Saltanatın kaldırılmasının Trabzon basınına yansıması
I. Dünya Savaşı ile başlayan Osmanlı Devletinin dağılma sürecinde Anadoluda bir millidireniş hareketi doğmuş, milli devlete geçiş aşaması olan bu dönemde yayınlanangenelgeler ve toplanan kongrelerle milli egemenlik ilkesi yayılmaya çalışılmıştır. Bu ilke,20 Ocak 1921de TBMMde egemenliğin millete ait olduğunu belirtilen anayasa ileyürürlüğe konulmuştur. Ancak halen var olan padişahlık kurumu, milli egemenlikilkesinin önünde engel olarak kalmaya devam etmiştir.Lozan görüşmelerinin başlamasıyla beraber, milli mücadele boyunca ulusal direnişe karşıve Müttefik Devletler ile işbirliği içerisinde olan İstanbul Hükümetinin de görüşmelereçağırılması, saltanatın kaldırılmasının haklı gerekçesi olmuş ve bu hususta hukuki süreçbaşlatılmıştır. 1 Kasım 1922de, TBMM Hükümetince kabul edilen kanunla saltanatkaldırılmış ve böylece ulusal egemenliğin önündeki en büyük engel ortadan kalmıştır.Türk Tarihinde önemli bir yere sahip olan bu olaya yerel basında geniş yer verilmiş, bualandaki gelişmeler, Karadeniz Bölgesinin önde gelen gazetelerinden biri olan İstikbâlGazetesinde de gün gün takip edilmiştir.
Abolition of the Ottoman Sultanate and its reflection in Trabzon Press
A historic national resistance movement was born in Anatolia among the ashes of theOttoman Empire right after the World War I. The principle of national sovereigntybecame the motto and spread to the public via circulars and congressional meetings inthis period. The principle that guarantees that the public has sovereignty in theconstitution was put into force in January 20, 1921. Yet the existence of the sultanatewas still a tremendous obstacle for the public sovereignty. The invitation of thegovernment of Istanbul, which cooperated with western powers and acted against theNational Struggle following the Great War, by the Allied Powers to the LausanneConference along with the government of Ankara gave an opportunity to oust thegovernment of Istanbul, thus the sultanate. Accordingly, the Turkish NationalAssembly in Ankara abolished the sultanate on November 1, 1922 and eliminated theobstacle against the absolute national sovereignty. This event as a crucial step in historicjourney of the Turkish modernization was covered by the local and nationalnewspapers. Istikbal, one of the leading newspapers in Trabzon and The Black SeaRegion, was also excitedly interested in the event. The study aims to survey and analyzethe discourse of Istikbal to capture clues on the local reactions towards the abolishmentof the Sultanate.
___
- Atatürkün Bütün Eserleri (2004), C. 14 (1922-1923), Kaynak Yayınları, İstanbul.
- Atatürkün Sırdaşı Kılıç Alinin Anıları (2005), Der. Hulûsi Turgut, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- AKSOY Hikmet (1998) Trabzon Basını (Gazeteler-Gazeteciler) 1869-1998, Trabzon Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, Trabzon.
- AKBULUT Dursun Ali (2009) Saltanatın Kaldırılması ve Yakıları, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. I, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, s. 359-367.
- BELEN Fahri (1973) Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
- DEMİREL Ahmet (1995) Birinci Mecliste Muhalefet İkinci Grup, İstanbul.
- DENİZLİ Hikmet (1996) Sivas Kongresi Delegeleri ve Heyet-i Temsiliye Üyeleri, Ankara.
- DOĞANAY Rahmi (2001) Milli Mücadelede Karadeniz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
- ERASLAN Cezmi (2010) Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, s. 15-42.
- Gazi Mustafa Kemal (1989) Nutuk, C.I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Gazi Mustafa Kemal (1989) Nutuk, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- GOLOĞLU Mahmut (2006) Milli Mücadele Tarihi III, Üçüncü Meşrutiyet (1920), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- GOLOĞLU Mahmut (2010) Milli Mücadelede Tarihi IV (1921-1922), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- GÜNEŞ İhsan (1997) Birinci TBMMnin Düşünce Yapısı (1920-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
- HAFIZOĞULLARI Zeki (2001) Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Fikri Temelleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
- HÜLAGÜ Metin (2008) Yurtsuz İmparator Vahdeddin, Timaş Yayınları, İstanbul.
- İstikbâl Gazetesi (1922) 1 Kasım, 2 Kasım, 5 Kasım, 6 Kasım, 7 Kasım, 8 Kasım, 9 Kasım, 10 Kasım, 12 Kasım.
- KARAL Akgün Seçil (2006) Halifeliğin Kaldırılması ve Laiklik (1924-1928), Temel Yayınları, İstanbul.
- KARACAN Ali Naci (2011) Lozan, Haz. Hulûsi Karacan, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
- Kılıç Ali (1998) Atatürkün Hususiyetleri, Yenigün Haber Ajansı Yayınları, İstanbul.
- KILIÇ Selami (1998) II. Meşrutiyetten Cumhuriyet Türkiyesine Türk İnkılâbının Temelleri, Kaynak Yayınları, Erzurum.
- KİNROSS Lord (2007) Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Çev. Necdet Sander, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
- KÜÇÜKKAYA İsmail (2008) Cumhuriyetimize Dair, Aşina Kitaplar, İstanbul.
- OKUR Mehmet (2000) Milli Egemenlik ve Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, Atatürk Dergisi, C. III, S. I, Erzurum, s. 289-304.
- SATAN Ali (2008) Halifeliğin Kaldırılması, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
- SELEK Sebahattin (1982) Milli Mücadele (Ulusal Kurtuluş Savaşı), C.II, Örgün Yayınevi, İstanbul.
- SEVÜK İsmail Habib (2008) Atatürkle Beraber, Haz. Lütfü Tınç, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- SONYEL Salâhi R. (1989) Atatürk-The Founder of Modern Turkey, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- ŞİMŞİR Bilal (2012) Lozan Günlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara.
- TURAN Osman (2005) Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, Ankara.
- TURAN Şerafettin (1992) Türk Devrim Tarihi, C. II, Bilgi Yayınevi, Ankara.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtimai Senesi: 3, C. 24, Ankara 1960.
- YALMAN Ahmet Emin (1970) Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C. III, Pera Turizm Yayınları, İstanbul.
- ISSN: 1305-1458
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
Iraklı Kürtlerin özerklikten de facto federalizme geçiş aşamaları (1918 2005)
İkinci Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler birliği'nin Türkiye'den istekleri
1921 Londra Barış konferansı'nda Yunan heyeti ve tezleri
Saltanatın kaldırılmasının Trabzon basınına yansıması