Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlıklar Ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri

Bu makalenin konusu kadın ve erkeklerin inandıkları din ile ilgilenme düzeylerini tartışmaktan ibarettir. Bu bağlamda üç soruya cevap aranmıştır: “Türk toplumunda kadınlar mı, yoksa erkekler mi daha dindardır”, “Kadın ve erkek dindarlıkları dinî hayatın değişen görüntülerine göre farklılaşmakta mıdır?” “Kadın ve erkek dindarlıkları birbirini dışlamakta mı, yoksa kapsamakta mıdır?” Nitel yöntem kullanılan bu çalışma literatür taramasına dayalı ve betimleyicidir. Araştırmada, sosyo-psikolojik bir bakış açısıyla kadın dindarlığını besleyen faktörler ile kadın dindarlığının bireysel ve sosyal görüntüleri tespite çalışmıştır. Bu bağlamda doğrudan ya da dolaylı olarak kadın dindarlığına temas eden lisansüstü çalışmalar, bilimsel makaleler, projeler ve kitaplar taranmıştır. İncelenen kaynaklarda doğrudan ya da dolaylı olarak cinsiyet-dindarlık ilişkisine temas eden bulgular öncelikle gruplanarak tasnif edilmiş, daha sonra anlayıcı geleneğe uygun şekilde yorumlanmıştır. Özellikle nicel araştırmalardan ve meta-analizlerden elde edilen bilgilere göre dindarlığın bazı boyutlarında kadınlar, bazı boyutlarında erkekler daha dindar çıkmıştır. Ancak kadın-erkek dindarlıkları arasındaki farklılıkların % 2 ile % 15 arasında değiştiği görülmüştür. Bu da cinsiyete göre dindarlık farklılaşmasının kuvvetli olmadığı anlamına gelmektedir. Kadın-erkek dindarlığı arasında anlamlı bir farklılaşma olmadığını söyleyen çalışmaların sayısı da oldukça fazladır. Ayrıca kadınların maneviyat temelli inanç ve uygulamalara daha fazla önem verdiği tespit edilmiştir. Bu da “kadınlar daha fazla mı dindar, yoksa daha fazla mı maneviyatçıdır” tartışmasını beraberinde getirmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kadın Dindarlığı, Erkek Dindarlığı, Toplumsal Cinsiyet, Dindarlık, Maneviyat

The Religiosity That Varies According to Gender and Different Images of Women’s Religious

The subject of this article is to define the levels of interest in religion that women and men believe in. In this regard, the three questions that are attempted to be answered include: 1) Are women or men more religious in Turkish society? 2) Does women and men’s religiosity change according to the different images of religious life? 3) Is the piety of women and men mutually exclusive or inclusive? The research was conducted using a qualitative method which is descriptive and based on literature review. In the study, an overview of the factors that support women religiosity, individual and social images of women religiosity has tried to be ascertained from a socio-psychological point of view. In this regard, we reviewed projects, books, scientific articles and master/doctorate thesis's that focuses directly and indirectly on women religiosity. The findings that addresses the direct or indirect relationship of gender-religiosity were classified and then interpreted according to the tradition of apprehention. Some information attained from meta-analysis and quantitative researches shows that women are much more religious than men in some dimensions of religiosity. However, it has been found that the differences between men and women's religiosity vary between %2 and %15. This means the differentation of religiosity in gender is not that great. The number of studies that reported that there is no significant variation in religiosity between women and men’s are high in number. In addition, it has been found that women attach more importance to belief practices that are based on spirituality. And this brings about the debate of whether "women are more devout or more spiritual?"

