“Her Ayetin Bir Zahiri Bir Bâtını Vardır” Hadisindeki Zahir ve Batın Kavramları Üzerine Değerlendirmeler

Kur'an'ın zahiri ve batını meselesi, İslam aleminde devamlı gündemde olmuştur. Ayetlerin sırf zahirine bakarak hüküm verenler bulunduğu gibi, zahirî manalarını dikkate almadan sadece batınî yorumlara dalanlar da olmuştur. Ehl-i sünnet alimleri ise "Her ayetin, bir zahiri, bir batını, bir haddi ve bir matlaı vardır" hadis-i şerifi çerçevesinde ayetlerin, hüküm bildiren zahirî manaları yanında, hikmet içeren batınî yönlerinin de bulunduğunu kabul etmiş, amelde zahiri esas alıp batınî yorumları zahirî ölçülerle kontrol yoluna gitmişlerdir. Bu genel kabulle birlikte, Ehl-i sünnet içinde, daha çok batınî mananın tanımı, sınırı ve uygulaması üzerinde farklı değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zahir, batın, yorum, işarî tefsir, sufi

"Outwardly the their Western There are a Koran" on Hadith Zahir And Abdominal Concepts Reviews

Exoteric and esoteric issue of the Quran, the Islamic world has been constantly on the agenda. External meanings of the verses just by looking at the provision as found in those who, without taking into account not only highlights the inner meanings of the apparent dalanlar interpretations have also been. If the scholars of Ahl al-Sunnah, "Each verse is a superficial, one their Western, there is a limit and a matlaı" verses in the framework of hadith, that the apparent meanings of the terms, as well as highlights the inner wisdom that have accepted that there were aspects of their actions based on the apparent take highlights the inner the apparent path of the control measures of comments have gone. This together with general acceptance, the Ahl al-Sunnah, in more mana definition highlights the inner, boundary and different assessments have been made on the application.

Keywords:

