Selda GÜNER

2611

Irak Sabiilerine dair bir asayiş dosyası (1873-1898)

John Baptistin Müridleri / Sabaeans başlığı ile 1873-1898 yıllarını kapsayan İngilizKonsolosluk yazışmaları (FO/602/39), Basradaki İngiliz siyasî temsilcisi aracılığıylaSûkuş-Şuyûh bölgesi Sâbiîlerinin inançları sebebiyle iyi muamele görmediklerini veBritanya himâyesine girme isteklerini detaylı bir biçimde anlatan 69 varaktan mürekkepbir dosyadır. 19. Yüzyıl itibariyle Britanyanın Iraktaki siyasî ve iktisadî varlığı dikkatealınacak olursa, mezkûr yazışmalar, okuyucuya Sultan II. Abdülhamid döneminde(1876-1908) Irak topraklarındaki Sâbiî cemaatinin, kabilelerin ve bölgedeki Osmanlımevcudiyetinin hâlini Britanyalı memurlar gözüyle sunmaktadır.İngiliz temsilcisi Earl Granvillein Sâbiî şeyhine ve bölgedeki İngiliz temsilcilerineyazdığı mektuplar, Kraliyet ailesinin sıkıntı çekmekte olan Sâbiî cemaatine bir sempatiduyduğunu göstermektedir. Yaşadıkları sıkıntılar sebebiyle Sâbîîlerin Britanyahimayesine girme isteğinin nasıl neticelendiği bir problematik olarak karşımızaçıkmaktadır. Bunların yanı sıra, İstanbul ve Iraktaki temsilcilikleri vasıtasıyla cemaatinproblemlerinin takipçisi olan Britanyanın, meseleye doğrudan bir müdahaledebulunmak yerine, temkinli davranarak, Osmanlı Devleti iradesine bırakması,dönemin Osmanlı-İngiliz ilişkilerine dair bilgi de vermektedir.

A Public Order File About Iraqi Sabaeans (1874-1896),

British Consular reports covering the period 1873-1898 with the title "Followers ofJohn Baptist / Sabaeans (FO/602/39) contain correspondence that describe in detailthrough the British political representative in Basra that Sabaeans were subjected to ill treatment because of their belief and their demands for British protection. Thiscorrespondence, also, explains the status of the Sabaean community, the tribes, and theOttoman presence in Iraq during the Hamidian era (1876-1908) to the reader throughthe perspective of British officers. Undoubtedly, The British representative Earl Granville s letters to the Shaykh of theSaboeans and British consuls in the region denote that Her Majesty sympathized withthe Sabaean community in trouble. It appears to be problematic how the request ofSabaeans about British protection was concluded. However, Britain did not idirectly in the issue and acted cautiously nterveneThis also provides information on Anglo Ottoman relations in the period.
PDF

