II. Abdülhamid’in Kapsayıcı Eğitim Politikasına Bir Örnek: Lazkiye Nusayrileri ve Hamidiye Mektepleri
Osmanlı Devleti’nde, II. Mahmud döneminde başlayan ve Sultan Abdülaziz döneminde artarakdevam eden modernist/batılı eğitim reformlarının, II. Abdülhamid döneminde zirveye ulaştığısöylenebilir. Bu dönemde, bir taraftan o zamana kadar düzensiz bir gelişim gösteren eğitimişlerini, merkezi bir sistem oluşturarak düzene sokma faaliyetleri yürütülmüş, diğer taraftan daülkenin her tarafında okullar açılarak ücra köylere kadar toplumun kamusal eğitime ulaşmasınagayret edilmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı topraklarında hızla yayılanmisyonerlerin hedef kitleleri arasında sadece doğu kiliselerine bağlı Ermeniler ve Rumlar yoktu.Osmanlı topraklarında belirli bölgelerde yaşayan ve Müslüman toplum içerisinde sayılıpsayılmamaları eskiden beri tartışma konusu olmuş, devlet otoritesine karşı genellikle itaatkârolmayan Nusayriler ve Dürziler gibi dini azınlık gruplar da misyonerlerin hedef kitleleriarasında yer almıştır. Misyonerlerin bu dönemde özellikle Nusayrilerin yoğun olarak yaşadığıbölgelerde hızlı bir okullaşma faaliyeti içerisine girdikleri görülmektedir. Osmanlı Devleti debuna karşı Nusayrilerin yaşadığı hemen her yere okullar açmış ve bir eğitim seferberliğibaşlatmıştır. Bu çalışmada, Nusayrilerin merkezi olarak kabul edilen Lazkiye’de, II.Abdülhamid döneminde gerçekleştirilen eğitim faaliyetleri üzerinde durulmuştur. Ayrıcamisyonerlerin Lazkiye’deki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin Müslüman ahali üzerindeki etkisinede değinilmiştir. Osmanlı Arşivinden elde edilen belgeler ışığında, Lazkiye’de açılan veHamidiye ismi verilen okullar, öğrenci sayıları ve muallimleri ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.Kısaca, Sultan II. Abdülhamid’in, misyonerlerin faaliyetlerine karşı, Osmanlı tebaası diniazınlık grupların, eğitim yoluyla devlete bağlılıklarını temin etme politikası, Lazkiye örneğiüzerinden ortaya konmaya çalışılmıştır.
A Sample of the Inclusive Public Education Policy of Abdulhamid II: Nusayris of Latakia and Hamidian Schools
In the Ottoman Empire, It can be said that the investments of Education which started during the reign of Mahmud II in this field and which had continued during the reign of Abdülaziz reached a peak in the reign of Abdulhamid II. In this period, while conducting activities to build a central system for the educational activities which were developed irregularly until that time, the people even in pathless villages reached to the teachers and the schools which were opened throughout the country. From the second half of the 19th century, there weren't just Armenians and Greeks linked to the Eastern churches, among the targets of the missionaries spreading like wildfire in the Ottoman lands. Religious minority groups, such as Nusayris and Druze people, who lived in certain regions of the Ottoman territories and have long been a subject of debate whether they belong to the Muslim community or not, and were generally non-submissive to the state authority, have also been among the target groups of the missionaries. In this period, it is seen that the missionaries started a fast schooling activity especially in the regions where Nusayris lived extensively. The Ottoman State had also opened schools and started an educational campaign in almost every place where Nusayris lived. In this study, the educational activities in Latakia which was thought center of the Nusayris, during the reign of Abdulhamid II, was emphasized. Also, the activities of the missionaries in Latakia and the effects of these activities on the Muslim population was mentioned. Especially in the light of the documents from the Ottoman archive, the information about the schools opened in Latakia and named Hamidiye, their number of students and their teachers were detailed. In short, Sultan Abdulhamid II's policy to demonstrate their commitment to the state through the education of religious minority groups of Ottoman subjects against the activities of the missionaries were tried to be presented through the example of Latakia.