Zahir, abdomen, comments, işarî exegesis, Sufi,

PDF

___

Abdülgani Abdülhâlık, Hücciyetü’s-Sünne-Sünnetin Delil oluşu (Trc. Dilaver Selvi), Şûle Yayınları: İstanbul 1996.
Aliyyü’l-Kârî, Molla Ali b. Süleyman Muhammed, Mirkâtü’l-Mefâtih Şerhu Mişkâti'l- Mesâbih, I-XI, Beyrut 1994.
Alusi, Şihabüddin Mahmud, Rûhü’l-Meânî fî Tefsiri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's-Seb'ü'l-Mesânî, (Tahk.: Seyyid İmran), I-XXX, Kahire 2005.
Bedrân, Ebü’l-Ayneyn Bedrân, Uslûlü’l-Fıkhi’l-İslâmî, İskenderiye trs.
Beğavî, Mühyissünne Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesud, Şerhü’s-Sünne, (Tahk.: Ali Muhammed Muavvad-Âdil Ahmed AbdüImevcûd), I-VIII, Beyrut 2003, 2. Baskı.
Meâlimü’t-Tenzîl (Tahk.: Halid Abdurrahman el-Âk-Mervan Sivâr), I-IV, Beyrut 2002.
Beydavî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envarü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl, I-II, Beyrut 1988.
Bikâî, Ebü’l-Hasan Burhanüddin İbrahim b Ömer, Nazmü’d-Dürer fî Tenâsübi’l-Âyâti ve’s- Süver (Tahk.: Abdürrezzak Galip Mehdî), I-VIII, Beyrut 2006.
Bursevî, İsmail Hakkı, Ruhu’l-Beyân (Ta’lik: Ahmed Ubeydû İnâye), I-X, Beyrut 2001.
Deylemî, Şehredar b. Şûriye, Firdevsü’l-Ahbar, I-V, Beyrut 1987.
Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah, Hilyetü’l-Evliya ve Tabakâtü’l-Asfiya, I-XII, Beyrut 2007.
Ebû Ya’la, Ahmed b. Ali el-Müsenna et-Temîmî el-Mevsılî, Müsnedü Ebî Ya'lâ el-Mevsılî (Tahk.: Hüseyin Selim Esed), I-XVI, Beyrut 1989.
Elbânî, Muhammed Nâsırüddin, Silsiletü’l-Ehâdisi’d-Daîfe ve’l-Mevdûa, I-XII, Riyad 2000.
Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b . Yakup, Basâriu Zevi’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l- Azîz (Tahk.: Muhammed Ali Neccâr), I-VI, Beyrut trs.
Gazalî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyau Ulûmi’d-Din, I-V, Beyrut 2000, 1.b.
el-Menhûl min Ta’likâti’l-Usûl (Tahk.: Muhammed Hasan Heytû), Beyrut 1998, 3. Baskı.
el-Gımârî, Muhammed b. Sıddîk el-Hasenî, el-Müdâvî li İleli’l-Câmii’s-Sağîr ve Şerhayi’l- Münâvî, I-VI, Beyrut 1996.
el-Ğurab, Mahmud, Rahmetün mine’r-Rahman fi Tefsiri ve İşârâti’l-Kur’ân, I-IV Dımeşk 1989.
el-Habbâzî, Ebû Muhammed Ömer b. Muhammed b. Ömer, el-Muğnî fî Usûli’l-Fıkh (Tahk.: Muhammed Mazhar Bekâ), Mekke 1403 hicrî, 1. Baskı.
Hafacî, Ahmed b. Muhammed, Hâşiyetü’ş-Şihâb (İnyâyetü’l-Kâdî ve Kifâyetü’-Râzî), I-IX Beyrut 1997, 1.Baskı.Hatib, Ebû Bekir Ahmed b. Ali, Tarihu Bağdad, I-XV, Bey- rut, trs.
Hâzin, Alâuddin Ali b. Muhammed b. İbrahim, Lübabüt’-Tevîl fî Meâni’t-Tezil (Tahk.: Abdüsselam Muhammed Ali Şâhin), I-IV, Beyrut 2010.
Heysemi, Nuruddin Ali b. Ebi Bekir, Mecmaü’z-Zevaid ve Menbeu'l-Fevâid, I-X, Beyrut 1982.
İbn Acibe, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Mehdî, el-Bahrü’l-Medîd fî Tefsiri’l- Kur’âni’l-Mecîd (Tahk.: Ömer Ahmed er-Râvî), I-VIII, Beyrut 2002, 1. Baskı.
Tefsirü'l-Fatihati'l-Kebir, (Tahk.: Bessâm Muhammed Bârûd), Dârü'l-Hâvî, 1999. 1. Baskı.
İbn Arabî, Muhyiddin, el-Fütûtü’l-Mekkiye, (Tahk.Ahmed Şemsüddin), I-VIII, Beyrut 2006.
Tefsirü’l-Kur’ani’l-Kerim (Tahk.: Mustafa Galip), I-II, Beyrut 1981.
et-Tedbîrâtü'l-İlâhiyye fî Islâhi'l-Memleketi'l-İnsâniyye (Takh.: Asım İbrâhim el-Keyyâlî), Beyrut 2003.
İbn Ebî Hâtim, Abdürrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî,
Tefsirü’l-Kur’âni’l-Azîm (Tahk.: Esad Muhammed Tayyib), I-X, Riyad 1997.
İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Saâdât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî,
en-Nihâye fî Garibi’l-Hadîs ve’l-Eser (Ta’lik: Ebû Abdurrahman Salah b. Muhammed b. Uveyda), I-V, Beyrut 1997, 1. Baskı.
İbn Hıbban, Ebû Hâtim Muhammed b. İbni Hıbban b. Ahmed el-Büstî, Sahihu İbn Hıbban bi Tertibi İbn Belabân, (Tahk.: Şuayp Arnavut), I-XVIII, Beyrut 1997.
İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b Meni’ el-Hâşimî, Tabakâtü’l-Kübrâ (Tahk.: Muhammed Abdülkâdir Atâ), I-VIII+Fihrist, Beyrut 1998, 2. b.
İmam Rabbani, Ahmed Serhendî, Mektûbât-ı Rabbânî, I-II, İstanbul trs.
İskenderî, Ahmed b. Muhammed İbn Ataullah, Letâifü’l-Minen, Beyrut trs.
