Arşiv belgeleri ışığında osmanlı-avusturya arasındaki hediyeleşmelerin entelektüel/ kültürel boyutu

Osmanlı'nın Mohaç Meydan Savaşı'ndan (1526) sonra, Macaristan topraklarından büyük bir kısmını almasıyla Avusturya ile komşu olunmuş ve ilişkiler ciddi anlamda başlamıştır. 1600'lerde yoğunlaşan bu ülke ile ilişkilerin farklılaştığı devre, Osmanlı'nın Tanzimat ve sonrasını içeren son dönemlerine denk gelmektedir. Ekonomik, siyasi, sosyal alanda karşılıklı ilişkilerin iyileşmesi entelektüel ve kültürel alana da yansımıştır. İki ülke arasındaki kültürel ve entelektüel ilişkilerin yansıma alanlarından birisi de karşılıklı hediyeleşmelerdir. Diğer ülkelerde olduğu gibi Osmanlı siyasi arenasında da oldukça büyük yer tutan hediyeleşme ile ilgili çok çeşitli veri ile karşılaşabilmekteyiz. Konumuzla ilgili olarak Osmanlı arşiv belgelerini incelediğimizde Avusturya heyetinin padişaha zaman zaman kitaplar hediye ettiği ve padişahın da Avusturya'ya çeşitli hediyelerle karşılık verdiğini öğrenmekteyiz. Bu çalışmada milletlerin tarihinin şekillenmesinde önemli yeri olan kültürel ve entelektüel tarihimizin Avusturya ayağı; hediyeleşmeler üzerinden, Osmanlı Arşiv belgeleri ışığında değerlendirilmeye çalışılacaktır.

In light of the archives documents the ıntellectual and cultural dimensions of ottoman-austrian gift givings

Between Ottoman and Austrian Relationships have began after The Battle of Mohac (1526). Ottoman Troops conquered a large part of the territory of Hungaria,then Austria has been neighbour of Ottoman. These relationships changeced at Period of Tanzimat/Revoluation. The improvement of mutual relations in the areas of social and economic and political that reflected in the intellectual and cultural area. One of the reflection of cultural and intellectual fields in between the two countries was exchanging presents. We have a wide range of data about the present/gift which is quite a large are of the Ottoman political arena. In relation to our topic, we have learn from archives documents that The Austrian delegation send gift books to Ottoman sultan or vice versa. In this study, Ottoman and Austrian relationships depending on presents/ gift will be handle and evaluate in the light ofOttoman archives documents.

