İlhan TOPUZ

Ölüm Algısı Ölçeği (ÖAÖ) Türkçe Versiyonunun Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Öz Bu araştırmanın amacı, bireylerin ölüme yönelik algılarını ölçebilecek, Türkİslam kültürüne uygun bir ölçek geliştirmektir. Bu amaçla daha önce Spilka ve arkadaşlarının geliştirmiş oldukları ölçekten yararlanılmıştır. Spilka ve arkadaşlarının ölçeğinde yer alan maddelerin yanında kültürümüze ait özellikleri taşıyan ifadelerden oluşan bir madde havuzu oluşturulmuştur. Bu madde havuzu SDÜ doğu kampüsünde eğitim öğretim gören, çeşitli fakültelerdeki farklı yaş, cinsiyet ve sosyo-ekonomik düzeydeki 382 öğrenci grubuna uygulanmıştır. Uygulamadan elde edilen veriler, gerekli istatistiki analizlere tabi tutulmuştur. Temel bileşenler, Pearson korelasyon ve Faktör analizi teknikleriyle elde edilen sonuçlar, ölüm algısı Ölçeğinin (ÖAÖ) tüm geçerlik ve güvenirlik göstergelerinin yüksek, alt boyutlar arası anlamlı ilişki sebebiyle yapısal bütünlüğe sahip olduğunu göstermektedir. İstatistiki analiz sonuçlarına göre, gençlerin ölüme yönelik algılarını "Acı Çekme, Bilinmeyen, Başarısızlık, (Ahirette) Ödüllendirilme, Cesaret ve Bakmakla yükümlü olduklarını terk etme" olmak üzere altı farklı boyutta ölçebilen bir ölçek geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ölüm, Ölüm Algısı, Ölçek Geliştirme, Güvenirlik, Geçerlik, Faktör Analizi

Death Perspective Scale Development of Turkish Version: Validity and Reliability Study

Keywords:

Death, Death perception, Scale development, Reliability, Validity, Factor analysis.,