Keywords:

Women’s Religiosity, Men’s Religiosity, Social Sexuality, Religiosity, Spirituality,

PDF

___

• Akdoğan, A. (2002). Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Geçişte Dini Hayat. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Akdoğan, A. (2004). Sosyal Değişme ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Allport, G. W. (1968). The Person in Psychology: Selected Essays. Boston: Beacon Press.
• Allport, G. W. (2004). Birey ve Dini. Çev. B. Sambur, Ankara: Elis Yayınları.
• Argyle, M. & Beit-Hallahmi, B. (1975). The Social Psychology of Religion. London ve Boston: Routledge ve Kegan Paul.
• Arslan, M. (2004). Türk Popüler Dindarlığı. İstanbul: DEM Yayınları.
• Aydın, A. R. (1995). Dini İnkârın Psiko-Sosyal Nedenleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Bahadır, A. (2006). “Ergenlik Döneminde Dini Şüphe ve Tereddütler”. Gençlik Din Ve Değerler Psikolojisi. Ed. H. Hökelekli, İstanbul: DEM Yayınları: 307-368
• Batson, C. D., Schoenrade, P. A., ve Ventis, W. L. (1993). Religion and The İndividual. A Social Psychological Perspective. New York: Oxford University Press.
• Bayyiğit, M. (1989). Üniversite Gençliğinin Dini İnanç, Tutum ve Davranışları Üzerine Bir Araştırma. Basılmamış Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Beit-Hallahmi, B. & Argyle, M. (1997). The Psychology of Religious Behavoir, Belief And Experience. London and New York: Routledge.
• Beit-Hallahmi, B. (1989). Prolegomena to The Psychological Study of Religion. London and Toronto: Associated University Presses.
• Benson, P.L., Roehlkepartain, E. C. And. Rude, S. P. (2003). “Spiritual Development in Childhood and Adolescence: Toward a Field of Inquiry”. Applied Developmental Science. C.7, S.3: 205–213.
• Brown, D. R., Ndubuisi, S. C. ve Gary, L. E. (1990). “Religiosity and Psychological Distress Among Blacks”. Journal of Religion And Health. C.29, S.1: 55-68.
• Cirhinlioğlu, F. G. (2010). Din Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Cirhinlioğlu, F. G. & Ok, Ü. (2011). “Kadınlar Mı Yoksa Erkekler Mi Daha Dindar?” ZFWT: Zeitschrift Für Die Welt Der Türken, C.3, S.1: 121-141.
• Cotton, S., Zebracki, K., Rosenthal, S. L., Tsevat, J. ve Drotar, D. (2006). “Religion/Spirituality and Adolescent Health Outcomes: A Review”. Journal of Adolescent Health. 38: 472–480.
• Çelik, C. (2002). Şehirleşme ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi.
• De Vaus, D. & Mcallister, I. (1987). “Gender Differences in Religion: A Test of the Structural Location Theory”. American Sociological Review. 52: 472- 481.
• Diyanet İşleri Başkanlığı (2014). Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Ankara: DİB Yayınları.
• Emmons, R. A. (2005). “Kişilik Psikolojisinde Dinin Önemi Üzerine Bir Giriş”. Çev. M. Koç, Tabula Rasa: Felsefe-Teoloji. C.5, S.14: 151-166.
• Fırat, E. (1977). Üniversite Öğrencilerinde Allah İnancı ve Din Duygusu. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara.
• Francis, L. J. (1997). “The Psychology of Gender Differences in Religion: A Review of Empirical Research”. Religion. 27: 81-96.
• Fromm, E. (1993). Psikanaliz ve Din. Çev. A. Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınları.
• Glock, C. Y. (1982). “Birleşik Devletler’de Dinsel Bir Uyanış Var Mı?”. Çev. E. Sinanoğlu, R. Boudon ve P. Lazarsfeld, Toplum Bilimleri Sözlüğü. Ankara: Unesco Milli Komisyonu: 51-71
• Glock, C. Y. (1998). “Dindarlığın Boyutları Üzerine”. Çev. M. E. Köktaş ve Y. Aktay, Din Sosyolojisi. Der. M. E. Köktaş, Ankara: Vadi Yayınları: 252-274.
• Gorsuch, R. L. (1998). “Din Psikolojisi”, Çev. A. Kuşat, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.10: 226-248.
• Greer, J. E. (1990). The Persistence of Religion: A Study of Sixth-Form Pupils in Northern Ireland, 1968-1988. Journal of Social Psychology. 130: 573- 581
