METİN TENKİDİNİN KURALLARI: HİÇBİR KURAL YOK

Sünnî İslam, insan aklının öznelliğinden sakınmak adına haberin anlamını rivayet zincirinin kontrolüyle yapılan değerlendirmeye tabi kılan bir hadis tenkit metodu geliştirdi. Ancak dördüncü/onuncu yüzyılda, Eş'arîlikle varılan epistemolojik uzlaşma ile birlikte sünni hadis âlimleri, anlamları nedeniyle hadisin reddine imkan sağlayan açık kurallara da yer veren, içerik tenkidine dair rasyonel kriterleri benimsediler. Bu durum bir âlimin içerik tenkidine dair katı kuralları onaylayıp desteklemesine rağmen yine aynı âlimin bunları kullanmaması veya hatta uygulamada bu kuralları reddeden bir tavır takınmasıyla beşinci/onbirinci yüzyıldan bu yana Sünni hadis tenkidinde güçlü bir iç gerilimin meydana gelmesiyle sonuçlandı. İçerik tenkidinin doğasından kaynaklanan öznellik aynı hadisin farklı Müslüman âlimlerin kimisi tarafından onaylanırken kimisi tarafından reddini ortaya çıkardı. Bazı âlimler, anlamından dolayı bir hadisi reddetmeye meyyal iken diğer bir kısmı ise hadisi daha yorumlayıcı bir anlayış kapsamında değerlendirmeye istekliydiler. İçerik tenkidinin öznelliğinden kaynaklanan gerilim, "bilim" ve "modern sosyal yargılar"ın -modern öncesi dönemde (ve bugün gelenekselci âlimler tarafından) peygambere bağlanan yorumlayıcılık gücüne karşı- emsalsiz bir meydan okuma ile ortaya çıktığı modern zamanlarda, yerini daha önce tecrübe edilmemiş bir rahatlamaya bıraktı

___

  • Al-Fārābī, al-Siyāsah al-Madaniyah, The Catholic Press, Beirut 1971; a. mlf., al-Madīnah al-fādilah, The Catholic Press, Beirut 1959.
  • Fakhry, Majid, A History of Islamic Philosophy, London: Longman 1983.
  • Hitti, Philip K., History of the Arabs, London: Macmillan 1953.
  • İbn Haldûn, al-Muqaddimah, Beirut, t.y.; a. mlf., The Muqaddimah, (trans. F. Rosenthal, N. J. Dawood tarafından kısaltılmış ve düzenlenmiştir), Princeton University Press, Princeton 1967.
  • Lerner, Ralph, Averroes on Plato’s “Republic”, Ithaca and London: Cornell University Press, 1974.
  • Plato, Republic, London: Oxford Universty Press, 1966.
  • Rosenthal, E. I. J., Averroes’ Commentary on Plato’s “Republic”,Cambridge: Cambridge University Press, 1956, 1966 ve 1969.