___
- Anderson, R. (1872). History of the missions of the American Board of Commissioners for Foreign Missions to the oriental churches. London: Congregational Publishing Society.
- Bar-Asher, M ve Kofsky, A. (2002). The Nusayri-Alawi religion, Lieden: Brill.
- Bar-Asher, M ve Kofsky, A. (2005). Dogma and ritual in kitab al-maarif by the Nusayri theologian Abu Said Maymun b. Al-Kasım al-Tabarani (D.426/1034-1035)”. Arabica, T. 52(Fasc. 1), 43-65.
- Batur, M. R. (2013). Nusayrîliğin teşekkülü ve inanç esasları. İnsan ve Toplum, 3(5), 55-84.
- Beadle, Mr. (1841). Syria and the holy land; journal of Mr. Beadle in Northern Syria. Missionary Herald, XXXVII(5), 204-209.
- Bilgili, A. S. (2010). Osmanlı arşiv belgelerinde Adana, Tarsus ve Mersin bölgesi Nusayrîleri (19-20. Yüzyıl). Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Dergisi, 54, 49-78.
- Bilgili, A. S., Tozlu, S., Akbulut, U., Ürkmez, N. (2010). Osmanlı arşiv belgelerinde Nusayrîler ve Nusayrîlik (1745- 1920. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Merkezi Yayınları.
- BOA. A.AMD. 37/66.
- BOA. A.MKT.MHM. 450/53.
- BOA. A.MKT.MHM. 475/44.
- BOA. A.MKT.MVL. 58/73.
- BOA. A.MKT.UM. 178/24.
- BOA. A.MKT.UM. 395/90.
- BOA. BEO. 1558/116791.
- BOA. BEO. 69/5175.
- BOA. DH.MKT. 1670/20.
- BOA. DH.MKT. 1823/38.
- BOA. DH.MKT. 1999/43.
- BOA. DH.TMIK.M. 168/7.
- BOA. HAT. 499/24468D.
- BOA. HR.SYS. 1525/55.
- BOA. İ.DH. 1182/92449.
- BOA. İ.DH. 1182/92451.
- BOA. İ.MMS. 113/4821.
- BOA. İ.MMS. 114/4867.
- BOA. MF.MKT. 496/33.
- BOA. MF.MKT.146/56.
- BOA. MV. 48/32.
- BOA. MV. 54/37.
- BOA. MVL. 1063-30.
- BOA. MVL. 247/32.
- BOA. MVL. 284/69.
- BOA. MVL. 310/98.
- BOA. MVL. 567/25.
- BOA. MVL. 754/87.
- BOA. Y.A.HUS. 266/97.
- BOA. Y.PRK.AZN. 4/57.
- BOA. Y.PRK.UM. 19/70.
- BOA. Y.PRK.UM. 2/43.
- BOA. Y.YRK.UM. 19/58.
- Bulut, H. İ. (2011). Tarih, inanç, kültür ve dini ritüelleriyle Nusayrilik. Ortadoğu Yıllığı, 579-614.
- Buzpınar, Ş. T. (2003). Lazkiye, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 27, s. 117, 118). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
- Davis, E. J. (1879). Life in Asiatic Turkey; a journal of travel in Cilicia (Pedias And Trachoea), Isauira, and parts of Lycaonia and Cappadocia. London.
- Deringil, S. (2014). İktidarın sembolleri ve ideoloji, (Gül Çağalı Güven, çev.). İstanbul: Doğan Kitap. Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî. (2000). İbn Battûta seyahatnamesi, (A. Sait Aykut, çev.). 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Er, A. (2010). Fransızca yazılı kaynaklarda Nusayrîler. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Merkezi Dergisi, 54, ss. 149-158.