• Günay, Ü. & Ecer, V. (1999). Toplumsal Değişme, Tasavvuf, Tarikatlar ve Türkiye. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
Günay, Ü. (1998). Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Günay, Ü. (1999a). Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
• Günay, Ü. (1999b). “Dinin Bireysel ve Toplumsal Boyutu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi: Özel Sayı: 91-117.
• Gürses, İ. (2001). Kölelik ve Özgürlük Arasında Din: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Sosyal Psikolojik Bir Araştırma. Bursa: Arasta Yayınları.
• Hill, P. C., & Pargament, K. I. (2003). “Advances in the Conceptualization and Measurement of Religion and Spirituality: Implications for Physical and Mental Health Research”. American Psychologist. C.58, S.1: 64-74.
• Hülür, H. ve Kalender, A. (2003). Sosyo-Politik Tutumlar ve Din: Konya Araştırması. Konya: Çizgi Yayınları.
• James, W. (1931). L’expérience Religieuse: Essai De Psychologie Descriptive, Traduit Par F. Abazit, Paris: Félix Alcan.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1972). Sosyal Değişmenin Psikolojik Boyutları: İzmir Lise Öğrencileri Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Karaca, F. (2000). Ölüm Psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Kaya, M. (1998). Din Eğitiminde İletişim ve Dini Tutum. Samsun: Etüt Yayınları.
• Kayıklık, H. (2001). “Çeşitli Meslek Mensuplarında Dinsel Eğilim İle Hoşgörüsüzlük Arasındaki İlişki”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C.1, S.1: 124-135.
• Kayıklık, H. (2003). Orta Yaş ve Yaşlılıkta Dinsel Eğilimler. Adana: Baki Kitabevi.
• Kendler, K. S., Liu, X.-Q., Gardner, C. O., Mccullough, M. E. ve Prescott, C. A. (2003). “Dimensions of Religiosity and Their Relationship to Lifetime Psychiatric and Substance Use Disorders”. American Journal of Psychiatry. C.160, S.3: 496–503.
• Kirman, M. A. (2005). Din ve Sekülerleşme: Üniversite Gençliği Üzerinde Sosyolojik Bir Araştırma. Adana: Karahan Yayınları.
• Köktaş, E. (1993). Türkiye’de Dinî Hayat: İzmir Örneği. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Kula, N. (2001). Kimlik ve Din: Ergenler Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Kula, N. (2005). Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma. İstanbul: DEM Yayınları.
• Kuşat, A. (2006). “Ergenlerde Allah Tasavvuru”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Ed.Ü. Günay ve C. Çelik, Adana: Karahan Yayınları: 113-156.
• Lazarwitz, B. (1961). “Some Factors Associated with Variations in Church Attendance”. Social Forces. 39: 301-309.
• Levin, J. S. & Taylor, R. J. (1993). “Gender Differences in Religiosity over the Life Cycle Among Black Americans”. The Gerontologist. 33: 16-23.
• Levitt, M. (1995). “Sexual Identity and Religious Socialization”. British Journal of Sociology. 46: 529-536.
• Mehmedoğlu, A. U. (2004). Kişilik ve Din. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Mehmedoğlu, A. U. (2006). “Gençlik, Değerler ve Din”. Küreselleşme, Ahlak ve Değerler. Ed Y. Mehmedoğlu ve A. U. Mehmedoğlu. İstanbul: Litera Yayıncılık: 251-319
• Miller, A. S. & Hoffmann, J. P. (1995). “Risk and Religion: An Explanation of Gender Differences in Religiosity”. Journal for The Scientific Study of Religion 34 (1), 63-75.
• Moreira-Almeida, A., Lotufo, N. F. ve Koenig, H.G. (2006). “Religiousness and Mental Health: A Review”. Journal: Revista Brasileira De Psiquiatria. C.28, S.3: 242-250.
• Nelsen, H. M. & Potvin, R. H. (1981). “Gender And Regional Differences in The Religiosity of Protestant Adolescents”. Review of Religious Research, 22: 268-285.
• Onay, A. (2004). Dindarlık, Etkileşim ve Değişim. İstanbul: DEM Yayınları.
• Peker, H. (2012). “Kur’an’a Göre Dindarlığın Boyutları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C.12, S.2: 41-49.
• Rew, L. & Wong Y. J. (2006). “A Systematic Review of Associations among Religiosty / Spirituality and Adolescent Health Attitudes and Behaviors”. Journal of Adolescent Health. C.38, S.4: 433-442.
