Kutadgu Bilig’de Türk Cihan Hâkimiyeti Düşüncesi

Bu makalede Yusuf Has Hâcib tarafından kaleme alınan, ilk Türk siyaset kitabı olan Kutadgu Bilig’deki Türk Cihan hâkimiyet düşüncesi ele alınmıştır. Her ne kadar eserde dağınık ve girift bir şekilde yer almış olsa dahi, Türk Cihan Hâkimiyeti düşüncesinin belli bir sisteme oturtulduğu görülmektedir. Hâkimiyet anlayışının merkezine yerleştirilen Hakan ve onun etrafında idareci sınıf, bunların görev ve sorumlulukları, ülke ile dünya kavramlarının birbirinden ayrılması, ülke yönetimi için yapılması gerekenler ve son olarak da hâkimiyette devamlılık ilkesi gibi unsurlar eserde yer almıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib, Cihan Hâkimiyeti, Siyaset, Hakan

The Idea Of Turkish World Domination In Qutadgu Bilig

In this article it is examined idea of “Turkish world domination” in accordance with Qutadgu Bilig (knowledge of policy) which is the first Turkish politics book and written by Yusuf Has Hacib. Although the idea is untidy and interlaced in the book, it is observable that the idea is based on a certain system. There are in this book subjects such as, Hakan (Khan) and statesmanship who were settled in the centre of the idea, their mission and responsibility, differenciation of country and world, necessary things for governance of country and finally principle continuity of domination.

Keywords:

Qutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, World Domination, Politics, Khan,

PDF

___

Arat, R. Rahmeti (Mustafa Kaçalin), “Kutadgu Bilig”, DİA, XXVI, Ankara 2002, 478-480 , “Kutadgu Bilig”, İA, VI, Eskişehir 1997, 1038-1047
Arslan, Mahmut, Kutadgu-Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı, İstanbul Ünv. Edebiyat Fak. Yay., İst. 1987
Başer, Sait, Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre, Kültür Bakanlığı Yay., Ank. 1990
Berktay, Halil ve komisyon, “İktisat Tarihi”, Türkiye Tarihi, ed: Sinan Akşit, Cem Yay., İstanbul 1997, I, 25-136
Caner, Cantürk, “Kutadgu Bilig‟de Türk Yönetim Felsefesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı: 137, (Nisan 2002), 139-144
Donuk, Abdulkadir, “Türk Devletinde Hâkimiyet Anlayışı”, Tarih Enstitüsü Dergisi, X-XI, (1981), 29-56 , Abdulkadir, Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Ünvan ve Terimler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İst. 1988 , Abdulkadir, Türk Hükümdarı, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İst. 1990
Eraslan, Kemal, “Yusuf Has Hacib”, İA, Eskişehir 1997, XIII, 438-440
Ersoylu, Halil, “Kutadgu Bilig‟de Kur‟an-ı Kerim Ayetlerinden İlhamlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı: 15, (Aralık 1981), 17-41
Genç, Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı -XI. Yüzyıl- (Türk Hâkimiyet Anlayışı ve Karahanlılar), Kültür Bakanlığı Yay., İst. 1981
İbn Şebbe, Ebu Zeyd Ömer en-Numeyrî el-Basrî (262 / 845), Kitâbu Târîhi’l-Medineti’l- Münevvere, I-IV, thk: F. Muhammed Şeltut, yer ve tarih yok
İnalcık, Halil, “Kutadgu Bilig‟de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Reşid Rahmeti Arat İçin, Türk Kültürünü Araştırma Enst., Ankara 1966 , Halil, “Osmanlılar‟da Saltanat ve Verâseti Usûlü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgili”, SBF Dergisi, XIV / I, (1959)
Kabaklı, Ahmet, Türk Edebiyatı, I-V, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İst. 2002
Kafesoğlu, İbrahim - Yıldız, Hakkı Dursun - Merçil, Erdoğan, Müslüman-Türk Devletleri Tarihi (Osmanlılar Hariç), İSAR, İstanbul 1999 ,İbrahim, Kutad-gu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1980 ,İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yay., İstanbul 2000
Kara, Mehmet, Bir Başka Açıdan Kutadgu Bilig, Birleşik Yayınları, Ankara 1990 , “Kutadgu Bilig‟de Kur‟ân ve Hadisin Tesiri”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı: 72 (Haziran 1991), 49-85
Kezer, Aydın, Türk ve Batı Kültüründe Siyaset Kavramı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1987
Köprülü, Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yay., VI. Bsk., Ankara tz.
Külekçi, Numan, Yusuf Has Hacib Kutadgu Bilig’ten Seçmeler, Toker Yay., III. Bsk., İst. 2005
Ostrogorsky, Georg, “Bizans İmparatoru ve Hiyerarşik Dünya Düzeni”, çev: Özden Arıkan, Cogito, sayı: 17, 51-67, İstanbul 1999
Parmaksızoğlu, İsmet, Türklerde Devlet Anlayışı (İmparatorluk Devri 1299-1789), Başbakanlık Basımevi, Ankara 1982
Rasonyi, Laszlo, Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enst., Ankara 1971
Turan, Osman, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi-Türk Dünya Nizâmının Millî, İslâmî ve İnsanî Esasları, Ötüken Yay., İstanbul 2003
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, “Kutadgu Bilig”, Dergah Yay., İstanbul 1986, VI, 16- 17
Uslu, Mustafa, “XI. Asırda bir Türk Mütefekkiri Yusuf Has Hacib”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, sayı- 87, (Mart 1994), 42-44
Ünal, Mustafa, “Kutadgu Bilig ve Divanü Lügat-it-Türk‟deki Halk İnanışlarına Fenomeno- lojik Bir Bakış”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı: 114, (Haziran 1998), 215-224
Yeni Türk Ansiklopedisi, “Kutadgu Bilig”, Ötüken Yay., İstanbul 1985, VI, 2008-2011
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, çev: Reşit Rahmeti Arat, Kabalcı Yay., İst. 2006, ııı