Kuran, Tefsir, Kadın

Bu makaledeki ana izlek, kadınlarla ilgili ayetlerdeki mesaj içeriği ve bu ayetlerin klasik ve modern dönem tefsir geleneğinde nasıl te’vil edildiği meselesiyle ilgilidir. İslam dünyasında Kur’an ve kadın konusu ciddi bir sorun olarak görülmekte ve konuyla ilgili ayetler çağdaş normlarla bağdaşır tarzda yorumlandığında sorunun çözüleceği düşünülmektedir. Üstelik bu apolojist (savunmacı) yaklaşımda hem bütünüyle tarih-üstü kabul edilen Kur’an’a sadakatten vazgeçilmediği, hem de Kur’an’ın her çağla çağdaş olduğunu göstermek gibi bir başarı elde edildiği zannedilmektedir. Daha geniş tabanlı gelenekçi yaklaşım tarzı ise İslam’da kadın gibi bir meseleden bahis açmayı dahi gereksiz görmekte, üstelik doğrudan veya dolaylı olarak kadının toplumsal cinsiyet rollerine atıfta bulunan Kur’an ahkâmını nüzul dönemindeki toplumsal zemin ve sosyolojiye değil, teoloji ve ontolojiye bağlayarak izah etmektedir. Ne var ki her Kur’an hükmünün aksiyolojik açıdan birbiriyle eşdeğer olduğu noktasında birleşen bu iki farklı yaklaşımdan ilki, Kur’an’ın evrenselliğini savunmak adına modern dönemin normlarını, ikincisi ise milâdî yedinci yüzyıldaki Arap kültür kodlarını evrenselleştirdiğini fark etmemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an, Tefsir, Kadın, Toplumsal Cinsiyet

The Qur’an, Qur’anic Exegesis And Woman

The aim of this article is to present the content of Qur’anic verses which contain information about women and to identify the way in which they were understood and interpreted in both classic and modern Qur’anic exegeses. In modern times the question regarding women in the Qur’an is considered to be a very serious issue. It is often presumed that this problem can be solved when the Qur’anic verses are interpreted in the light of contemporary norms and values which should then prevent a possible contradiction between the Qur’anic verses and modern criterion. The use of such a modernist and apologist approach should guarantee either remaining loyal to the Qur’an, which is assumed to be supratemporal or to prove that the Qur’an can be up-to-date with each era, which is conferred as being a success. The widespread classic approach, however, does not deem it necessary to discuss an issue like “Women in Islam”. Instead, by not understanding the Qur’anic rulings, which refer to female gender roles, in respect to their own historical social matrix and sociology, they try to explain themselves from a theological and ontological perspective. These two approaches are unanimous in their assumption that every ruling in the Qur’an is - regarding the axiological point of view – equal to each other. Nevertheless, they differ widely, the first approach universalizes the values of modern times in order to defend the universalist character of the Qur’an, whereas the second approach universalizes the cultural codes of the Arabs of the seventh century A.D. Unfortunately, both of these approaches are not aware of their universalizing attempts.

Keywords:

