YILMAZ TOP

Ayasofya Hatîbi Hamdullâh Hamdî (Ö. H.983/1575?)’nin Mevlûdü’n-Nebî’si

Mevlid türü, İslamî Türk Edebiyatında, Hz. Muhammed (sav.)'e duyulan derin sevgi ve bağlılığın bilhassa manzum olarak ifade ve paylaşımının meydana getirdiği ürünleri içerir. Türkçe mevlidler, Türk halkının Hz. Peygamber sevgisinin bir göstergesi olarak sayı itibarıyla diğer dinî türlerin hiçbirinde görülmeyecek bir zenginlik teşkil eder. XV. yüzyılın hemen başında Süleyman Çelebi'nin kaleme aldığı Vesîletü'n-Necât (yazılış tarihi: H. 812/M. 1409) adlı mevlidin geniş halk kitleleri tarafından beğenilip okunmasından dolayı bu tür, Türk edebiyatında sonraki yıllarda pek çok ürünle boy göstermiştir. Bu türün XVI. yüzyıldaki örneklerinden biri de Hatîb-i Ayasofya diye meşhur Hamdullâh Hamdî (ö. H.983/ 1575?)'nin, biri Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü diğeri ise Milli Kütüphane'de olmak üzere tespit edebildiğimiz iki nüshası bulunan Mevlûdü'n-Nebî isimli, 464 beyitlik mevlididir. Mevlûdü'n-Nebî, muhtevasını oluşturan bölümler itibarıyla Vesîletü'n-Necât ile büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte Mevlûdü'nNebî'de Hamdullâh Hamdî'nin ağır ve uzun bir aruz veznini tercih etmesi, mirâç bölümünü vilâdet (doğum) bölümünden çok daha detaylı olarak işlemiş olması, bölümleri birbirine bağlayan vasıta beyitlerini farklı şekillerde oluşturması, yabancı kelime ve edebî sanat yüklü söyleyiş tarzından yer yer istifade etmesi onun, Vesîletü'nNecât'ı, bilhassa yapı ve üslup özellikleri yönüyle, takip etmekten uzak bir tavır sergilediğini ortaya koymaktadır

Hamdullâh Hamdî (D. H.983/1575?), Hatîb-i Hagia Sophia’s Mevlûdü’n-Nebî

In the Islamic Turkish literature the mevlid type includesthe deep love and devotion to the Prophet Muhammad(Peace Be Upon Him) especially products that are expressedand shared as a verse. As a sign of the love of theTurkish people to the Prophet, the Turkish Mevlidsconstitute a wealth which can not to be found in any of theother religious genres in terms of the number. Due to thepopularity and readings of the Mevlut Vesîletü’n-Necât(The occasion of Independence) (written by H. 812 / M.1409), which was written by Süleyman Çelebi at thebeginning of the 15th century, many products of this genreappeared in Turkish literature in the following years.One of the examples of the 16th century is the Mevlidnamed as Mevlûdü'n-Nebî with 464 couplets, which hastwo copies by Hamdullâh Hamdî (d. H. 863/1575?),known as Hatîb-i Hagia Sophia. One copy is in theSüleymaniye Library Fatih section and the other in theNational Library. Mevlûdü'n-Nabî shows a great similaritywith Vesîletü’n-Necât in terms of the parts formingits content. In addition to this, Hamdullah Hamdi's heavyand long interval meter preference in the Mevlûdü'n-Nebî,the detailed processing of the ascension section than thevilâdet (birth) section, the formation of couplets connectingthe sections in different forms, the substitution of foreignwords and literary arts, reveals particularly, that he hasshown a distant attitude to pursue the structure andstylistic features of Vesîletü’n-Necât.