PDF

___

A. Arşiv Belgeleri
• A. AMD. 73/96 (1273/1857)
• A. MKT. 226/40-1 (11.7.1275/14 Şubat1859)
• A. MKT. 230/44 (29.11.1265/16 Ekim 1849)
• A. MKT. 5/43 (10.9.125815 Ekim 1842),
• BEO 864/64739 (3 C.1314/10 Ekim 1896)
• BOA, DH.EUM.SSM., 16/98, 04 .R .1336/17 Ocak 1918.
• DUİT 2/1 (11 Za 1336/17 Eylül 1918)
• HAT 1040/43060-A (29 Z 1250/28 Mart 1835)
• HAT 1186/46759 ( 18 Ş 1254/6 Kasım 1838)
• HAT 1201/47157 (29 Z 1243/12 Haziran 1828)
• HAT 1202/47228 (29 Z 1253/28 Şubat 1838)
• HAT 1207/47297 (12 Ra 1244/22 Eylül1828)
• HAT 1415/57837 (29 Z 1256/22 Ocak 1841)
• HAT 1423/58205 (5 M 1256/9 Mart 1840)
• HAT 955/40962-A (29 Z 1253/25 Şubat 1838)
• HAT. 680/33165-A ve B (29 Z 1253/24 Şubat 1838)
• HAT. 738/34975-D (15 N 1254/2 Aralık 1838)
• HR. MKT. 231/51 (4. 5. 1274/21 Aralık 1857)
• HR. MKT. 231/63 (4.ş.127420 Mart 1858)
• HR. MKT. 351/95 (27 B 1277/8 Şubat 1861)
• HR. SYS. 204/22 (12.4.1853)
• HR. TO. 108/15 (18.03.1875/)
• HR. TO. 419/64 (23.4.1855/)
• HR. TO. 503/79 (25 Mart 1884); İ. HR. 292/18434
• İ. DUİT. 1/61 (8 N 1336/17 Haziran 1918)
• İ. DUİT. 12/50 (6 C. 1334/11 Mart 1916)
• İ. HR. 130/6634 (21.Ş.127227 Nisan 1856)
• İ. HR. 132/6778 (2 Za 1272/4 Ağustos 1856)
• İ. HR. 168/9038 (1 Za 1275/2 Temmuz 1859)
• İ. HR. 176/9646 (9 Za 1276/28 Haziran 1860)
• İ. HR. 216/1256İ (10 B 128229 Kasım 1865)
• İ. HR. 242/14352 (29 L 1286/1 Şubat 1870)
• İ. HR. 248/14735 (26 Za 1287/19 Mart 1871)
• İ. HR. 55/2598 (2 Ş 1265/23 Haziran 1849)
• İ. HR. 88/4339 (7 L 1268/25 Temmuz 1852)
• İ.DUİT. 17/12 (3 B 133525 Nisan 1917)
• MF. MKT. 25/ 1(1 M 1292/7 Şubat 1875)
• MF. MKT. 25/153 (18M 129224 Şubat 1875)
• Y. PRK. BŞK. 8/78 (7 Za 1301/28 Eylül 1884)
• Y. PRK. EŞA. 52/103 (1326),
• Y. PRK. EŞA. 6/19
• Y.PRK. HR. 27/2 (4 Za1316/15 Nisan 1899) B. Basılı Yayınlar
• Akgündüz, Murat (2007). "Padişah ile Şeyhülislam Arasındaki Hediyeleşmeler". Hediye Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yay: 134-139.
• Akkuş, Muzaffer (2004). Gülşen-iRaz. (İnceleme-Metin-İndeks-Tıpkıbasım). Niğde: Niğde Üniversitesi Yay.
• Altuğ, Uğur (2002). 1740-1755 Tarihli Ecnebi Defterine Göre Osmanlı-Avusturya Münasebetleri. Ankara.
• Armaoğlu, Fahir (2003). 19. Yüzyıl Siyasî Tarih (1789-1914). Ankara: TTK Yay.
• Arslan, Mehmet (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• Ayönü, Yusuf (2007). "Bizans'tan Selçuklulara Gönderilen Hediyeler", Hediye Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yay: 35-48.
• Bardakoğlu, Ali (1998). "Hediye". DİA. XVII: 151-155.
• Baytop, Turhan (1995). "Türkiye'de Toplu Eczacılık Eğitiminin Başlamasında Dr. Bernard'ın Katkıları". V Türk-Avusturya Tıbbî İlişkileri Sempozyumu Bildirileri (5 Ekim 1994), Türk Tıp Tarihi Yıllığı. İstanbul: 115-125.
• Bozkurt, Nurgül (2002). "Kapı Kethüdalığı (1700-1736)". OTAM. (13): 245-259.
• Burhan, Çağlar, "SözlükçüRedhause'a Padişah İhsanı". www.istanbultarih.com/sozlukcu-redhouse%E2%80%99a-padisah-ihsani/ (15.06.2011)
• Devi, Reena. Glass Bridges: Cross-Cultural Exchange Between Florence and the Ottoman Empire. www.culturaldiplomacy.org/pdf/case-studies/Reena-Devi_-_Glass-Bridges. pdf(10.05.2011)
• Elçin, Şükrü (1964). "Türklerde Atın Armağan Olması". Türk Kültürü Araştırmaları, (1): 143-147.
• Elçin, Şükrü ve Candan Işıl Sakarya (2006). Türk Kültüründe Hediyeleşme Geleneği ve Hediyeler. Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ersan, Mehmet (1999). "Türkiye Selçukluları'nda Hediye ve Hediyeleşme-I". Tarih İnce-lemeleriDergisi XIV: 65-77.
• Furat, Ahmet Suphi "Avrupa Ülkelerindeki Arapça, Farsça ve Türkçe Yazma Eserlerin Ka-talokları". www.iudergi.com/tr/index.php/edebiyatsarkiyat/article/viewFile/10967/10205. 10.01.2012: 9-19.
• Ganzinger, Kurt (1987). "Avusturya ve Türk Farmakopöleri Gözönünde Tutularak Her İki Ülke Arasındaki Eczacılık Alanındaki İlişkiler". Türk-Avusturya Tıbbi İlişkileri. İstanbul: 113-119.
• Güleç, Ertuğrul (1998). Uluslar Arası Atirkı AvusturyaHaflinger Atı. Ankara.
• Gümüş, Musa (2007). 1848 İhtilalleri Sonrasında Osmanlı Devleti'ne Sığınan Leh ve Macar Mültecilerinin Osmanlı Modernleşmesine Etkileri. Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Günersun, Feza ve Asuman Baytop (1995). "Türkiye'de Modern Botanik Eğitiminin Başlangıcı ve Dr. C. A. Bernard'ın Katkıları". V Türk-Avusturya Tıbbî İlişkileri Sempozyumu Bildirileri (5Ekim 1994), TürkTıp Tarihi Yıllığı. İstanbul: 135-145.