Qur’an, Qur’anic Exegesis, Woman, Gender,

PDF

___

• Âlûsî, Ebü’l-Meâlî Mahmûd Şükrî (ty). Bulûğu’l-Ereb fî Ma’rifeti Ahvâli’l-Arab. Nşr. Muhammed Behcet el-Eserî, İkinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Aydın, Mehmet Âkif ve Hamîdullah, Muhammed (2002). “Köle”, Ankara: DİA.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd (2005). Tefsîru’l-Beğavî (Meâlimü’t-Tenzîl). Nşr. Hâlid Abdurrahmân el-Akk-Mervân Sevâr, Dördüncü Baskı, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• Bozkurt, Gülnihal (1994). “Osmanlı Devleti’nde Köle Ticaretinin Önlenmesi İçin Yapılan Çalışmalar”. XI. Türk Tarih Kongresi (Bildiriler). Ankara.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (1981). el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul:Çağrı Yayınları.
• Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali (tarihsiz), Ahkâmu’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Cevâd Ali (tarihsiz), el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm. Birinci Baskı, Menşûrâtü’ş-Şerîf er-Radî: Kum.
• Demircan, Ali Rıza, (2010). Kur’ân ve Sünnet Işığında Câriyeler ve Sömürülen Cinsellikleri. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Derveze, Muhammed İzzet (1981). ed-Düstûru’l-Kur’ânî ve’s-Sünnetü’n-Nebeviyye fî Şuûni’l-Hayât. Beyrut-Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî.
• Derveze, Muhammed İzzet (2000). et-Tefsîru’l-Hadîs. İkinci Baskı, Tunus: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf (2005). el-Bahru’l-Muhît. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed (2001). Tehzîbü’l-Luğa. Nşr. Riyâd Zekî Kâsım, Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer (2004). et-Tefsîru’l-Kebîr (Mefâtîhu’l-Ğayb). İkinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Fehd, Tevfik (2003). “Lât”. DİA. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Fehd, Tevfik (2004). “Menât”. DİA, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Ziyâd (2011). Meâni’l-Kur’ân. Nşr. İmâdüddîn b. Seyyid Âlüdddervîş, Birinci Baskı, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (2005). İhyâu Ulûmi’d-Dîn. Birinci Baskı, Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• Günay, Hacı Mehmet (2007). “Nüşûz”. DİA, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gündüz, Ahmet (2012). “Tarihî Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri ve Önemi”. The Journal of Academic Social Science Studies. C.5, S.5: 129-148.
• Hatalmış, Ali (2012). İslam Toplumunda Kölelik ve Cariyelik. Birinci Baskı, Ankara: Araştırma Yayınları.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali (1998). el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitâb. Nşr. Adil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavviz, Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (1997). Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: Dâru Sahnûn
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib (2001). el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri Kitâbi’l-Azîz. Nşr. Abdüsselâm Abdüşşâfî MuhammedBirinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Cüzey el-Kelbî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed (2005). et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl. Nşr. Rıza Ferec el-Hemmâmî, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut: Sayda.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed (2003). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Nşr. Es’ad Muhammed et-Tayyib, Üçüncü Baskı, Sayda: el-Mektebetü’l-Asriyye.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn (ty). ed-Dirâye fî Tahrîci’l-Ehâdîsi’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed (1987). Zâdü’l-Meâd fî Hedyi Hayri’l-İbâd. Nşr. Şuayb el-Arnaût-Abdülkâdir el-Arnaût, Onbeşinci baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Şihâbiddîn (1983). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem (2003). Lisânü’l-Arab. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Kâdî Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer (2003). el-Tefsîru’l-Beyzâvî (Envâru’t-Tenzîl). Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Karal, Enver Ziya (1964). “Gülhane Hatt-ı Hümayununda Batının Etkisi”. Belleten. C.XXVIII, S.112: 589-595.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed (2003). Tefsîru’l-Kâsımî (Mehâsinü’t-Te’vîl). Nşr. Ahmed b. Ali-Hamdi Subh, Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed (1988). el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Kutlu, Sönmez (2003). “Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturidî”. İmam Mâturidî ve Mâturidîlik. Haz. Sönmez Kutlu, Birinci Baskı, Ankara: Kitâbiyât Yayınları.
• Lane, Edward William (1968). An Arabic-English Lexicon. Beyrut: Librairie Du Liban.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed (2007). en-Nüket ve’l-Uyûn (Tefsîru’l-Mâverdî). İkinci Baskı, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye,
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleyman el-Ezdî (2002). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Nşr. Abdullah Şehâte, Birinci Baskı, Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref (ty). Tehzîbü’l-Esmâ’ ve’l-Luğât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Olpak, Mustafa (2013). “Kronik: Osmanlı İmparatorluğunda Köle, Türkiye Cumhuriyetinde Evlatlık: Afro Türkler”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. C.68, S.1: 123-141.
Özcan, Hanifi (2012). “Mâtüridî’ye Göre Din-Şeriat Ayrımının Felsefî Temelleri”. Büyük Türk Bilgini İmam Mâtüridî ve Mâtüridîlik-Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı (22-24 Mayıs 2009). İstanbul: İFAV.
• Öztürk, Mustafa (2015). Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın. Üçüncü Basım, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Reşid Rızâ, Muhammed (1999). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîru’l-Menâr). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Birinci Baskı, Beyrut.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed (2004). el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Nşr. Seyyid Kisrevî Hasen, , Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed (2004). Kısasü’l-Enbiyâ (Arâisü’l-Mecâlis). Nşr. Abdüllatîf Hasen Abdurrahmân, Dördüncü Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr (1983). ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l-Me’sûr. Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr (2002). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Nşr. Mustafa Dîb el-Buğâ, Beşinci Baskı, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrahim b. Musa (1997). el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa. Üçüncü Baskı, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd (1999). Tefsîru’t-Taberî (Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân). Üçüncü Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn el-Fazl b. el-Hasen (1997). Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Nşr. İbrahim Şemsüddîn, Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Tîbî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Abdillah (2013). Fütûhu’l-Ğayb fi’l-Keşfi an Kınâi’r-Rayb. Nşr. Hasen b. Ahmed el-Ömerî-Sâlih b. Nâsır en-Nâsır, Birinci Baskı, Dübey: Câizetü’d-Dübeyi’d-Devliyye
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ (1981). es-Sünen. Çağrı Yayınları: İstanbul.
• Utkucu, Murat (2006). Kur’ân Okumaları. Birinci Baskı, Ankara: Epos Yayınları.
• Ünsal, Hadiye (2015). Erken Dönem Mekkî Surelerin Tahlili. Birinci Baskı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Yavuz, Şevket (2012). “Uzzâ, DİA, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed (1979). Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Nşr. Abdülkerîm el-Azbâvî, Küveyt: Matba’atü Hükûmeti’l-Küveyt.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer (1977). el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl. Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Zeylâî, Ebû Muhammed Abdillah b. Yûsuf (1938). Nasbu’r-Râye li Ehâdîsi’l-Hidâye. Kahire: Dâru’l-Me’mûn.
• Zuhaylî, Vehbe (2009). et-Tefsîru’l-Münîr fi’l-Akîde ve’ş-Şerîa ve’l-Menhec. Onuncu Baskı, Dımaşk: Dâru’l-Fikr.