Nevâî ile Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn Mesnevilerinin Yapı ve Konu Bakımından Karşılaştırılması

Edebiyat bilimi yapısı ve işlevi gereği birçok bilim dalıyla etkileşim halindedir. Edebiyatın bir alt birimi olan Karşılaştırmalı Edebiyat, kültürlerarası etkileşimin edebî eserlere yansıyan yönlerini araştırıp ortaya çıkarır. Karşılaştırmalı Edebiyat, edebî eserleri konu, düşünce ve biçim açısından inceleyerek benzer ve farklı yönlerini ortaya koymaktadır. Klasik Türk Edebiyatı’nın mesnevi konularından olan Leylâ ve Mecnûn hikâyesi önce Arap edebiyatında Kays b. Mülevvah el-Âmiri ile ortaya çıkmış, daha sonra Fars, Türk ve Urdu edebiyatlarında işlenmiş ve işlenmeye de devam etmektedir. Türkçede ilk müstakil Leylâ ve Mecnûn hikâyesini 1479’da yazan Edirneli Şâhidi’dir. Bu incelemede; 15. yüzyılda yaşamış ve Çağatay Türkçesinin en büyük şairi kabul edilen Ali Şîr Nevâî’nin 1484’te yazdığı Leylî vü Mecnûn mesnevisi ile 16. yüzyılın en büyük şairlerinden olan Fuzûlî’nin 1537’de tamamladığı Leylâ ve Mecnûn mesnevisi iki açıdan karşılaştırılmıştır. Mesnevilerin önce özetleri verilmiş, daha sonra yapı bakımından (şekil, vezin, kafiye ve redif ) ve konu bakımından (vak’a farklılıkları, birinde olup diğerinde olmayan vak’alar) karşılaştırılmıştır. Elde edilen neticeler sonuç kısmında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Karşılaştırmalı Edebiyat, Klasik Türk Edebiyatı, Leylâ ve Mecnûn, Ali Şîr Nevâî, Fuzûlî, Mesnevi

The Comparison of the Layla and Majnun Masnavis of Navai and Fuzuli in Terms of Form and Content

The science of literature has been interacting with many disciplines due to its structure and function. The comparative literature, which is a sub-unit of literature, seeks and reveals the aspects of intercultural interaction reflected in literary works. Comparative Literature examines literary works in terms of content, thought and form and puts forward similar and different aspects. The story of Layla and Majnun, which is among the Masnavi subjects of Classical Turkish Literature, was firstly arose with Kays b. Mawlawah al-Amiri in Arabic literature, later handled in Persian, Turkish and Urdu literatures and keeps being handled. The first independent Layla and Majnun story was written by Sahidi of Edirne in Turkish language in 1479. In this research, the Masnavi of Layla and Majnun written in 1484 by Ali Shir Navai, who lived in the 15th century and was accepted as the greatest poet of Chagatai Turkish and the Masnavi of Layla and Majnun completed in 1537 by Fuzuli, one of the greatest poets of the 16th century, were examined in two aspects. The summaries of the masnavis were provided firstly, then they were compared in terms of form (structure, meter, rhyme and repeated words) and content (case differences, and the cases in one but not the other). The obtained results were evaluated in the conclusion part.

Keywords:

Comparative Literature, Classical Turkish Literature, Layla and Majnun, Ali Sir Nevai, Fuzuli, Masnavi,

PDF

___

Ahdi (2018), Gülşen-i Şu‘arâ, Haz. Süleyman Solmaz, ekitap.ktb.gov.tr, erişim tarihi: 10.10.2019.
Akalın, Nazir (1997), “Nizami-yi Gencevi ile Fuzuli-yi Bağdadi’nin Leyli u Mecnun Mesnevilerinin Tartışmalı Mukayesesi” Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.3, Konya.
Ali Şîr Nevâî (1996), Leylî vü Mecnûn, Haz: Ülkü Çelik, Ankara.
Aytaç, Gürsel (1997), Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Ankara.
Banarlı, N. Sami (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, C.1, İstanbul.
Bayram, Yavuz (2004), “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama” Selçuk Üniv., Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 6, Güz.
Çapan, Pervin (2005), “Ali Şîr Nevâî ve Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn Mesnevilerinin Anlatım Tarzlarının Mukayeseli Tahlili”, I. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Kongresi, 15-17 Ekim 2003, Eskişehir Osmangazi Üniv. Basımevi, Eskişehir.
Çetindağ, Yusuf (2011), Ali Şîr Nevâî, İstanbul.
Durmuş, İsmail (2003), “Leylâ ve Mecnûn” TDVİA, C. 27, İstanbul.
Ercilasun, Ahmet Bican (2011), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara.
Fuzûlî (2004), Leylâ ve Mecnûn, Haz: Muhammet Nur Doğan, İstanbul.
Karayazı, Nurgül (2007), Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn’unda Tasavvufi Kavram ve Unsurlar, Marmara Üniv., Sosyal Bilimler Enst. İstanbul.
Kartal, Ahmet (2013), Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevi, İstanbul.
Kefeli, Emel (2006), “Karşılaştırmalı Edebiyat: Tanım, Yöntem ve İncelemeler,” Türkiye Araştırmaları Literatürü Dergisi, (TALİD) C.4, S. 8.
Köprülü, M. Fuad ((1989), Edebiyat Araştırmaları, C.II, İstanbul.
Latîfî (2000), Tezkiretü’ş-şu‘ara ve tabsıratü’n-nuzamâ, Haz. Rıdvan Cânım, Ankara.
Levend, Agah Sırrı (1959), Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikayesi, Ankara.
Mazıoğlu, Hasibe (1956), Fuzûlî-Hafız, Ankara.
Mazıoğlu, Hasibe (1986), Fuzûlî ve Türkçe Divanı’ndan Seçmeler, Ankara.
Turan, Lokman (2017), Mesneviyi Gazelle Okumak, İstanbul.
Uçan Eke, Nagehan (2013), “Klasik Türk Edebiyatında Metinler Arasılık Alanında Bibliyografya Denemesi ve Hasibe Mazıoğlu’nun Fuzûlî-Hafız Örneği” Turkish Studies, S.8/1.
Ünver, İsmail (1986), “Mesnevî”, Türk Dili Divan Şiiri Özel Sayısı, S.415,416,417, Ankara.