İslamî Feminizm ve Feminist Kur’ân Okumaları Üzerine Genel Bir Değerlendirme

Feminizm, kadın bilinçliliği çerçevesinde, en genel ifadesi ile kadınların birey olma çabalarını ifade etmektedir. Bu çaba, hak ve özgürlükler, eşitlik gibi ortak sorunlar üzerinde verilmiş olsa da düşünürlerin, yaşadıkları toplumlara özgü problemler nedeniyle değişen tecrübeleri bulunmaktadır. Bu durum, İslamcı feminist söylemi ve feminist Kur’ân okumalarını tek çatı altında birleştirerek değerlendirmeyi mümkün kılmamaktadır. Bahsi geçen sebepten ötürü bu makalede, İslamî feminist söylem ve feminist Kur’ân okumaları adına her iki gruptan örnek niteliğinde bir isim incelenmekle birlikte feminizmin temel argümanlarından biraz daha farklı bir çizgide, gelenek ile modernite arasında orta yolu bulmaya çalışan bir örneğe de yer verilmektedir. Özellikle belirtmek gerekir ki bu makale, “feminist Kur’ân okumaları”nın olumlu ve olumsuz yanlarını tespit edip onları değerlendirme amacını taşımamaktadır. Çünkü o koşullarda, kişiler ve onların genel fikirlerinden ziyade kadınlarla ilgili her bir konuda feminist Kur’ân okumalarının yorumları ve bunların eleştirileri şeklinde devam eden bir süreçten söz etmek gerekirdi. Dolayısıyla söz konusu yaklaşım bir makalenin sınırlarını aşmış olurdu. Yer yer yorumlar yapılsa da temel hedef, feminist Kur’ân okumalarının genel portresini sunmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, İslam, İslamî Feminizm, Kadın, Erkek

A General Evaluationon Islamic Feminism and Feminist Commentaries On Qur'an

Feminism, within the framework of women’s consciousness, in the most general terms represents the efforts of women to be an individual. Despite these efforts being made for common problems such as equality, rights and freedom, intellectuals have varying experiences due to specific problems in their societies. This does not make it possible for islamist feminist discourse to be combined under one roof and evaluated. Because of the reason mentioned, in this paper, not only a sample name from both of the two groups on behalf of Islamic feminist discourse and feminist commentaries of the Holy Qur'an is analyzed but also an example which at-tempts to find a compromise between tradition and modernity that is in a slightly more different line from the basic arguments of feminism is given. This paper is exclusively not aimed to determine and evaluate positive and negative aspects of "feminist commentaries of The Holy Qur'an". Because under those circumstances, it should have been necessary to mention the ongoing process about interpretations of feminist commentaries of The Holy Qur'an concerning every single issue about women and the criticism of these interpretations, rather than people and their general opinions. Consequently, aforementioned approach would have been beyond the scope of a paper. Although partly interpretations are given, basic objective is to present a general portray of feminist commentaries of The Holy Qur'an.

Keywords:

