Rasim TÖSTEN, Sümeyye SAYGIN, H. Fazlı ERGÜL

Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi

Günümüzde bireyin sahip olduğu rollerin bir şekilde artması, kişiye önemli sorumluluklarınverilmesi ve ilişkilerin karmaşıklaşması ruh sağlığını zorlayıcı bir hal almakta; kişilerarası ilişkilerdoğrudan insanlarla çalışan bireylerin yaşamında daha da önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenleöğretmenlerin verimli olabilmeleri, ruhsal açıdan sağlıklı olmaları ile doğrudan ilgilidir. Bu çalış ma,sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi açısından önem arz etmektedir.Araştırmanın temel amacı sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenlere(cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu, mesleki kıdem, mezuniyet branşı ve hizmet bölgesi)göre incelemektir. Sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleriduyarsı zlaşma, duygusaltükenme vekişisel başarı alt boyutları açısından incelenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2012 -2013 eğitim - öğretim yılında, Diyarbakır il merkezinde bulunan220 ilkokulda görevli 2007 sınıf öğretmeni, örneklemini ise; 15 ilkokulda görevli bulunan 300 sınıföğretmeni oluşturmaktadır.Araştırmada veri toplama aracı olarak ölçme aracı kullanılmıştır. Tükenmişlik ölçeği, 1981yılında Maslach ve Jackson tarafından geliştirilmiş olup ülkemizde ilk olarak Türkçeye uyarlanmasıErgin (1992) tarafından yapılmıştır. Orijinalinde 7 dereceli likert tipi olan ölçek 5 dereceli likert tipiolan son halini almıştır. Ölçekte, kişisel bilgilere ilişkin 22 soru bulunmaktadır. Verilerin analiz veyorumunda betimsel ve anlamlılık testlerinden yararlanılmıştır. Kişisel bilgilerin çözümlenmesindeyüzde ve frekans tekniği uygulanmış olup, mesleki tükenmişliğin cinsiyet, medeni durum vemezuniyet branşı ile arasındaki ilişki t testi; yaş, eğitim durumu, mesleki kıdem ve hizmet bölgesi ilearasındaki ilişki ise ANOVA testi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonunda ulaşılan önemli bulgularşunlardır:1. Mezuniyet branşı, eğitim durumu, cinsiyet ve hizmet bölgesi değişkenleri ile sınıföğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri arasında anlamlı bir farksaptanmamıştır. 2. Sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdem, medeni durum ve yaş değişkenleri iletükenmişlik alt boyutlarından duyarsızlaşma arasında anlamlı bir fark saptanmıştır.3. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma vekişisel başarı algıları orta düzeydedir.

Investigation of primary school teachers' exhaustion levels in terms of some variables

In today's world, increase in the roles and important responsibilities given to individuals,and complexity of the relationships cause difficulty in being mentally healthy. Interpersonalrelationships between individuals working directly with people plays an even more important role inlife. Therefore, effectiveness of teachers is directly related to psychological health. This study isimportant in determining the level of teachers' professional burnout.The aim of this study is to investigate whether the level o f teachers' professional burnoutvaries significantly depending on some variables such as gender, age, marital status, education level,seniority, graduation branch and service area. The level of teachers' professional burnout wasevaluated in terms of "depersonalization", "emotional exhaustion" and "personal success"subdimensions.Population of the study comprised of 2007 primary school teachers working in 220elementary schools located in Diyarbakır city center during the academic year 2012 -2013. Besides,sample of the study included 300 primary school teachers working in 15 elementary schools.An inventory was used as the data collection tool. Burnout Inventory developed by Maslachand Jackson in 1981 was adapted into Turkish for the first time by Ergin (1992). The inventory whichwas originally 7 point likert type has become 5 point likert type. There are 22 questions related topersonal information in the inventory. The data was analyzed and interpreted by using percentages,frequency, t-test and ANO VA. Personal information was analyzed by using percentage and frequencytechnique. ANOVA was used to test the relationship between professional burnout and age, educationlevel, seniority, service area while t test was used to analyze the relationship betw een professionalburnout and gender, marital status, graduation branch. The collected data was analyzed using SPSS.Important results revealed by the study were as follows:1. A significant difference between the levels of professional burnout of primary schoolteachers and graduation branch, education level, gender, service area was not foundout.2. A significant difference between seniority, marital status, age and depersonalizationwhich was one of burnout subdimensions was found out.3. According to the results, emotional exhaustion, depersonalization and self successperception of primary school teachers are at an intermediate level.