- Farouk-Alli, A. (2014). Sectarianism in Alawi Syria: Exploring the paradoxes of politics and religion, Journal of Muslim Minority Affairs, 34(3), 207-226.
- Friedman, Y. (2001). al-Huseyin ibn Hamdân al-Khasîbî; A historical biography of the founder of the Nusayrî-Alawite sect. Studia Islamica, 93, 91-112.
- Friedman, Y. (2010). The Nusayri-Alawis. Boston: Brill. Galib et-Tavil, M. E. (2012). Arap Alevileri tarihi, Adana: Karahan Kitabevi.
- Georgeon, François. (2016). Sultan Abdülhamid, (Ali Berktay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Gündüz, M. (2010). Osmanlı mirası Cumhuriyet’in inşası, İstanbul: Lotus Yayınları.
- Gündüz, M. (2016). Maâriften eğitime. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Jowett, W. (1826). Christian researches in Syria and the holly land. London.
- Karpat, K.H. (2004). İslâm’ın siyasallaşması, Osmanlı Devleti’nin son döneminde devlet, kimlik, inanç ve cemaatin yeniden yapılandırılması, (Şiar Yalçın, çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Keser, İ. (2013). Nusayri Alevilik; tarih inanç kimlik. Adana: Karahan Kitabevi.
- Kodaman, B. (1999). Abdülhamid devri eğitim sistemi. Ankara: TTK Yayınları.
- Lyde, S. (1860). The Asian mystery; ıllustrated in the history, religion and present state of the Ansaireeh or Nusairis of Syria. London: Longman, Green, Longman and Roberts.
- Massignon, L. (1998). Nusayrîler, İslam Ansiklopedisi (cilt IX, ss. 365-371). İstanbul: MEB Yayınları
- Moosa, M. (1988). Extremis Shiites; the ghulat sects. New York: Syracuse Unicersity Press.
- Palabıyık, H. (2010). Dini inançları ve özellikleri bakımından Nusayrilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54, 19-48.
- Ramazanzâde Niyazi Bey. (1920). La province D’Adana; aperçu historique, ethnographique et statistique. Constantinopole. Suriye Vilayet Salnamesi, 1286, 1288, 1297, 1302.
- Talhamy, Y. (2011). American Protestant missionary activit among the Nusayris (Alawis) in Syria in the nineteenth century. Middle Eastern Studies, 47(2), 215-236.
- Thomson, W. M. (1841). Syria and the holy land; journal of Mr. W. M. Thomson in Northern Syria. Missionary Herald, XXXVII(3), 100-107.
- Thomson, W. M. (1848). Tour from Beirut to Aleppo in 1845. Bibliotheca Sacra and Theological Review, V(XVII), 243-262.
- Tozlu, S. ve Ürkmez, N. (2018). Nusayrîler; tarih, inaç, edebiyat ve kaynakça, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Uğuz, S. (2017). Osmanlı döneminde misyonerlerin Nusayriler üzerindeki Hıristiyanlaştırma faaliyetleri. Dünden Bugüne Uluslararası Ortadoğu Sempozyumu Bildirileri (28- 30 Mayıs 2015). Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 473-494.
- Üzüm, İ. (2007). Nusayrîlik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 33, ss. 270-274). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
- Wınter, S. (2016). A history of the Alawis; from medieval Aleppo to the Turkish Republic. New Jersey: Princeton University Press.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Aizonia Publishing
Sayıdaki Diğer Makaleler
Almanca Yazılmış Çocuk Kitaplarında Türk İmajı: “Hatschi Bratschis Luftballon” Örneği
Bilişsel Bir Simülasyon Olarak Sanat; Edebiyat, Sinema, Bibliyoterapi ve Diğer Kesişimler
Siyasetnamelerde Çizilen Hz. Ömer İmajı
Bilginin Işığında ve Karanlığında: Pío Baroja’nın “Bilgi Ağacı”