Peygamber Kıssalarının Türk Masallarına Yansımaları
Halk anlatılarının en yaygın türlerinden olan masallar, çeşitli kaynaklardan beslenip zenginleşerek günümüze aktarılmıştır. Bir toplumun yaşam biçimine ve dünyayı algılayışlarına biçim veren din olgusu bu kaynaklardan biridir. İslâm dininin kutsal kitabı Kur'an-ı Kerim'de bazı peygamberin hayat hikâyeleri anlatılır. Mucizeler etrafında teşekkül eden bu hikâyeler, yeni bir dini benimseyen ve yaşadığı coğrafyayı değiştiren Türklerin masallarını etkilemiştir. Masal kahramanının eylemlerini, duygu ve düşüncelerini anlamlandırabilmek, yüklendiği işlevi ortaya koymak için bu kıssaların bilinmesi gerekir. Çünkü masal kahramanlarının yaşadığı olaylar peygamberlerin yaşadığı olaylara benzer. Çalışmada masal anlatıcısına hazır kalıplar sunan, motifleşerek işlevsel bir yapı kazanan kıssalardan bahsedilmiş, daha sonra çalışmanın kapsamını oluşturan Anadolu masallarından örnekler verilmiştir. Öğretici nitelikteki dini anlatıların bir edebiyat ürünü olan masal dünyasında akislerinin var olabileceği düşüncesi; türün inandırıcılık yönünün güçlenmesi, onun estetik yönü yanında faydacı yönünün ön plana çıkarılması, insanlar için ortak anlam kalıplarının kullanılması, anlatıyı realiteye yaklaştırma gibi pek çok amaca hizmet etmektedir. Bu yaklaşım hayali kabul edilen masalın ayaklarının yere basmasını sağlar. Elde edilen bulgularda peygamberlerin başından geçen çeşitli olayların ve kullandıkları eşyaların masallarda doğrudan veya dolaylı olarak yer aldığı tespit edilmiştir. Bu çalışma ile bir anlamda dinin edebiyat üzerindeki etkisi masal türü üzerinde örneklenmiştir. Bu etki gelenekten getirdiği unsurlarla dinî ögeleri harmanlayan, özümseyen Türk tahkiye geleneğinin bir zenginliği olarak ele alınmalıdır
The Reflection of Prophet Parables on Turkish Tales
Tales, which are one of the richest genres of folk narratives, fed by various sources, flourished and, reached the present day. The phenomenon of religion, which shape peoples’ life style and perception of life, is one of these sources. The Quran, holy book of Islam, includes some prophets’ parables and their life story. Narratives, which were formed in line with miracles, affected tales of Turks that adopted a new religion and changed their geography. These parables must be known to interpret the legendary characters’ feelings, thoughts and, their role. Because what tale characters went through is parallel with what prophets went through. In this study, prophets’ parables that offer ready patterns to taletellers by becoming motif in a functional way, was discussed. Then the effect of parables on these tales was discussed by giving examples from Anatolian tales. The thought that religious narratives, which have didactic features, may have an effect on tales, serves following purposes: increasing cogency, featuring not only aesthetic but pragmatic aspects also, using common meaning pattern for people, familiarizing narratives with reality. This approach makes the tales more realistic. In the light of data from the study, prophets’ life experiences and the stuff they used directly or indirectly included in the tales. This study, in one sense, exemplifies the effect of the religion on literature by using tales. This effect should be regarded as a richness of Turkish narrative tradition, which blend the traditional elements with religion, and internalizes them
___
- Ahmet Cevdet Paşa, (t.y.), Kısas-ı Enbiya, İstanbul: Akşam Matbaası.
- ALPTEKİN, A. Berat (2009), “Türk Masal ve Halk Hikâyelerinde Görmeyen Gözün Tedavi Edilmesi Motifi Üzerine”, Milli Folklor, C. 21, S.81, s. 18-26.
- ALTUN, Işıl (2008), “Türk Halk Kültüründe Elma”, Turkish Studies, C. 3, S. 5, s. 262-281.
