Çeviri Etkinliğinin Ana Dil Üzerindeki Etkisi

Bu makalede, çeviri olgusunun bir dili nasıl etkilediği, çeviri tarihi ve felsefesi açısından irdelenmektedir. İnsanlık tarihine bakıldığında, çeviri ediminin önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Toplumlardaki birçok gelişme ve yenilik hareketi, çeviri edimiyle birlikte başlamıştır. Bir kültürel/yazınsal geleneğe özgü yapıtların çeviri yoluyla farklı bir kültüre/yazına aktarılması, söz konusu çevirileri yabancı bir kültüre/yazına özgü olmaktan çıkararak yerel kültürün/yazının bir parçası durumuna getirmektedir. Bunun en iyi kanıtı, bir dilin gelişim sürecinde çevirinin oynadığı etkin roldür. Dolayısıyla bir toplumda çeviri edimine verilen önem, ana dile verilen önemle eşdeğer biçimde yorumlanabilir. Bu çalışmanın amacı, çeviriye verilen bu önemin hangi nedenlerden kaynaklandığını ve ana dillerine karşı duyarlı olan yazarların neden çeviri ediminin yararlarından vazgeçmediklerini tarihsel gerçekleri de göz önünde bulundurarak kanıtlamaktır.

The Impact of Translation Activity on Mother Tongue

In this article, the effect of translation on a language tongue is examined in terms of translation history and philosophy. The act of translation is known to have an important place in the history of humanity. Various developments and innovations in societies have been initiated with the act of translation. The transfer of the works pertaining to a cultural/literary tradition to another culture/literature via translation makes the translated works part of the local culture/literature rather than a foreign culture/literature. The best evidence for this is the active role of translation in the development process of a mother tongue. Therefore, the importance given to the act of translation in a society can be considered equivalent to the importance given to the mother tongue. The aim of this study is to put forth the underlying reasons for translation activity as well as the reasons why authors sensitive to the mother tongue could not renounce the benefits of translation in history.

PDF

___

AYTAÇ, Gürsel. (1983), Yeni Alman Edebiyatı, Kültür Eseler Dizisi: 29, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
AYTAÇ, Gürsel. (1990), Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler, Ankara: Gündoğan Yayınları.
ECEVİT, Yıldız. (1992), “Ferid Edgü ve Kafkaesk”, iç. Kurmaca Bir Dünyadan, aynı yazar, Ankara: Gündoğan Yayınları, s. 28-32.
EVEN-ZOHAR, Itamar. (2004), “Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu” (çev. S. Paker), iç. Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı, Mehmet Rifat (der.), İstanbul: Dünya Yayınları, s. 191-200.
GÜRSEL, Nedim. (1978), “Çeviri Etkinliği ve Kültür”, iç. Türk Dili Dergisi. Sayı: 322, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 21-26.
HİERONYMUS (1973), “Brief an Pammachius”, iç. Das Problem des Übersetzens, Hans J. Störig (der.), Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, s. 1-13.
HUBER, Thomas. (1968), Studien zur Theorie des Übersetzens im Mittelalter der deutschen Aufklaerung 1730-1770, Meisenheim am Glan: Anton Hain Verlag.
HUMBOLDT von, Wilhelm. (1973), „Einleitung zu Agememnon“ (1816), iç. Das Problem des Übersetzens, Hans J. Störig (der.), Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, s. 71-96.
KİENPOİNTER, Manfred. (1998), “Sprachsystem, Sprachnorm, Sprachgebrauch und Weltbild. Eine Auseinandersetzung mit Benjamin Lee Whorfs linguistischem Relativitaetsprinzip”, iç. Text, Sprache, Kultur, Peter Holzer/Cornelia Feyrer (der.), Frankfurt/M.: Stauffenburg Verlag, s. 87- 103.
LUTHER, Martin. (1973), „Sendbrief vom Dolmetschen“ (1530), iç. Das Problem des Übersetzens, Hans J. Störig (der.), Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, s. 14-32.
NİDA, Eugene A. (1981), „Das Wesen des Übersetzens“, iç. Übersetzungswissenschaft, Wolfram Wilss (der.), Darmstadt: Francke Verlag, s. 123-147.
POPOVİC, Anton. (2004), “Çeviri Çözümlenmesinde ‘Kaydırma Kaydırma’ Kavramı”, (çev. Yurdanur Salman), iç. Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı, Mehmet Rifat (der.), İstanbul: Dünya Yayınları, s. 133-140.
REİSS, K./ Hans J. Vermeer. (1991), Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie, Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
SAĞLAM, Musa Yaşar. (2002), “Zur Rezeption der deutschen Literatur in der Türkei”, iç. Ege Alman Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Edebi Çeviri ve Kültür Transferi, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, s. 289-296.
SCHLEİERMACHER, Friedrich. (1973), „Methoden des Übersetzens“ (1813), iç. Das Problem des Übersetzens. Hans J. Störig (der.), Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, s. 38-70.
SEELE, Astrid. (1995), Römische Übersetzer, Nöte, Freiheiten, Absichten: Verfahren des literarischen Übersetzens in der griechischrömischen Antike, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
ÜLKÜ, Vural. (1978), Almanya’da Dil Cemiyetleri, No: 281, Ankara: Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Yayınları.
VERMEER, Hans J. (1992), Skizzen zu einer Geschichte der Translation. Anfaenge-Von Mesopotamien bis Griechenland, Rom und das frühe Christentum bis Hieronymus. Band 6.1., Frankfurt/M: IKO- Verlag für interkulturelle Kommunikation.
YAZICI, Mine. (2001), Çeviribilime Giriş. İstanbul Üniversitesi, Edeb. Fak. No: 3423, İstanbul: Emek Matbaacılık.
YILANCIOĞLU, Sezai. (2005), “Türk Romanının Oluşumunda Çevirinin Ekinsel Etkileri”, iç. IV. Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu Bildirileri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale: Ç.O.M.Ü. Yayınları, s. 288-295.
YÜCEL, Faruk. (2003), “Çevrilemezliğin Çevrilebilirliği”, III Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir: Birlik Ofset, s. 590-599.