Doğal afetlerin klasik Türk şiirine yansımasına bir örnek: Sâbir Pârsâ Divanı'nda depremle ilgili dört tarih manzumesi

Hayatı her cephesiyle kucaklayan klasik Türk şiirinde, doğal afetlerin izine de rastlamakmümkündür. İnsanı derinden etkileyen doğal afetler, klasik şiirin içsel bakış açısı ile divanlardaişlenmiştir. Bu afetler karşısında insanın aczini dile getiren bu manzumelere örnek olarak Sâbir PârsâDivanında yer alan dört tarih manzumesi makalemizin konusunu teşkil etmektedir. Biri Arapça, biriFarsça, biri de Türkçe birer beyitlik üç şiir ile beş bentlik bir müseddesten ibaret bu manzumelerekonu olan deprem, h.1 069 / m.1658 59 tarihini göstermektedir. XVII. yüzyılda sosyal sıkıntılarınyanı sıra deprem ve yangın gibi doğal afetlerin de sıklıkla görüldüğü tarih kitaplarında kayıtlıdır.Sâbir Pârsâ ile aynı devirde yaşayan Cevrînin dîvânını neşreden Hüseyin Ayan, NaîmâTârîhinden şunları nakleder: 1052/1642de İstanbulda büyük bir zelzele olmuş, bu hadise kıran abağlanmıştır. 1055 /1645de güneş ve ayın tutulmaları da melhame lerin kayıtlarına göre uğursuzsayılmıştır. 1058/1648deki İstanbul ve civarını sarsan büyük zelzele de uğursuz olarakyorumlanmış ve devletin başsız kalacağına işaret sayılmıştır.

An example of reflection of natural disasters on classical Turkish poetry: Four historical poems on earthquake in Sâbir Pârsâ s divan

Embracing each façade of life, classical Turkish poetry can be found to include the traces ofnatural disasters. Deeply affecting human being, the natural disasters were dealt with in divans withan inner point of view of classical poetry. As an example of these poems expressing the humanimpotence in the face of these disasters, four historical poems in Sâbir Pârsâ s Divan are the subjectof this paper. The date of the earthquake, which is the subject of these poems that are composed ofthree poems -one is in Arabic, one Persian, and one Turkish -each in a couplet and of a five benthicmüseddes, is 1069, though it is 1658 -59 in Gregorian era. In the XVIIth century, that natural disasterssuch as earthquakes and fires, as well as social problems are often seen are recorded in the historybooks.Hüseyin Ayan, the contemporary of Sâbir Pârsâ and write r of Cevrî Dîvânı, reports in hisNa îmâ Târîhi the following: In 1642 G. (1052 H.) a large earthquake occured in Istanbul, and thisevent was connected to "destruction". In 1645 G. (1055 H), eclipses of the sun and moon werecounted to be sinister according to the records the "melhame". the major earthquake that rockedİstanbul in 1648 G. (1058 H) was also interpreted to be sinister and was interpreted as a sign that thestate would remain leaderless.

___

  • Ayan, Hüseyin, (1981) Cevrî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkidli Metni, Erzurum.
  • Hammer Joseph von, (1991), Osmanlı Tarihi, Çev. Mehmet Ata, Haz. Abdülkadir Karahan, C.II, İstanbul.
  • Râşid, (1282), Râşid Târîhi, C.I, İstanbul.
  • Silahdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, (1928), Silahdâr Târîhi, C.I, İstanbul.
  • Yoldaş, Kazım, (2005), Sâbir Pârsâ Divanı, Kitabevi Yayınları, İstanbul.