Çin Kaynaklarına Göre Türklerde Nevruz

Farsça bir kelime olan Nevruz, "Yenigün" manasındadır. Geçmişten günümüze Türkler tarafından özel bir gün olarak kabul edilen Mart ayının 21. gününde Güneşin "koç" burcuna girmesi çeşitli ritüeller ile kutlanmıştır. Nevruzun menşei konusu hala tartışılmakta ve bu konuda farklı görüşler bulunmaktadır. Fakat bilim adamları daha çok Nevruz'un Türk veya Pers menşeili olduğu konusunda yoğunlaşmıştır. Bunlardan ilki, Çin kaynaklarına dayanılarak Nevruz'un Türk menşeli olduğu görüşüdür. Bu görüşe göre Nevruz, bilinen en eski devirlerden beri Türklerin bayramıdır. Türkler arasında, İlk Bahar (21 Mart), Yaz (Mayıs ayında) ve Son Bahar (Ağustos ayında) mevsimlerindeki ritüeller, Hunlardan beri devletin resmi ve kutsal bayramı olarak kutlanmıştır. İkinci görüş ise, Nevruz teriminin Farsça bir kelime olmasından ve Şehname'de rivayet edilen mitolojik bilgilere dayanılarak bu bayramın menşeinin Perslere dayandığı savunulmaktadır. Bu çalışmada Çin kaynaklarına dayanarak Türklerde bahar ve yeni yıl ritüelleri kapsamında kutlanan özel günlerin nasıl olduğu ve Nevruz'un Türk menşeli olabileceği öngörülmeye çalışılmıştır.

According to Chinese Sources Nowruz in Turks

Nowruz is a Persian word meaning 'a new day'. The twenty first day of March, the moment sun crosses the celestial equator is celebrated by Turks as a special day for many years from past to present. There are still many arguments and opinions about the origin of this day but the views of researchers indicate its roots as Turkish or Persian. The first view depending on Chinese sources accepts its roots as Turkish. According to this view, it has been a Turkish festival since ancient times. The rituals between Turks in Spring (on 21th March), Summer (in May) and Autumn (in August) have been celebrated as an official and a religious festival from Hun Empire to these days. The second point of view accepts its origin as Persian. It is claimed with gorunds of Persian root of this word and also this view depends on mythological stories of Firdevsî in his book, Şehnâme. In our study, we have tried to demonstrate Turkish root of Nowruz depending on Chinese sources not to the mythological stories.