PDF

___

Abdurrahman Hibrî (1996), Enîsü’l-Müsâmirîn: Edirne Tarihi 1360-1650, (Çev.: Ratip Kazancıgil), Edirne: Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yay., 184 s.
Ahmed Bâdî Efendi (Mayıs 2014), Riyâz-ı Belde-i Edirne: 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si, (Haz.: Niyazi Adıgüzel-Raşit Gündoğdu), 2/2. Cilt, Trakya Üniversitesi, s. 1413-1936.
Ahterî, Mustafa Efendi (2009), Ahterî-i Kebir, (Haz.: H. Ahmet Kırkkılıç- Yusuf Sancak), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 1320 s.
AKPINAR, Cemil (1997), “Hatîb-i Ayasofya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.:16, İstanbul, s. 451-452.
AKSOY, Hasan (2004), “Mevlid-Türk Edebiyatı-”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.: 29, İstanbul, s. 482-484.
_____ (2007), “Eski Türk Edebiyatı’nda Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.:5, S.:9, s. 323-332.
ALGAR, Hamid (2006), “Necmeddîn-i Kübrâ-Kübreviyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.: 32, İstanbul, s. 498-506.
ATEŞ, Ahmet (Haz.) (1954), Süleyman Çelebi- Vesîletü’n-Necât (Mevlid), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
AYMUTLU, Ahmed (1995), Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Babanzade Bağdatlı İsmail Paşa (1951), Hediyyetü’l-˘Ârifîn Esmâˇü’l-Müˇellifîn ve Âsârü’l-Musannifîn, I. Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
BALTACI, Cahit (1976), XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri- Teşkilat, Tarih, İstanbul: İrfan Matbaası, 715 s. Bursalı Mehmed Tâhir Efendi [t.y.], Osmanlı Müellifleri, (Haz.: A. Fikri Yavuzİsmail Özen), I. Cilt, İstanbul: Meral Yayınevi.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1997), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
DURMUŞ, İsmail (2004), “Mevlid-Arap Edebiyatı-”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.: 29, İstanbul, s. 480-482.
F. STEINGASS (1944), A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beirut: Librairie Du Liban, Riad Solh Square. Hamdullah Hamdi (2015), Ahmediyye, (Haz.: Süleyman Eroğlu), Bursa: Bursa Akademi, 357 s.
Karahisarî el-Hâc Ali Efendi (1281), Lugat-ı Osmâniyye , I-II, 224+246 s.
Kâtib Çelebi (2014), Keşf-El-Zunûn, C.: I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Kehhâle, Ömer Rızâ (1957), Mu˘cemü’l-Müellifîn: Terâcimu Musannifi’lKütübi’l-˘Arabiyye, 4. Cilt, Beyrut: Mektebetü’l-Müsennâ, 320 s.
KÖKSAL, M. Fatih (2011), Mevlid-nâme, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 796 s. Kur’an-ı Kerim Meâli (2011), (Haz.: Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin), 12. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
LEVEND, Agâh Sırrı (1989), “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, Türk Dil Araştırmaları Yıllığı Belleten 1972, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
MAZIOĞLU, Hasibe (1974), “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, Türkoloji Dergisi, C.: 6, S.: 1, Ankara, s. 31-62.
Mehmed Süreyyâ (1971), Sicill-i ˘Osmânî (The Ottoman National Biography), İstanbul 1308/1890-1315/1897, II. Cilt, Westmead: Gregg International Publishers Limited, 442 s.
Mevlânâ Hamdullâh Hamdî Efendi [t.y.]a, Mevlûdu’n-Nebî, Süleymaniye Kütüphanesi Fatih: 4510, 1b-25b.
_____ [t.y.]b, Rusûhu’l-Lisân fî Hurûfi’l-Kur’ân, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, num.: 8203/3.
_____ [t.y.]c, Mevlûdu’n-Nebî, Ankara Milli Kütüphane, 06 Mil Yz. FB 529, 1a-13b.
Mütercim Âsım Efendi (2013), El-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’lMuhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, (Yayına Haz.: Mustafa Koç- Eyyüp Tanrıverdi), 2. Cilt (6 Cilt), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, s. 1091-2114.
OKUYAN, Mehmet (2006), “Necmeddîn-i Dâye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.: 32, İstanbul, s. 496-497.
ÖZEL, Ahmet (2004), “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.: 29, İstanbul, s. 475-479.
PEKOLCAY, A. Necla (1950), Türkçe Mevlid Metinleri, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Ktp. Nr. T.346.
_____ (2004),“Mevlid-Vesîletü’n-necât-”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.: 29, İstanbul, s. 485-486.
Redhouse, Sir James W. (1992), Turkish and English Lexicon, New Edition, 2. Edition, İstanbul: Çağrı Yay., 2224 s.
Süleyman Çelebi (2016), Mevlid (Vesîletü’n-necât) Hicrî 1400’ün manevî değerine, (Haz.: Necla Pekolcay), 5. Baskı, İstanbul: Dergah Yay.
Şemseddin Sâmi (1996), Kâmûs-ı Türkî, 7. Baskı, İstanbul: Çağrı Yay.
YILMAZ, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Enderun Kitabevi.