• http://www.osmanlisanati.com/p10.html# (10.06.2011).
• İlgürel, Mücteba (1993). "III. Osman, III. Mustafa". Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. XI: 60. İstanbul: Çağ Yayınları.
• Keskin, Hasan (2006). 1914-1918 Osmanlı/Avusturya-Macaristan İmparatorluğu İlişkileri. Hatay: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Kırzıoğlu, Fahrettin (1993). Osmanlı Devletinin Kafkas İllerini Fethi. Ankara: TTK Yay.
• Kiel, Hedda Reindl (2007). "Osmanlı'da Hediye (16.-17. Yüzyıl)". Hediye Kitabı. İstanbul: KitabeviYay: . 103-111
• Kortantamer, Samira (2007). "Memluklerde Hediye", Hediye Kitabı, İstanbul: 15-32: Ki-tabeviYay: 15-32
• Kuran, Ercüment (1996). "Fransız İnkılabı'nın Türk Düşünürlerine Etkisi (1789-1922)". Erdem (Aydın Sayılı Özel Sayısı) IX (26), II: 737- 742
• Kuran, Ercüment (1990). "III. Selim, Çağdaşlaşma ve Fransa". De La Revolution França-iseALa Turkquie d'Atatürk. 10-12 Mai 1989: İstanbul-Paris.
• Kurtaran, Uğur (2006). Osmanlı-Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791). Tokat: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Mert, Talip (2007). "19. Yüzyılda İhsan-ı Şahane". Hediye Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yay: 112-133.
• Mustak, Aykut (2007). A Study on the Gift Log, MAD 1278: Making Sense of Gift-Giving in the Eighteenth Century Ottoman Society. İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Önal, Sevda "Edebi Metinlere Yansıyan Yönüyle Osmanlı Toplumunda Hediyeleşme". http://e- dergi.atauni.edu.tr/index.php/SBED/article/viewFile/478/471 (10.06.2011).
• Öney, Gönül (1972). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Avcı Kuşlar, Tek ve Çift Başlı Kartal. Ankara: TTK Yay.
• Öztuncay, Bahattin ve St. Georgs Absolventenverein (2006). Türkiye-Avusturya İlişkilerinde Zamana Yolculuk. İstanbul: St. Georgs Absolventenverein Yay.
• Öztürk, Hülya (2009). Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane ve Kurucusu Charles Ambroise Bernard. Eskişehir: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Öztürk, Necdet (2007). "Osmanlı Kroniklerinde Hediye Kayıtları (1299-1500)". Hediye Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yay: 49-71.
• Pıerce, Leslie P. (2002). Harem-i Hümayun Osmanlı Împaratorluğunda Hükümranlık ve Kadınlar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Renda, Günsel (2006). "The Ottoman Empire and Europe: Cultural Encounters". Foundati-onforscience Tecnology and Civilization. Manchester: 278-280
• Salman, Hüseyin (2007). "Göktürk ve Türgiş Devletlerinin Çin İle Hediyeleşmesi". Hedi-yeKitabı, İstanbul: Kitabevi Yay: 3-12.
• Şebüsteri (1989).Gülşen-i Râz. Çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: MEB Yay.
• Şebüsteri (1999). Gülşen-iRâz. Çev. SadıkYalsızuçanlar. İstanbul: Timaş Yay.
• Terzioğlu, Arslan (1987). "Başlangıcından Bugüne Kadar Türk-Avusturya Tıbbi İlişkilerine Kısa Bir Bakış". Türk-Avusturya Tıbbi Îlişkileri. İstanbul: 11-33.
• Terzioğlu, Arslan (1995). "Şimdiye Kadar Bilinmeyen Kaynaklar Işığında Dr. Macarlı Abdullah Bey'in Tababete ve Kızılay'ın Kuruluşuna Katkıları". V. Türk-Avusturya Tıbbî Îlişkileri Sempozyumu Bildirileri (5 Ekim 1994), Türk Tıp Tarihi Yıllığı. İstanbul: 12-23.
• Terzioğlu, Arslan (1995). "Yeni Bulunan Kaynaklar Işığında Dr. K.A. Bernard ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane". V. Türk-Avusturya Tıbbî Îlişkileri Sempozyumu Bildirileri (5 Ekim 1994), Türk Tıp Tarihi Yıllığı. İstanbul: 78-91.
• Tezcan, Hülya (1999). "Topkapı Sarayı Müzesi Giyim Kuşam Koleksiyonu Saray Kıyafetleri". Osmanlı XI: 515-539.
• Uluskan, Murat (2007). "Avusturya İmparatoru'na Gönderilen Hediyeler (1665-1699)". HediyeKitabı, İstanbul: Kitabevi Yay: 72-82:.
• Unat, Ekrem Kadri (1987). "Macarlı Dr. Abdullah Bey (Karl Eduard Hammerschmidt) ve Türkiye'deki Çalışmaları". Türk-Avusturya TıbbiÎlişkileri. İstanbul:143-150.
• www.thegate.com.tr/?sid=5d6bc63fa883d5484e1587d9ac4018f4&subid=298 10.06.2011)
• www.directiques.com/images/inventory/327_674169935_8_55_44@12_16_2003_2.jpg (10.06.2011)
• Yüksek, Hasan (2006). XIX. Yüzyıl Osmanlı Tarihçiliği. Eskişehir: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.