Baykara Meclisi’nden Yansımalar -Edebî Meclisler 3-

Zeynüddîn-i Vâsıfî tarafından Farsça olarak kalemealınan Bedâyi’u’l-vekâyi’, özellikle Türk kültür ve sosyalhayatına dair ihtiva ettiği bilgiler vesilesiyle dikkatçekmektedir. Bu çalışmada, Bedâyi’u’l-vekâyi’de yer alan veTürkistan coğrafyasındaki Türk kültür hayatına ışık tutupgünümüze aktaran üç bölümün tercümesine yerverilecektir. Bunlardan birincisi, Sultan Hüseyn-iBaykara’nın veziri Hâce Nizâmülmülk-i Hafî ile ilgilidir.Bu bölüm, o dönemde çeşitli sebeplerle öldürülen ileri gelenkişileri ihtiva etmesi ve Muhammed Mü’min Mîrzâ’nınöldürülmesi üzerine yazılan mersiyeler hakkında şairlerarasında yapılan değerlendirmeyi kapsaması yönüyle,ayrıca dikkat çekicidir. İkinci bölüm, kitabın yazarıVâsıfî’nin Semerkan’da bulunduğu sırada Hâce Yûsuf-ıMelâmetî’nin daveti üzerine katıldığı bir meclisi ihtivaetmektedir. Üçüncü bölümde ise Mevlânâ Benâ’î’ninfaziletleri ile onun Türk edebiyatının önemlitemsilcilerinden Alî Şîr Nevâ’î arasında gerçekleşen bazılatifelere yer verilmiştir. Burada Alî Şîr Nevâ’î ile ŞîralîMüzehhib, Nâsır-ı Reng-rîz, Kadı-zâde ve HâfızGıyâsüddîn arasında vuku bulan nükteler de yeralmaktadır.

Reflections from Baykara's Assemblies -Literary Gatherings 3

Bedâyi’u’l-vekâyi, which was written in Persian by Zeynüddîn-i Vâsıfî, draws attention especially with the information it contains about Turkish cultural and social life. In this study, the translation of three chapters in Bedâyi’u’l-vekâyi, which sheds light on the Turkish cultural life in the geography of Turkestan, will be included. The first one is about Hâce Nizâmülmülk-i Hafî, the vizier of Sultan Hüseyn-i Baykara. This section is also noteworthy in that it includes the evaluation of the poets about the merits written on the killing of Muhammad Mü’min Mîrzâ and the leading persons who were killed at that time for various reasons. The second part of the book includes a council in which Vâsıfî, the author of the book, was invited by Hâce Yûsuf-ı Melâmetî when he was in Samarkand. In the third chapter, the virtues of Mevlana Benâ’î and some of the jokes that took place between Alî Şîr Nevâ’î, one of the important representatives of his Turkish literature, are mentioned. Here, the jokes between Alî Şîr Nevâ’î and Şîralî Müzehhib, Nâsır-ı Reng-rîz, Kadı-zâde and Hâfız Gıyâsüddî are also included.

PDF

___

AMÎD, Hasan (1362), Ferheng-i Amîd, Tehrân.
BÂBÜR (2006); Baburnâme (Vekayi) Gazi Zahîreddin Muhammed Babur, Doğu Türkçesinden çeviren: Reşit Rahmeti Arat, Önsöz ve Tarihi Özet: Y. Hikmet Baydur, İstanbul: Kabalcı.
BOLDİREV, A.N. (1956), “Çağdaşlarının Hikâyelerinde Nevai”, çev. Rasime Uygun, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1956, Ankara, s. 197-237.
DEHHUDÂ, Ali Ekber (1373), Lugat-nâme, (14 cilt), Tehrân: Muessese-i İntişârât-i Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
ENVERÎ, Hasan (1382), Ferheng-i Bozurg-i Sohen, 8 c., Çâp-i devvom, Tehrân.
HAYYÂMPÛR, Doktor A. (1368), Ferheng-i Suhanverân, 2 c., Tehrân: Çâphâne-i Fecr-i İslâm.
KANAR, Mehmet (2016), Büyük Türkçe-Farsça Sözlük, İstanbul: Say Yay.
KARTAL, Ahmet (2017), Baykara Meclislerinden Çırağan Eğlencelerine Lâlezâr Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
MU’ÎN, Muhammed (1371), Ferheng-i Fârsî, Şeş cild, Çâp-i heştum, Tehrân: Çâphâne-i Sipihr.
NEVÂ’Î (1323), Mecâlisü’n-nefâ’is, Der-Tezkire-i Şu’arâ-i Karn-i Nohum-i Hicrî, Te’lîf: Mîr Nizâmuddîn Alîşîr Nevâî, (be-Sa’y u İhtimâm-i Alî Asgar Hikmet, Tehran. [Bu eserin 1-178. sayfaları Fahrî-i Herâtî’nin, 179- 409. sayfaları ise Muhammed-i Kazvînî’nin Mecâlisü’n-nefâis tercümesini kapsamaktadır.]
NEVÂYÎ, Abdulhuseyn (1324), Ricâl-i Kitâb-i Habîbu’s-siyer ez-Hamle-i Mogoltâ Merg-i Şâh İsmâ’îl-i Evvel, Tehrân.
ONAY, Ahmet Talat (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, hzr.: Cemâl Kurnaz, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
STEİNGASS, F. (1975), Persian-English Dictionary, Beirut: LibrairieduLiban.
ŞÜKÛN, Ziya (1984), Farsça-Türkçe Lûgat, Gencîne-i Güftâr Ferheng-i Ziyâ, (3 cilt), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
TÜRKOĞLU, İsmail (2010), “Şeybânî Han” mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 16, s. 43-45.
VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî (1349), Bedâyi’u’l-vekâyi’, (nşr. A. Boldirev), Cild-i evvel, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî (1350), Bedâyi’u’l-vekâyi’, (nşr. A. Boldirev), Cild-i divvom, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
YAZICI, Tahsin – Süleyman Uludağ (1998), “Herevî, Hâce Abdullah” mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 17, s. 222-226.
Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli (2016), hzr. Abdulkadir Şener – M. Cemal Sofuoğlu – Mustafa Yıldırım, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.