PDF

___

Aksu, T. & Okçay, H. (2010). Yaşam dönemlerine göre ölüm algısı ve hemşirelik yaklaşımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 5(14), 113-126.
Arseven, A. D. (1993). Alan araştırma yöntemi. Ankara: Gül Yayınları.
Ayten, A. (2009). Üniversite öğrencilerinde ölüm kaygısı: Türk ve Ürdünlü öğren- ciler üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(4), 85-108.
Büyüköztürk, Ş. (2004). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA Yay.
Corr, C. A., Nabe, C. M. & Corr, Do. M. (2009). Death and dying, life and living. Sixth Edition. Kanada: Cengage Learning Inc.
Çetinkaya, H. (2011). Roma ve Bizans İmparatorluklarında ölüm algısı ve mezar türleri. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 18-38.
Çevik, B. ( 2010). Hemşirelerin ölüme ve ölmekte olan bireye bakım vermeye iliş- kin tutumları ve deneyimleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Ankara.
Çevik, Ş. (2006). Ölüm düşüncesi ve ölüm ötesiyle ilgili dini inançlar. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi (s.405-445). Hökelekli, H. (Ed.). İstanbul: DEM Yayınları.
Demirsoy, A. (1998). Yaşlanmanın ve ölümün evrimsel öyküsü. Geriatri, 1(1), 1-12.
Erdoğdu, M. Y. & Özkan, M. (2007). Farklı dini inanışlardaki bireylerin ölüm kaygıları ile ruhsal belirtiler ve sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14(3), 171-179.
Gençöz, T. (1998). Korku: Sebepleri, sonuçları ve başetme yolları. Ankara Üniver- sitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Kriz Dergisi, 6(2), 9-16.
Gibbs, H. W., Achterberg, J. (1998). Spritual values and death anxiety: Implications for counseling with terminal cancer patients. Journal of Counseling Psychol- ogy, 25(6), 563-569.
Hill, P. C. & Hood, R. W. (1999). Measures of religiousity. Religious Educational Press, Birmingham, Alabama.
Hökelekli, H. (1996). Din psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları.
Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ölüm ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi, 3, 151-165.
Hökelekli, H. (2008). Ölüm, ölüm ötesi psikolojisi ve din. 1. Baskı. İstanbul: DEM Yayınları.
İbn Miskeveyh (2000). Ölüm korkusu, mahiyeti ve nefsin ölümden sonraki durumu. (İbrahim Aslan, Çev.), İslamic Philosophy (ss.103-114), Fuat Sezgin (Ed.), V.86, Frankfurt.
İnceoğlu, M. (2010). Tutum, algı ve iletişim. İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınları
Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). İnsan ve insanlar. İstanbul: Evrim Basım Yayın Dağıtım.
Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
Karakuş, G. Öztürk, Z. & Tamam, L. (2012). Ölüm ve ölüm kaygısı. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi (Archives Medical Review Journal); 21(1), 42-79.
Kelly, G. A. (1995). The psychology of personal constructs.Vol. 1. New York: Nor- ton.
Keskin, Y. Z. (2006). Şanlıurfa halk kültüründe ölüm. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(16).
Koç, E. (2009). Varoluşsal bir problem olarak ölüm üzerine bir değerlendirme: Tolstoyun İvan İlyiçin ölümü adlı eseri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bil- imler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 245-259.
Koçanoğlu, A. (2005). Personal meanings of death and religiosity as predictors of death anxiety and death fear of university students. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kumcağız, H. & Yılmaz, M. (2012). Psikolojik danışma ve rehberlik lisans programı öğrencilerinin cinsiyet ve sınıf değişkenine göre ölüm kaygı düzeyleri. On- dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 215-231.
Harrawood, L. K., Doughty, E. A. & Wilde, B. (2011). Death education and at- titudes of counselors-in-training toward death: An exploratory study. Coun- seling And Values, 56, 83-95.
Lehto, R. H. & Stein, K. F. (2009). Death anxiety: An analysis of an evolving con- cept. Research and Theory For Nursing Practice: An International Journal, 23.
Mcgovern, M. & Barry, M. M. (2000). Death education: Knowledge, attitudes, and perspectives of Irish parents and teachers. Death Studies, 24, 325333.
Okyavuz, Ü. (1995). Ölüm ve ölümcül hastalık. Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi, Kriz Dergisi, 3(1), 167-171.
Öztürk, Z. K. (2010). Yaşlı bireylerde ölüm kaygısı. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Adana.
Saruhan, M. S. (2006). İslam filozof ve düşünürlerinde ölüm korkusu ve tedavisi. AÜİFD, 1, 87-105.
Sezer, S. & Saya, P. (2009). Gelişimsel açıdan ölüm kavramı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi,13, 151-165.
Spilka, B., Barbara, M., Douglas, S. & Larry, S. (1977). Death and personel faith: A psychometric investigation. Journal For The Scientific Study of Religion, 16 (2), 169-178.
Şenol, C. (1989). Ankara ilinde kurumlarda yaşayan yaşlılarda ölüme ilişkin kaygı ve korkular. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Şentürk, H. (1983). Ölüm gerçeği ve Allah inancı. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 303-312.
Şentürk, H. (2010). İslami hayatın psikolojik temelleri. İstanbul: İz Yayınları.
Tanhan, F. & Arı, F. (2006). Üniversite öğrencilerinin ölüme verdikleri anlam ve öğrenim gördükleri program açısından ölüm kaygısı düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 34-43.
Tezbaşaran, A. A. (1994). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologları Derneği.
Thalbourne, M. A. (1996). Belief in life after death: Psychological origins and influ- ences. Personality and Individual Differences, 21(6), 1043-1045.
Turgay, M. (2003). Ölüm korkusu ve kişilik yapısı arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
Turgut, M. F. & Baykul, Y. (1992). Ölçekleme teknikleri. Ankara: ÖSYM.
Yalom, I. (1989). Loves executioner. New York: Basic Books.
Yıldız, M. (1999). Ölüm kaygısıyla dindarlık arasındaki ilişki üzerine bir yorum. Düşünen Siyaset, 4, 105-119.
Yıldız, M. (2001). Dindarlık ve ölüm kaygısı-tasavvufi yaklaşım ve günümüz üni- versite öğrencileri, Journal of Religious Culture, 43b, 1-7.
Yıldız, M. (1996). Ölümle ilgili genel tutumlar. Akademik Araştırmalar, 1(3), 178- 188.
Yıldız, M. (2006). Ölüm kaygısı ve dindarlık. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.