• Shayegan, D. (1997). Yaralı Bilinç-Geleneksel Toplumlarda Kültürel Şizofreni. Çev. H. Bayrı, İstanbul: Metis Yayınları.
Sherkat, D. E. & Ellison, C. G. (2004). “Din Sosyolojisinde Son Gelişmeler Ve Gündemdeki Tartışmalar”, Çev. İ.Çapcıoğlu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi C.XLV, S.1: 225-262.
• Stark, R. & Glock, C. Y. (1969). “Dimensions of Religious Commitment”. Sociology of Religion. Ed R. Robertson. New York: Penguin: 253-261
• Sullins, D. P. (2006). “Gender and Religion: Deconstructing Universality, Constructing Complexity”. American Journal of Sociology. 112: 838–880.
• Şahin, İ. (2006). “Değişim Sürecinde Bir Anadolu Kasabasında Kadın Dindarlığı”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Ed.Ü. Günay ve C. Çelik. Adana: Karahan Kitabevi: 321-345.
• Tarhan, N. (2005). Kadın Psikolojisi. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Taştan, A. (1996). Değişim Sürecinde Kimlik Ve Din: Kayseri’den Yurt Dışına İşçi Göçü Olayının Kültürel Boyutu. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Uysal, V. (1994). Psiko-Sosyal Açıdan Oruç. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uysal, V. (1995). “Dinî Hayat ve Şahsî Özellikler: Bir Alan Araştırması”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi II: 165-180.
• Uysal, V. (2006). Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: DEM Yayınları.
• Voltan-Acar, N., Yıldırım, I. ve Ergene, T. (1996). “Bireylerin Dindarlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 12: 45-56.
• Wong, Y. J., Rew, L. And Slaikeu, K. D. (2006). “A Systematic Review of Recent Research on Adolescent Religiosity/Spirituality And Mental Health”. Issues in Mental Health Nursing.C.27, S.2: 161-183.
• Wuthnow, R. J. (2003). Din Sosyolojisi. Çev. Adil Çiftçi, Din ve Modernlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları: 59-119.
• Yaparel, R. (1987). Yirmi-Kırk Yaş Arası Kişilerde Dinî Hayat ile Psiko-Sosyal Uyum Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yapıcı, A. & Kayıklık, H. (2005). “Dinsel Eğilimle Ön Yargı ve Hoşgörüsüzlük Arasındaki İlişkiler Üzerine Psikolojik Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. C.14, S.1: 413-426.
• Yapıcı, A. & Zengin, Z. S. (2003a). “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Tercih Sıralamaları Üzerine Psikolojik Bir Araştırma: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi, C.I, S.4: 173-206.
• Yapıcı, A. ve Zengin, Z. S. (2003b). “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Dinin Etkisini Hissetme Düzeyleriyle Psiko-Sosyal Uyumları Arasındaki İlişki”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C.3, S.2: 65-127.
• Yapıcı, A. (2002). “Dinî Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C.2, S.2: 75-117.
• Yapıcı, A. (2006). “Yeni Bir Dindarlık Ölçeği ve Üniversiteli Gençlerin Dinin Etkisini Hissetme Düzeyi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C.6, S.1: 65-115.
• Yapıcı, A. (2007a). Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum Ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yapıcı, A. (2007b). “Geleneksellik ile Modernlik Arasına Sıkışan Din Anlayışları ve Dindarlık”. DEM Dergi. C.1, S.2: 24-29.
• Yapıcı, A. (2012). “Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C.17, S.2: 1-34.
• Yapıcı, A. ve Emre, Y. (2015). “Türkiye Göçmeni ve Yerli Kıbrıslılarda Dindarlık: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Örneği”. Dini Araştırmalar. C.18, S.47: 9- 35.
• Yapıcı, A. (2016). Toplumsal Cinsiyet Din ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları
• Yavuz, K. (1982). “Din Psikolojisinin Araştırma Alanları”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. V: 87-108.
• Yıldız, M. (2006). Ölüm Kaygısı ve Dindarlık. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.