Quran, Islam, Islamist Feminism, Woman, Man,

PDF

___

Ahmet, Cevizci, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, 4.bs., İstanbul 2000.
Amina Wadud Muhsin, Kur’ân ve Kadın, Çev. Nafize Şişman, İz Yayıncılık, İstanbul 2000. Ayşe Güç, İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çabaları, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/ 2, 2008, ss. 649- 673.
Ayten Can Tunalı, Türkiye’de Feminizm Hareketi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya 1996.
Bedriye Yılmaz, Kur’ân Yorum Tarihinde Nur Suresi 31. Ayet ile Ahzab Suresi 32- 33., 53. ve Ayetlerin İncelenmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâ‘îl b. İbrâhîm el-Cu’fî, el-Câmi’u’s-Sahîh, I-IX, tah. Kâsım eş-Şemmâ’î er-Rifâ‘î, Dâru’l-Erkâm, Beyrût, ts. Diyanet İşleri Başkanlığı, Kadın ve Aile Yazıları, Halide Yenen, Yeni Roller ve Yeni Sorumluluklarıyla Kadın, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011.
________, Kadın ve Aile Yazıları, Mehmet Görmez, İslam ve Kadın Yazıları Üzerine, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2001, (ss. 13-17)
Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerir et-Taberî, Cami‘u’-Beyân an Te’vili Ayi’l-Kur’ân, Beyrût 19 Ebû’l-Kasım Mahmud b. ‘Umer ez-Zemahşerî,, el-Keşşâf ‘an Hakaiki Avâmidi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Daru’l-Kütübü’l-Arabî, Beyrut 2006.
Faruk Beşer, Kadının Çalışması, Sosyal Güvenliği, Nun Yayınları, İstanbul, 1995.
Fatima, Mernissi, Kadınların İsyanı ve İslâmî Hafıza, Çev. Aytül Kantarcı, Epos Yayınları, Ankara, 2004.
________, Hanım Sultanlar, Cep Kitapları A.Ş., İstanbul 1992.
________, Peçenin Ötesi: İslam Toplumunda Kadın-Erkek Dinamikleri, Çev. Mine Küpçü, Yayınevi Yayıncılık, İstanbul 1995.
Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’ân, Çev. Alpaslan Açıkgenç, 2.b., Fecr Yayınları, Ankara1993.
________, İslam ve Çağdaşlık, Çev. Hayri Kırbaşoğlu, Ankara Okulları Yayınları, Ankara 19 Hafsa Fidan, Değişen Dünyada Kadın, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2008.
________, Kur’ân’da Kadın İmgesi, Vadi Yayınları, Ankara, 2006.
Hayrettin Karaman, “Kadının Şahitliği, Örtünmesi ve Kamu Görevi”, İslamî Araştırmalar Dergisi, 5/4, 1991.
Hayri Kırbaşoğlu, “Kadın Konusunda Kur’ân’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler”, İslami Araştırmalar Dergisi ,5/ 4, ss. 271- 283. Hidayet Şefkatli Tuksal, Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İz Düşümleri, Kitabiyat Yayınları, Ankara 2000.
İbn Hacer Ebü'l-Fazl Şehabeddin Ahmed el-Askalani, el-İsabe fî Temyîzi el-Sahabe, 852/1449, Tak. Ali Muhammed Bicavi, Dâru Nehdati Mısr, Kahire 1972.
Kasım Emin, Tahriru’l-Mere, Dârü'l-Maârif, Tunus 1990.
Lokman Çilingir, Kültür Kaynaklarımız Açısından İlk İnsandan Günümüze Kadın Problemi, İslamî Araştırmalar Dergisi, 15/ 4, İstanbul 2002, ss. 477- 483.
M. Zeki İşcan, Bazı İslam Modernistlerine Göre Kadın Hakları Konusunda Kısmî Bir Değerlendirme, Ekev Akademi Dergisi, 3/ 1, Bahar 2001, ss. 37- 63.
Mehmet Birekul, Fatih Mehmet Yılmaz, Peygamber Günlerinde Sosyal Hayat ve Aile, Yediveren Yayınları, Konya, 2001.
Musa Carullah, Hatun, Kitabiyat Yayınları, Ankara 2007.
Nafize Gürhan, Toplumsal Cinsiyet ve “İslamî Feminist” Söylem, Uluslararası Sempozyum, Samsun 26-28 Kasım 2010, ss. 365- 383.
Özlem Topcan, Yahudilik ve Hıristiyanlık Din Geleneklerine Feminist Yaklaşım, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
Sehal Deniz Kotan, Medine Dönemi Sosyal Yaşantısında Kadın, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
Seyyid Kutup, Fî Zilâli’l-Kur’ân, Daru’ş-Şuruk, Kahire 1980.
Sibel Eraslan, Uğultular… Silüetler, “90’larda Türkiye’de Feminizm”, Derleyen, Aksu Bora ve Asena Günal, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
Toshikiko Izutsu, God and Man in The Koran, Keio University, Tokyo 1964. 