Kannûcî, Muhammed Sıddık b. Hasan, Ebcedü’l-Ulûm (Tahk.: Abdullah Hâlidî), Beyrut 2001.
Kâsımî, Muhammed Cemalüddin, Tefsirü’l-Kâsımî-Mehâsinü’t-Te’vîl, (Tahk.: Humammed Bâsil Uyûn es-Sûd), I-IX, Beyrut 2003, 2. Baskı).
Katip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah, Keşfü’z-Zünûn an Esami’l-Kütübi ve’l- Fünûn (İzâhü'l-Meknûn ve Hediyyetü'l-Ârifin'le birlikte), I-VIII, Beyrut 2008.
Konevî, İsamüddin İsmail b. Muhammed, Hâşiyetü’l-Konevî alâ Tefsiri’l-İmam Beydâvî, c. I-XX, Beyrut 2001.
Kuşeyrî , Abdülkerim, Kuşeyrî Risâlesi (Trc. Dilaver Selvi), Semerkand: İstanbul 2011. 7. Baskı.
Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nüketü ve’l-Uyun-Tefsirü’l-Mâverdî (Tahk.: Abdülmaksûd b. Abdurrahîm), I-VI, Beyrut 2007, 2. Baskı.
el-Mekkî, Ebû Tâlib, Kûtü'l-Kulûb-Kalplerin Azığı, (Trc. Yakup Çiçek-Dilaver Selvi-Ali Kaya), I-IV, Semerkand: İstanbul 2003, 2. Baskı.
Münavî, Muhammed Abdurrauf, Feyzü’l-Kadir Şerhü’l-Câmii’s-Sağîr, I-XIII, Riyad 1998. 1. Baskı
Münziri, Abdulazim, et-Terğîb ve’t-Terhîb, I-IV, Beyrut, 1983.
Necmuddin-i Kübrâ, Ahmed b. Ömer b. Muhammed, et-Te’vilâtü’n-Necmiyye fi’t-Tefsiri’l- İşârî es-Sûfî (Tahk.: Ahmed Ferid el-Mezîdî), I-VI, Beyrut 2009, 1. Baskı.
Razî, Fahruddîn,Mefâtîhü'l-Gayb, c.1-32+2 cilt Fihrist, Beyrut 1990, 1. Baskı
Sâbûnî, Muhammed Ali,et-Tıbyân fî Ulûmi'l-Kur'an, Dersaadet: İstanbul trs.
Serrac, Ebû Nasr Abdullah b. Ali b Muhammed et-Tûsî (378/988),
el-Lüma’ fî Tarihi’t-Tasavvufi’l-İslâmî (Tahk.: Kamil Mustafa Hendâvî), Beyrut 2007, 2. Baskı.
Süyûtî, Abdurrahman Celalüddin, ed-Dürrü'l-Mensûr fî Tefsiri'l-Me'sûr, I-VIII, Beyrut 2002.
el-İtkân fî Ulûmi'l-Kur'ân (Ta’lik: Mustafa Dibboğa), I-II, Beyrut 2006.
el-Câmiü’s-Sağîr fî Ehâdisi’l-Beşiri’n-Nezîr, I-II, Dârü’l-Fikr, Beyrut, trs.
Sühreverdî, Ömer b. Muhammed, Avârifü'l-Mearif, trc. Dilâver Selvi, Semerkand yay: İstanbul 2011, 8. Baskı.
Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin b. Musa el-Ezdî, Hakâikü't-Tefsîr, (Tahk.: Seyyid İmran), I-II, Beyrut 2001.
Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât fî Usûli'ş-Şeria, (Tahk.: Komisyon), I-IV, Beyrut trs.
el-Muvâfakât-İslâmî İlimler Metodolojisi, (Trc. Mehmed Erdoğan), I-IV, İz Yayıncılık: İstanbul 1993.
Şaranî, Abdulvehhab b. Ahmed, Tabakâtü'l-Kübrâ, I-II, Beyrut, trs.
Şehristânî, Ebü'l-Feth Muhammed b. Abdülkerim Mefâtihü'l-Esrâr ve Mesâbihü'l-Ebrâr (Tahk.: Muhammed Ali Âzerşeb), I-II, Tahran 2008.
Şeyhzâde Muhammed b. Muslihiddin Mustafa el-Hanefî, Hâşiyetü Muhyiddin Şeyhzâde alâ Tefsiri’l-Kâdî’l-Beydâvî (Tahk.: Muhammed Abdükadir Şâhin, I-VIII, Beyrut 1999.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemü'l-Kebîr, (Tahk.: Humeydî Ab- dülmecid es-Selefî) I-XXV, Beyrut 2002.
el-Mu’cemü’l-Evsat (Tahk.: Muhammed Hasen İsmail eş-Şâfî) I-VII, Dârü’l-Fikr: Beyrut 1999..
Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmiü'l-Beyân an Te'vili Âyi'l-Kur'ân, (Tahk.: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), I-XXVI, Riyad 2003.
Taşköprüzade, Ahmed b. Mustafa, Miftâhü’s-sâde ve Mısbâhü’s-Siyâde fî Medûâti’l-Ulûm, (Tahk.Ali Dahrûc), Beyrut 1998.
Tebrizî, Muhammed b. Abdullah, Mişkâtü'l-Mesâbîh, I-III, Beyrut 1991.
Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali el-Hanefî, Keşşâfu Istılâti’l-Funûn, I-IV, Beyrut 1998.
et-Tîbî, Şerefüddin Hasan b. Muhammed,Şerhu't-Tîbî ala Mişkâti'l-Mesâbîh, I-XII, Pakis- tan 1413 Hicri.
Tüsterî, Ebû Muhammed Sehl b Abdullah, Tefsirü't-Tüsterî (Tahk.: Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd), Beyrut 2002.
Zebidî, Muhammed b. Muhammed el-Murteza, İthafü's-Sâdeti'l-Muttakîn, I-XIV, Beyrut 1989.
Zehebî, Hüseyin, et-Tefsir ve’l-Müfessirun, IIII, Kahire 2005.
Zekiyüddin Şa’ban, İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh) (Trc. İbrahim Kafi Dön- mez), Ankara 1990.
Zerrûk, Ahmed b. Ahmed er-Bernesî el-Mağribî, Kavâidü't-Tasavvuf, Dımeşk 2004.
Zerkânî, Muhammed Abdülazim,Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, I-II, Beyrut 2005.
Zeydân, Abdülkerim, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, Dersaâdet: İstanbul trs.. ııı