAÇAR, Irmak (2017), “Lutfullah Halîmî’nin Farsça-Türkçe Manzum
Sözlüğü: Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga”, Literaturca Journal of
Turkish Language and Literature, 3/2: 131-146.
- KAPLAN, Yunus (2017), “Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük: Tuhfe-i
Mukaddimetü’l-Lügat”, Studies of The Ottoman Domain, 7/12: 213-
236.
- KARA KÜTÜKÇÜ, Nimet (2017), “Geleneksel Bir Manzum Sözlük: Tuhfe-i
Şâdî”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6/7: 114-151.
- KARTAL, Ahmet (2001), Ahmed Remzî Efendi Tuhfe-i Remzî (İncelemeTranskribe Metin-İndeks-Sözlük), Ankara: Bilge Yayınevi.
- KAYA, Hasan (2017), “Kerîmî’nin Manzum Sözlüğü”, Divan Edebiyatı
Araştırmaları Dergisi, 18: 213-252.
- KAYA, Hasan ve Bünyamin Ayçiçeği (2019), Müsellesnâme Osman Şâkir’in
Manzum Sözlüğü, İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.
- KILIÇ, Atabey (2007), “Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Vehbî
(Metin)”, Turkish Studies, 2/2: 410-475.
- KILIÇ, Atabey (2013), “Osman Şâkir’in Türkçe-Farsça Manzum Lugati:
Nazm-ı Dil-ârâ”, Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu 10-
12 Mayıs 2012 Bildiriler Kitabı, Ordu: Ordu Üniversitesi Yayınları,
145-153.
- OKUMUŞ, Sait (2009), “Muhammed Hevâî Üsküfî ve Türkçe-Boşnakça
Manzum Sözlüğü Makbûl-i Ârif (Potur Şâhidî)”, Turkish Studies,
4/4: 823-844.
- OKUMUŞ, Sait (2011), “Bosnalı Osmân b. Hüseyin’in Farsça-Türkçe Manzum
Sözlüğü: Tuhfe-i Manzûme”, Osmanlı’dan Günümüze Bosna-Hersek
Uluslararası Sempozyumu Bildirileri 09-11 Haziran 2010, Editör: Prof.
Dr. Enver Halilovic, Tuzla: Tuzla Üniversitesi Felsefe Fakültesi, 509-
521.
- Osman bin Hüseyin Bosnevî (yazma eser), Manzûme, Gazi Hüsrev Bey
Kütüphanesi No: R.3451/5.
- Osman bin Hüseyin Bosnevî (yazma eser), Manzûme, Gazi Hüsrev Bey
Kütüphanesi No: R.4287.
- Osman bin Hüseyin Bosnevî (yazma eser), Manzûme, Milli Kütüphane, No:
19 HK 1859/5.
- Osman bin Hüseyin Bosnevî (yazma eser), Manzûme, Milli Kütüphane, No:
19 HK 1884/2.
- Osman bin Hüseyin Bosnevî (yazma eser), Manzûme, Milli Kütüphane, No:
05 BA 1604/3.
- Osman bin Hüseyin Bosnevî (yazma eser), Manzûme, Süleymaniye
Kütüphanesi Reşit Efendi Bölümü, No: 977/4.
- Osman Şikloşî (yazma eser), Tuhfe-i Elma‘î, Milli Kütüphane, No: 06 Mil Yz A
2267/2.
- ÖLKER, Gökhan (2013), “Lugât-i Manzûme-i Nûriye Berây-ı Terceme-i
Lisân-ı Rumiye Üzerine”, Turkish Studies, 8/9: 2007-2019.
- ÖLKER, Perihan (2015), Manzum Sözlük Geleneği ve Mahmûdiyye (ArapçaTürkçe Manzum Sözlük), Konya: Palet Yayınları.
- ÖZ, Yusuf (2016), Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara: Türk Dil
Kurumu Yayınları.
- ÖZTAHTALI, İbrahim İmran (2004), Lâmi˘î Çelebi ve Lügat-ı Manzumu (Tuhfei Lâmi˘î), Bursa: Gaye Kitabevi.
Szársomlyó Természetvédelmi Terület (E.T.: 11.11.2019),
https://hu.wikipedia.org/ wiki/Sz%C3%A1rsomly%C3%B3.
- ŞİŞMAN, Rabia Şenay (2016), “Farsça Türkçe Sözlüklerden İlm-i Lugat”,
Turkish Studies, 11/4: 899-974.
- TANYILDIZ, Ahmet (2013), Mes‘ûd Lutfî Efendi, Tuhfe-yi Lutfî (Türkçe-Farsça
Manzum Sözlük), İstanbul: Akademik Kitaplar.
- TURAN, Muhittin (2012), “Hasan Rızâyî ve Kân-ı Ma‘ânî İsimli Manzum
Sözlüğü”, Turkish Studies, 7/4: 2939-2992.