- BASCOM, R. William (2006), “Folklorun Biçimleri: Nesir Anlatılar”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar I, çev. R. Nur Aktaş vd. , Ankara: Geleneksel Yayınları, s. 171-202.
- BORATAV, P. Naili (1992), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Ankara: Gerçek Yayınevi.
- ____________(2009), Zaman Zaman İçinde, Ankara: İmge Kitabevi.
- ____________(2011), Az Gittik Uz Gittik, Ankara: İmge Kitabevi.
- ÇAKIR, Müjgân (2015), Mu’cizeler Kitabı, İstanbul, Büyüyenay Yayınları.
- ÇETİN, Ayşe Yücel (1997), Hacı Bektaş Velâyetnamesinde Ejderha Motifi”, (erişim 11.07.2017), http://darthvader2000.blogcu.com/haci-bektas-velayetnamesindeejderha-motifi/3769844
- ÇORUHLU, Yaşar (2011), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
- DİKMEN, Mehmed (t.y.), Peygamberler Tarihi, İstanbul: Cihan Yayınları.
- EMEKSİZ, Abdulkadir, OKTAY, Sezin (2004), “Taş Bebek Efsane ve Ninnileri Arasında Tematik İlişkiler”, (erişim 10.07.2017), http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/ abdulkadir_emeksiz_sezin_oktay_tas_bebek_efsane_ve_ninni.pdf
- GÜNAY, Umay (1983), “Türk Masallarında Geleneksel ve Efsanevî Yaratıklar”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, s. 21-46.
- GÜRTUNCA, M. Faruk (1979), Peygamberler Tarihi, İstanbul: Sağlam Kitabevi.
- KARABAŞ, Seyfi (1996), Dede Korkut’ta Renkler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli (2007), (ter. Hayrettin KARAMAN vd.) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- KÖKSAL, M. Asım (1993), Peygamberler Tarihi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- KÖKTÜRK, Şahin (2006), “Türk Destanlarında Hapsedilme Motifi”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 19, s. 383-400.
- LUTHI, Max (2006), “Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra Gibi Türlerden Farkı”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar I, çev. Sevengül Sönmez, Ankara: Geleneksel Yayınları, s. 349-353.
- OCAK, A. Yaşar (2007), İslam-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- ÖGEL, Bahaeddin (2014), Türk Mitolojisi I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ÖNCÜL, Kürşad (2009), “Masallardaki Devlet Kuşu Motifi”, Milli Folklor, C. 21, S. 84, s. 175-181.
- ROHRİCH, Lutz (2006), “Halk Anlatısı Araştırmasında Anlam Arayışı”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar I., çev. Kürşat M. Korkmaz, Ankara: Geleneksel Yayınları, s. 235-250.
- SAKAOĞLU, Saim (2007), Masal Araştırmaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
- ____________(2002), Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Ankara: Akçağ Yayınları.
- ŞİMŞEK, Esma (1997), “Halk Anlatmalarında ‘Sandığa Koyarak Denize Atma Motifi’ Üzerine”, Milli Folklor, C. 5, S. 36, s. 34-41.
- __________(2008), “Ölümsüzlük İlâcı Elma”, Turkish Studies, C. 3, S. 5, s. 193-204. Türkçe Sözlük (2011), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ISSN: 1308-5069
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2010
- Yayıncı: TÜRKİYE DİL VE EDEBİYAT DERNEĞİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
Finkesten Antlaşması ve Tarihî Bir Vesika Olarak Antlaşmanın Türkçe Metni
BATILI BİR KADIN YAZARIN KALEMİNDEN OSMANLI SARAYINDA ANLATILAN ÜÇ MASAL
Sosyal Sermaye Kavramına ve Eğitim Ortamına İlişkin Algıların Belirlenmesi
Cumhur GÜNKÖR, M. Çağatay ÖZDEMİR
Peygamber Kıssalarının Türk Masallarına Yansımaları
Mehmet Akif Ersoy’un Mısır Günleri ve Mısır’da Türkçe Öğretirken Yaşadığı Zorluk