ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU VE MAHKEMENİN VERDİĞİ KARARLARA GENEL BİR BAKIŞ

Bireysel başvuru, anayasa yargısı içinde yer alan bir anayasal denetim şeklidir. Bireysel başvuru yolu olağanüstü, istisnai ve ikincil niteliktedir. Bireysel başvurunun konusunu kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddia edilen temel hak ve özgürlükler oluşturmaktadır. Bireysel başvuru yolunun AİHM nezdinde etkili bir iç hukuk yolu olduğu söylenebilir. Nitekim bireysel başvuru yolunun kabul edilmesiyle AİHM’e giden dosya sayısı azalmıştır. Bireysel başvuru yolu ön inceleme, kabul edilebilirlik incelemesi ve esas hakkında inceleme şeklinde üç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalarda verilen kararlar ise şunlardır: İdari ret kararı, kabul edilebilirlik kararı, kabul edilemezlik kararı, düşme kararı, ihlal kararı, pilot kararı, tedbir kararı, ret kararı.

Anahtar Kelimeler:

Anayasa yargısı, anayasa mahkemesi, anayasa şikayeti, bireysel başvuru, bireysel başvuru kararları

INDIVIDUAL APPLICATION TO THE CONSTITUTIONAL COURT AND AN OVERWIEW OF THE COURT’S DECISIONS

The individual application is a form of constitutional review within the constitutional jurisdiction. The individual application is an exceptional, extraordinary and subsidiary procedure. The subject of the individual application is the fundamental rights and freedoms that are alleged to have been violated by public power. It can be said that the individual application remedy is an effective domestic remedy before the ECtHR. As a result, with the adoption of the individual application remedy, the number of files going to the ECtHR has decreased. The individual application procedure consists of three stages: preliminary examination, examination of admissibility and examination on the merits. The decisions made at these stages are as follows: Rejection of application on administrative grounds, decision of admissibility, decision of inadmissibility, decision of dismissal, decision of violation, pilot decision, decision for the measure, decision of rejection.

Keywords:

Constitutional jurisdiction, constitutional court, constitutional complaint, individual application, decisions of individual application,