PDF

___

Adıgüzel, Z., Ünsal, Y., Karadağ, M. (2011). Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Demografik Özelliklerinin Belirlenmesi: İstanbul Örneği. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (3).
Akça, F. (2008 ). Örgütsel Davranışta Seçme Konular, Örgütsel Tükenmişlik ve Stres . Ed: Mahmut Özdevecioğlu, Himmet Karadal, İlke Yayınları, Ankara.
Akçamete, G., Kaner, S., Sucuoğlu B. (2001). Öğretmenlerde Tükenmişlik, İş Doyumu ve Kişilik , Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Aslan, H. (1997). Kocaelinde Bir Grup Sağlık Çalışanlarında İşe Bağlı Gerginlik, Tükenme ve İş Doyumu. Toplum ve Hekim Dergisi, 12 (82).
Barutçu, E., Serinkan, C. (2008). Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizlide Yapılan Bir Araştırma, Ege Ekonomik Bakış, 8 (2).
Büyüköztürk, Ş. (2011). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Çam, M.O. (1992). Tükenmişlik Envanterinin İncelenmesi, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi , 22 - 25 Eylül, Ankara.
Çam, M.O. (1995). Tükenmişlik , Saray Kitapçılık, İzmir.
Dilsiz, B. (2006). Konya İlindeki Ortaöğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Bölgelere Göre Değerlendirilmesinin Çok Değişkenli İstatistiksel Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Dolunay, A. (2002). Keçiören İlçesi Genel Liseler ve Teknik- Ticaret Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu Araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası.
Dursun, S. (2000). Öğretmenlerde Tükenmişlik ile Yükleme Biçimi, Cinsiyet, Eğitim Düzeyi ve Hizmet Süresi Değişkenleri Arasındaki Yordayıcı İlişkilerin İncelenmesi , (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları.
Ertürk, E. ve Keçecioğlu T. (2012). Çalışanların İş Doyumu ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış, 12 (1).
Girgin, G., Baysal A. (2005) . Tükenmişlik Sendromuna Bir Örnek: Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi, Tsk. Koruyucu Hekimlik Bülteni.
Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Maraşlı, M. (2003). Lise Öğretmenlerinin Bazı Özelliklerine ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerine Göre Tükenmişlik Düzeyleri . Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Maslach, C. (1982). Burned- Out . Human Behaviour.
Maslach, C. and Jackso n, S.E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout, Journal of Occupational Behaviour.
Oral, B., Tösten, R. (2012) Medya ve Şiddet (Televizyon Dizileri, Haberler ve İnternet). Tüm Yönleriyle Şiddet Çalıştayı, (20- 21 Nisan) Dicle Üniversitesi, Diyar bakır
Örmen, U. (1993). Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özer, R. (1998). Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyi, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, Trabzon.
Peker, M. R. (2002). Anadolu, İlköğretim ve Lise Öğretmenlerinde Mesleki Tükenmişliğin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt:15, Sayı:1.
Seğmenli, S. (2001). Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
Sürgevil, O. (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu ve Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Torun, A. (1995). Stres ve Tükenmişlik ( Editör : Suna Tevruz) Endüstri ve Örgüt Psikolojisi. Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayını.
Tuğrul, B., Çelik, E. (2002). Normal Gelişim Gösteren Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik, Journal of Qafqaz University, Number 9, Spring, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 11.
Yıldırım, F. (1996 ). Banka Çalışanlarında İş Doyumu ve Algılanan Rol Çatışması ile Tükenmişlik Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Sosyal Psikoloji Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.