PDF

___

Ban Gu ETI. (1962). Xiongnu chuan Shang/mîlalâjı (Hunlar Biyografisi (a). Han Shu %% (Han Sülalesi Tarihi, M.Ö. 206--M.S. 8). %94a Bei Jing jij/Tî: Zhonghua ShujuEF îğâ.
Bazin, L. (1998). Tujue Lifa Yanjiu â'â/Fî/ğ/ffjizjî (Mâ $$). Bei Jing jij/Tî: Zhonghua ShujuEFîğlâ.
Bokova, İ. (2015). UNESCO Genel Direktörü Uluslararası Nevruz Günü Mesajı.
http://unesdoc.unesco.org/images/0023/OO2318/231887E.pdf adresinden erişilmiştir.
Cai Hongsheng ğYEEE. (1998). Tang dai Jiuxing Hu yü Tujue Wenhua âlî/Mİ&)??? "7971/5 (Tang Dönemi Dokuz Soğut ve Gök Türk Kültürü), Bei Jing :Hjğ: Zhonghua Shujutljâğlâ Cen Zhungmian %ilEFM. (1982) Sui Tang Shi Kâf/ğ,? (Sui ve Tang Sülaleleri Tarihı). :"Sî: %3 âğâ.
Cen Zhungmianâiltîlîü. (2000). Sui Tang Shi flégf (Sui ve Tang Sülaleleri Tarihı). ShijiazhuangEîâEE: Hebei jiaoyu chuban she ?Eljtîllîğ &lilîîi.
Genç, R. (1995). Türk Tarihinde ve Kültüründe Nevruz. Türk Kültüründe Nevruz, Uluslararası Bilgi Şöleni Sempozyum Bildirileri, (Ed. Sadık T.). Ankara.
Gündüz, Ş. (2007). Nevruz. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (cilt. 33, ss. 60--61). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
Al--Kashghari, M. (1982--5). Dîwân Lughât al--Turk. (Robert D. James K., Ed. and Trans.). Compendium ofthe Turkic Dialects Dîwân Luyât cıt--Turk), vol. Cambridge. MA.
Divitçioğlu, S. (1992). Nasıl Bir Tarih. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
Du Youüifğ. (1935). Tongdian EUR£$, Juan %199, Bianfang shiwu beidi liu âlâ--Fiili???) (Sınır Bölgeleri on beşinci bölüm Kuzey Diler altıncı bölüm), Shanghaijılâ: Shanghai shangwu yin shuguanilâîüîğ Eüğââ'.
Ekrem, N. ve E. (1995). Uygurlarda Nevruz Kutlamaları. Türk Kültüründe Nevruz, Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempoz-- yum Bildirileri), (Ed. Sadık T.). Ankara.
Ercilasun, A. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Divan Lügat-it-- Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınevi.
Fan Ye Şiî--Bî, (1965), Nan Xiongnu liechuanüğîiğiiâü ülîülâ. Hou Han Shu fâğğğ (Sonraki Han Sülalesi Tarihi, M.S.25--M.S.220), %89, Bei Jing Ilk/Tî: Zhonghua ShujuEFî $121 El ı:ı
Hong Hao Bâli? (1986). Song m0 ji wen fğtğââH/âî (Song mo Bölgesi Hatıraları), Changchunâğ: Jilin wenshi chuban she âilîîîmklîîi.
Kafalı, M. (1995). Türk Kültüründe Nevruz ve Takvim. Türk Kültüründe Nevruz, Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempozyumu Bildirileri), (Ed. Sadık, T.). Ankara.
Kafkasyalı, A. (2000). Türk Kültüründe Nevruz. Bizim Dernek Dergisi, ], 27--29.
Kaşgarlı M. (1985). Divan Lugat--it--Türk (Tıpkıbasım). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Le Shi %i. (2007). X(Ha)ia jia si ?iââğlî. Taiping Huanyü ji it¥§$§fl Juan %199, Bei Jing Sit/Tî: Zhonghua Shuju "Pîâlâ
Li Paiyao zaga. (1972). Bei Qi Shu ibr-i?e? (Kuzey Chi Sülalesi Tarihi, 550--575 Yılları). Bei Jing :lljğ: Zhonghua Shujuthîğlâ
Li Xinchuanğıüiâ (2006). Jian Yan Yilai Chaoye Za Iii? fiéflfififi'ifififllfifiwfifl Bei Jing SHS/Tî: Zhonghua Shujurhââiâ
Li Yanshou $$$. (1973), Bei Shi :IleE (Kuzey Devletler Tarihi, 386--581 Yılları). Bei Jing :"Sğ: Zhonghua ShujuEFî âlâ El
Li Yanshou $$$? (1973). Tujue chuanâejtîlâ (Gök Türkler Tezkiresi). Bei Shi iki, Juan %99, Bei Jing :Ihğ: Zhonghua Shujuâîğğî.
Lin Gan Mi??. (1987). Tujue yü Huı'he Lishi Lunwen Xuanjigcy/fifigflgfif gfijjggg (Gök Uygurların Tarihine Ait Araştırmalardan Seçmeler). Bei Jing Zili/Tî: Zhonghua Shuju'îfjâğği.
Türkler ve Linghu Defenââllliââ. (1971). Zhou Shu [327% (Chou Sülalesi Tarihi, 557--581 Yılları), Juan %50, Yiyu Xia Tujue chuan ğîâîT--âiüîiâ (Yabancılar Diyarı ve Gök Türkler Tezkiresi), Bei Jing Zili/Tî: Zhonghua ShujuEFîğlâ.