PDF

___

“Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun Tasarısı ile Anayasa Komisyonu Raporu (1/993)”, Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 22.03.2011 tarihli 80’inci Birleşimden-29.03.2011 tarihli 83’üncü Birleşim dahil, Dönem 23, Yasama Yılı 5, Cilt 97, TBMM Basımevi, Ankara 2011.
ACU, Melek: “Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi içinde, S.110, 2014, s.403-434.
ALGAN, Bülent: “Bireysel Başvurularda “Açıkça Dayanaktan Yoksunluk” Kriterinin Anayasa Mahkemesi Tarafından Yorumu ve Uygulanması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde, C.63, S.2, Ocak 2014, s.247-284.
ALTIPARMAK, Kerem: Van Depreminin Hukuktaki Artçıları: Anayasa Mahkemesinin Bayram Otel Kararı, TESEV Yayınları, İstanbul 2014.
BİLGİN, A. Burak Bilgin: “Bireysel Başvuruda 3 Yıl: Bir İnsan Hakları Karnesi – Olumuz Örnekler/Uygulamalar/Yaklaşımlar”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde, C.6, S.2, 2015, s.57-128.
BİLGİN, A. Burak: “Bireysel Başvuruda 3 Yıl: Bir İnsan Hakları Karnesi – Olumuz Örnekler/Uygulamalar/Yaklaşımlar”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde, C.6, S.2, 2015, s.57-128.
ÇELİKYAY, Hakan Sabri: “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarının “Başvuru Yollarının Tüketilmesi” Ölçütü Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası içinde, C.73, S.1, 2015, s.21-61.
ÇINAR, İbrahim, Sinan ÇINAR: “Bireysel Başvurunun Ön İnceleme Usulü, Bireysel Başvuru Bürosunun Çalışma Sistemi ile Bu aşamada Verilen İdari Ret Kararlarının Nitelikleri ve İtiraz Aşamaları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi içinde, S.4, 2014, s.263-310.
DANNEMANN, Gerhard: “Constitutional Complaints: The European Perspective”, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 43, No. 1, Jan., 1994, pp.142-153.
DEREN – YILDIRIM, Nevhis: “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuruları Esas Bakımından İncelemesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi içinde C.19, S.2, 2013, s.483-488.
DOĞANOĞLU, Ali Erdem: “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması Yasağı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde, 2018, s.535-575.
DOĞANOĞLU, Ali Erdem: “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda “Başvurunun Reddi Kararı”“, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde, C.XIII, S.2, 2018, s.497-537.
EKİNCİ, Hüseyin: “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru İş Yükü, Çözüme Yönelik Mahkeme Pratiği ve Öneriler”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi içinde, S.5. Ocak 2015, s.391-432.
ERSOY, Uğur: “Anayasa Mahkemesine Yapılacak Bireysel Başvurularda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın İtiraz Yetkisinin Etkileri ve Sonuçları”, Ankara Barosu Dergisi içinde (s.124-153), S.2, 2016, s.124-153
ESEN ARNWİNE, Selin: “İspanya’da Bireysel Başvuru Yolu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde C.52, S.4, 2003, s.249-271.
GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku Cilt I, Güncellenmiş 3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2019.
GÖZTEPE, Ece: “Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikayeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi içinde, S.95, 2011, s.13-40.
GÖZTEPE, Ece: Anayasa Şikayeti, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:530, Ankara 1998.
GÜNDÜZ, Ebru; Alkım AKTAŞ: “Düzenleyici İşlemlere Karşı Bireysel Başvuru”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi içinde, S.1, 2017, s.55-78.
HAMDEMİR, Berkan: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
İNCEOĞLU, Sibel: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Türkiye ve Latin Modelleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
KARAMAN, Ebru: Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2013.
KILIÇ, Ayhan: “Yüksek Seçim Kurulu Kararlarına Karşı Bireysel Başvuru Yolu”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi içinde, S.3, Ocak 2013, s.39-81.
KILIÇ, Bahadır: “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği”, Anayasa Yargısı Dergisi içinde, C.25, 2008, s.19-59.
KOÇ, Muharrem İlhan: “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrasına İlişkin Düzenlemeler ve Kurumsal Yapılanma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı içinde, C.32, S.1, 2016, s.133-141.
KONTACI, Ersoy: “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Yorumu”, Ankara Barosu Dergisi içinde, 2014/4, s.105-117.
KONUK SOMMER, Bahar: “Türk Hukukunda Çevre Hakkının Bireysel Başvuru Yoluyla Korunması”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi içinde (s.169-188), S.2, 2019, s.169-188.
PEKCANITEZ, Hakan; Oğuz ATALAY, Muhammet ÖZEKES: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 3. Bası, Yetkin Yayınları, Akara 2015.
SAĞLAM, Fazıl: “Anayasa Şikayeti - Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar”, Ece Göztepe, Aykut Çelebi (Haz.), Demokratik Anayasa Görüşler ve Öneriler içinde, Metis Yayınları, İstanbul 2012, s.418-466.
Teitel, Ruti: “Transitional Justice and The Transformation of Constitutionalism”, Tom Ginsburg & Rosalind Dixon (Eds.), Comparative Constitutional Law, Edward Elgar, 2011, pp.57-76.
YALÇINÖZ, Bahadır: “Bireysel Başvuruya Konu Olamayacak İşlem ve Kararlar”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi içinde, S.2, 2013, s.187-206.
YEŞİL, Ufuk: “Hüküm Uyuşmazlığına Başvuru Bireysel Başvuru Açısından Tüketilmesi Gerekli Bir Yol Mudur? (Anayasa Mahkemesi Kararı İncelemesi)”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi içinde, C.7, S.1, 2016, s.677-720.
YILMAZ, Didem: “6216 Sayılı Kanundaki “Taraf Olma” Koşulu ve AİHS’e Ek 4. ve 7. Protokollerde Yer Alan Hakların, Anayasal Temel Haklar Olarak Bireysel Başvuru Yolunda Uygulanabilirliği Hakkında Bir Değerlendirme”, AÜHFD içinde, 64 (3), 2015, s.815-854.
YOKUŞ, Sevtap: “Türkiye’den Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Başvuruda İç Hukuk Yolu Olarak Anayasa Şikayeti”, İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi içinde, C.1, S.2, 2016, s.33-50.
DİĞER KAYNAKLAR
Ankara Barosu Başkanlığı (2) başvurusu, AYM, 2015/17944, 9/5/2018.
Atila Sertel başvurusu, AYM, 2015/6723, 14/7/2015.
Ballıdere Belediye Başkanlığı başvurusu, AYM, 2012/1327, 12/2/2013.
Bayram Gök başvurusu, AYM, 2012/946, 23/3/2013.
Büğdüz Köyü Muhtarlığı başvurusu, AYM, 2012/22, 25/12/2012.
Doğubayazıt Ticaret ve Sanayi Odası başvurusu, AYM, 2012/742, 5/3/2013.
G.S. başvurusu, AYM, 2012/832, 12/2/2013.
İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi başvurusu, AYM, 2012/1430, 21/11/2013.
Mahsum Dıma başvurusu, AYM, 2015/14754, 4/7/2018.
Mehmet Doğan başvurusu (GK), AYM, 2014/8875, 7/6/2018.
Mehmet Şerif Ay başvurusu, AYM, 2012/1181, 17/9/2013.
Mustafa Bülent Erten başvurusu, AYM, 2012/649, 16/4/2013.
Necati Gündüz ve Recep Gündüz başvurusu, AYM, 2012/1027, 12/2/2013.
Onur Doğanay başvurusu, AYM, 2013/1977, 9/1/2014.
Onurhan Solmaz başvurusu, AYM, 2012/1049, 26/3/2013.
S.Ö. başvurusu, AYM, 2013/7087, 18/9/2014.
Süleyman Erten başvurusu, AYM, 2013/469, 16/4/2013.
Türk Pediatrik Onkoloji Grubu Derneği başvurusu, AYM, 2012/95, 25/12/2012.
Y.T. başvurusu, AYM, 2016/22418, 30/5/2019.
https://www.anayasa.gov.tr/media/7734/bb_2021_tr.pdf (Erişim Tarihi, 09.03.2022).
https://www.anayasa.gov.tr/media/5687/başvuru_kilavuzu.pdf.&ved=2ahUKEwigzl (Erişim Tarihi 17.03.2020).
https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf (Erişim Tarihi 17.02.2020).
https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf (Erişim Tarihi 17.02.2020).