Rifâ’î’nin Bülbül-nâmesi Üzerine Bir İnceleme

Divan edebiyatında âşığın sevgiliye duyduğu aşk, bu aşktan dolayı çektiği acı ile sevgilinin güzelliği ve acımasızlığı pek çok mazmunla anlatılmıştır. Şem-pervane, gülbülbül, kumru-çınar gibi mazmunlar çoğunlukla doğadan ve günlük hayatın içinden seçilmiştir. Bunlar içerisinde en yaygın olan şüphesiz gül ve bülbüldür. Gül sevgilinin pek çok güzellik öğesinin benzetmeliğidir. Aynı zamanda Hz. Muhammed'in simgesi olarak da edebiyatımızda ayrı bir öneme sahiptir. Güllere düşkün olan bülbül ise divan şiirinde aşığın timsalidir. Güllerin arasında sabahtan akşama kadar öten bu kuş ve gül arasında bir bağ olduğu düşü- nülmüştür. Divan şairleri gül-bülbül ilişkisine eserlerinde çokça değinmişlerdir. Ayrıca bu konuda müstakil eserler de vermişlerdir. Gül-bülbül hikâyesini anlatan ilk eserin İran edebiyatından Attar'a ait olduğu ve bu hikâyenin İran'dan Araplara, Araplar kanalıyla da Avrupa'ya yayıldığı düşü- nülmektedir. Türk edebiyatındaki ilk Gül ü Bülbül eserinin ise Mevlânâ'ya ait olduğu bilinmektedir. İkinci eser ise Rifâî'nindir. Çalışmamızda Rifâî'nin Bülbül-nâmesi şekil ve muhteva yönünden ele alınmış ve Alex Olrik'in Epik Kanunlar Teorisi'ne göre incelenmiştir

Analysis on Rifâ'î's Bülbül-nâme

In Divan literature many mazmuns are used to describethe relationship between lover and beloved. The mostcommon one is certainly ‘the rose and the nightingale’.Rose is a symbol for beloved’s many beauty elements. Atthe same time rose is also important in our literature as asymbol of the prophet Muhammed. In Divan poetry,nightingale that is fond of rose is the symbol of the lover.There is a belief about special relationship between the roseand the bird crowing among the roses daylong. Divanpoets mention rose- nightingale relationship in theirworks. In addition to that they wrote books about thattopic. It is known that the first Rose and Nightingale workbelongs to Mevlana. Second one belongs to Rifâî. In thisarticle Rifâî’s Bülbül-nâme is analysed in terms of formand content and it is treated according to Alex Olrik’sTheory of Epic Laws.

PDF

___

AYAN, Hüseyin (1981), Rifâ’î Bülbül-nâme, Ankara: Emek Matbaası.
AYVAZOĞLU, Beşir (1992),. Güller Kitabı, İstanbul: Ötüken Yay.
CEYLAN, Ömür (2007), Kuşlar Divanı Osmanlı Şiir Kuşları, İstanbul: Kapı Yay.
ÇETİN, Nurullah (2003), Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Basımevi.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2015), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
LEVEND, Agâh Sırrı (1967), “Divan Edebiyatında Hikâye I”, TDAY Belleten, 71-117.
OLRİK, Alex (1994a), “Halk Anlatılarının Epik Kuralları”, Milli Folklor, XXIII, 2-5.
————, (1994b), “Halk Anlatılarının Epik Kuralları II”, Milli Folklor, XXIV, 4-6.
ÖZTEKİN, Nezahat (1988), “Fazlî’nin Gül ü Bülbül’ü Üzerine Bir İnceleme”, M.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, IV, 119-134.
PALA, İskender (2002), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbu: L&M Yay.
ŞAHİNOĞLU, M. Nazif (1991), “Attâr, Feridüddin”, TDV İslam Ansiklopedisi. IV, 95-98.
TANÇ, Nilüfer (2009), Rifâî’den Oscar Wilde’a Gül ve Bülbül, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (Prof.Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı), XXXIX, 967-987.
ÜNVER, İsmail (1986), “Mesnevi”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı (Divan Şiiri Özel Sayısı), 415-41-417, 430-563.
ZAVOTÇU, Gencay (2002), “Türk Edebiyatında Gül ve Bülbül”, Türkler, V, 896-902.