Liu Xu %IJEI'EU, (1975). Jiu Tang Shu "%%? (Eski Tang Sülalesi Tarihi, 618--907 Yılları), Bei Jing :lljğ: Zhonghua Shujuthââlâ
Lobsang Çoidanâîüğfâniîl. (1988). Menggu Fengsu Jian %Elâiââ, Juan #9, %48, Menggu difang de qihouğîîâ İĞDE/"Vâlâ (Moğolistan'ın yerel hava durumu), Zhaojingyang yiüâBğ--âî (Zhaojingyang tercümesi). Shenyanglâlîğ: Liaoning minzu chuban she Jîî-Şâlîîâlilî 1i
Ma Duanlin %îlîââaî. (1936). Wenxian Tongkao îlâjlıââğ (Eski Kaynaklar Üzerine Tahliller). Shanghaijılâ: Shangwu yin shuguanîâîîâ Eüğââ.
Memiş, E. (1996). Türk Kültür Tarihi. Konya: Günay Ofset. Mustafayev, B. (2013). Adriyatik'ten Çin Seddine Uzanan Nevruz Geleneği. Avrasya Dergisi, (3), ss. 60--73.
Uluslararası Araştırmalar Ouyang Xiu Enîlîğilâ. (1975). Xin Tang Shu fig; (Yeni Tang Sülalesi Tarihi. 618--907 Yılları), Juan %215a Tujue chuan shangğWJğyi (Gök Türk Bölümü (b), Bei Jing jljğ: Zhonghua Shujquîğlâ.
Ouyang Xiu bâliğ--ilâ. (1975). Huihu Xia X(H)ia jia si chuan Eââî'ğĞğ/Hülğ (Uygurlar (b) ve Kırgızlar Bölümü). Xin Tang Shu âf/ğğ (Yeni Tanğ Sülalesi Tarihi 618--907 Yılları), Juan %217b, Bei Jing :lljğ: Zhonghua ShujuEPâğ lâ
Özbey, G. (2016). Paris UNESCO'da Nevruz Resepsiyonu. http://Www.arti49.com/paris--unescoda--nevruz--resepsiyonu-- 127758h.htm adresinden erişilmiştir.
Özkan, 1. (1995). Türk Boylarının Edebiyat ve Folklorunda Nevruz Şenlikleri. Bilge Yenigün Dergisi, 4, ss. 179--185. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Parmaksızoğlu, 1. (1989). Nevruz. Türk Ansiklopedisi (cilt. 25, s. 218). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Pirverdioğlu, A. (2002). Türklerde Yılbaşı ve Bahar Geleneği. Türkler Ansiklopedisi. (cilt. 3, ss. 44--50). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Sima Oianaı%i%. (1959). Xiongnu liezhuan/âüü/îîlliâ (Hun Biyografisi). Shi Ji %55 (Tarihi Kayıtlar), Juan %110 Bei Jing Zili/Tî: Zhonghua Shuju'îljîğlâ.
Tel, G. (2008). Bozkır Kavimlerinde Zaman ve Takvim (Başlangıçtan Uyğur Kadar).
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Döneminin Sonuna Turan, 0. (2004). Oniki Hayvanlı Türk Takvimi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Turan, M. (1998). Tarihî Kaynaklar Işığında Nevruz'un Menşei Meselesi. Milli Folklor (Türk Dünyası Folklor Dergisi), (37), ss. 90--104.
Tutar, H. (2002). Tarihte ve Mitolojide Nevruz. Türkler Ansiklopedisi. (cilt. 3, ss. 1109--1126). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Wang Guowei Hâlâ/&. (2009). Meng da bei lu jian zhengğîî îjîlğîîâââ (Moğol Seyahat Raporları Araştırmaları). Wang güo--wei Quanji f.?ğğğââ %IIHH. Hangzhou ifîJ'H: Zhejiang jiaoyu chuban she Wüîîîâ Hjlilîii.
Wei Shou %49. (1974). Wei Shu %% (Wei Sülalesi Tarihi, 386--534 Yılları). Bei Jinğ Zili/Tî: Zhonghua Shujquâğlâ. 77
Wei Zeng ama. (1973). Beidi Tujue chuanjtâkâllfîlâ (Kuzey Diler ve Gök Türkler Tezkiresi). Sui Shu İSİ--%% (Sui Sülalesi Tarihi, 589--618 Yılları), Juan %84, Bei Jing jtğ: Zhonghua Shuju'î'îğlâ.
Xu Mengshenîâğî. (1987). Sanchao Bei Meng Hüibian îâHjtlHĞ'ğâlâ, Juan %%, ShanghaiJı/i: Shanghai guji chuban she Jiliîkğtljlilîii.
Zheng Sixiaoğrââ (1998). Dayi lüexü i?emek--lı (Doğruluklar Üzerindeki İzahlar). Zhengsixiao Ji .ğBPğJâ'ğğ (Zhengsixiao Eserleri), Shanghaijıîâ: Shanghai guji chuban she Jiliâîğtljlilîii.
İranlıların Ulusal Birlikteliğinin Simgesi Nevruz. (2015). http://article.irankulturevi.com/Iranlilarin--ulusal-- birlikteliginin--simgesi--Nevruz--148i.cgi erişilmiştir. adresinden