___

  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi
  • BOA. HR. TO. 555/135, BOA. HR. TO. 555/137, BOA. HR. TO. 388/64, BOA. HR. TO. 388/81, BOA. HR. TO. 388/82, BOA. HR. TO. 388/85, BOA. HR. TO.338/55, BOA. HR. TO.338/58, BOA. HR. TO. 257/61, BOA. DH. MKT. 1420/1221, BOA. Y. PRK. ASK. 45/45
  • National Archives:
  • NA FO 78/907, NA FO 602/39, NA FO 78/2650, NA FO 78/2846, NA FO 78/2615, NA FO 78/2872, FO 195/142
  • Kitap ve Makaleler
  • ABDULLAH Thabit A. J. (1992) The political Economy of Merchants and Trade in Basra, 1722-1795, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Georgetown University, Washington D.C
  • AL-QAYSİ Abdul Wahhab Abbas (1958) The Impact of Modernization on Iraqi Society During the Ottoman Era: A Study of Intellectual Development in Iraq 1869-1917, Yayınlanmamış Dr. Tezi, University of Michigan
  • BAKER Karen (2007) The 21st Century Mandaean Diaspora: New Opportunities to Reach Iraqi Mandaean Refugees with the Gospel, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Liberty University (1308) Basra Vilâyeti Salnâmesi, Basra Matbaası
  • BATATU Hanna (1989) The Old Social Classes and the Revolutionary Movements in Iraq: A Study of Iraq’s Old Landed and Commercial Classes and of its Communists, Ba’thists and Free Officers, Princeton Universty Press, Princeton
  • BRANDT W. (1915) Mandeans, Encyclopaedia of Religion and Ethics, Ed. James Hastings, T. ve T. Clark, Edinburgh, s.380-393
  • BAYLY C. A. (2007) Distorted Development: The Ottoman Empire and British India, Circa 1780-1916, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 27, 2, s. 332-344
  • BOZKURT Gülnihal (1989) Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839- 1914), Ankara: TTK Yayınevi
  • BUCKLEY Jorunn J. (1999) Glimpses of a Life: Yahia Bihram, Mandaean Priest, History of Religions, 39, 1, s. 32-49
  • BUCK Christopher (1984) The Identity of the Sābi’ūn, Muslim World, 74, s. 172-186
  • CARUS Paul (1915) The Sabians, The Monist, 25, 2, s. 294-297
  • CEYLAN Ebubekir (2009) Namık Paşa’nın Bağdat Valilikleri, Toplumsal Tarih, 186, s. 76-84
  • CUNNİNGHAM Allan (1993) Anglo-Ottoman Encounters in the Age of Revolution Collected Essays, Ed: E. Ingram, London: Frank Cass and Co. Ltd., c.1, s.3
  • ÇETİNSAYA Gökhan (1999) Ottoman Iraq in the Tanzimat Period: Some Political, Social and Economic Aspects, HÜ. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, s.105-114
  • ÇETİNSAYA Gökhan (2008) Ottoman Administration of Iraq, 1890-1908, New York: Routledge
  • DAWOOD Hosham (2013) Aşiretin “Devletleşmesi” ve Devletin Aşiretleşmesi: Irak Örneği, Çev. Ö. Öğünç, Aşiretler ve İktidar Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik içinde, Ed. Faleh A. Jabar-Hosham Dawood, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.109-131
  • DAWSON Harbutt (1923) Forward Policy and Reaction 1874-1885, The Cambridge History of British Foreign Policy, 1783-1919 içinde, Cambridge University Press, Cambridge, s.72-148
  • DE VAUX B. Carra (1967) Sâbiîler, İA, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, c.10, s.9-10
  • DODGE Toby (2013) Son Dönem Sömürgeciliğin Sosyal Ontolojisi: Irak’ta Aşiretler ve Manda Devleti, Çev. Ö. Öğün, Aşiretler ve İktidar Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik içinde, Ed. Faleh A. Jabar-Hosham Dawood, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.250-274
  • DOWER E. S. (1937) The Mandaeans of Iraq and Iran Their Cults, Customs, Magic, Legends and Folklore, Clarendon Press, Oxford
  • DOWER E. S. (1956) Scenes and Sacraments in a Mandaean Sanctuary, Numen, 3, 1, s.72-76
  • EL-BÎRÛNÎ Ebu’r-Reyhân Muhammed (1879) The Chronology of Ancient Nations, Ed. ve Çev. C.E. Sachau, London
  • ERASLAN Cezmi (1994) Irak’ta Türk-İngiliz Rekabeti 1876-1915, İÜ. Tarih Dergisi, 35, s. 223-251
  • FAROUK-SLUGLETT Marion- Peter Sluglett (1983) The Transformation of Land Tenure and Rural Social Structures in Central and Southern Iraq, 1870-1958, International Journal of Middle East Studies, 15, s. 491-505
  • FAROUK-SLUGLETT Marion- Peter Sluglett (1991) The Historiography of Modern Iraq, The American Historical Review, 96, 5, s.1408-1421
  • FATTAH Hala Mundhir (1986) The Development of the Regional Market of Iraq and the Gulf 1800-1900, Doktora Tezi, University of California, Los Angeles
  • FATTAH Hala Mundhir (1997) The Politics of Regional Trade in Iraq, Arabia and the Gulf 1745-1900, State University of New York Press, Albany
  • FİELD Henry (1949) The Anthropology of Iraq, Field Museum Press, Chicago
  • FUCCARO Nelida (1999) Communalism and the State in Iraq: The Yazidi Kurds c.1869-1940, Middle Eastern Studies, 35, 2, s.1-26
  • FUCCARO Nelida (2013) İlk Dönem Modern Irak’ta Yezidi Aşiretleri, Din ve Devlet, Çev. Ö. Öğünç, Aşiretler ve İktidar Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik içinde, Der. Faleh A. Jabar-Hosham Dawood, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s. 177-194
  • GÜNDÜZ Şinasi (1999) Son Gnostikler Sâbiîler İnanç Esasları ve İbadetleri, Vadi Yayınları, Ankara
  • GÜNDÜZ Şinasi (2008) Sâbiîlik, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara c.35, s.341-344
  • HAİDER Saleh (1942) Land Problems of Iraq, Basılmamış Doktora Tezi, London University
  • HAJ Samira (1991) The Problems of Tribalism: The Case of Nineteenth-Century Iraqi History, Social History, 16, 1, s.45-58
  • HALAÇOĞLU Yusuf (1992) Basra: Osmanlı Döneminde, DİA, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı, c.5, s.112-114
  • HART Jennifer (2010) The Mandaeans, a People of the Book? An Examination of the Influence of Islam on the Development of Mandaean literature, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Indiana University, Indiana
  • HASAN M. S. (1958) Growth and Structure of Iraq’s Population, 1867-1947, Bulletin of the Oxford University Institute of Statistics, 20, s.339-352
  • HASAN Mohammad Salman (1978) The Role of Foreign Trade in the Economic Development of Iraq, 1864-1964: a Study in the Growth of a Dependent Economy, Studies in the Economic History of the Middle East from the Rise of Islam to the Present Day içinde, Ed. M. A. Cook, Oxford University Press, London, s. 346-372
  • HASHİMİ Rasool M. H., Alfred L. Edwards (1961) Land Reform in Iraq: Economic and Social Implications, Land Economics, 37, 1, s.68-81
  • HUART C. (1971) Arap ve İslâm Edebiyatı, Çev. C. Sezgin, TİSA Matbaacılık, Ankara
  • INGRAM Edward, (1984) In Defence of British India Great Britain in the Middle East, 1775- 1842, Frank Cass and Co. Ltd London
  • ISEMİNGER Gordon Liewellyn (1965) Britain's Eastern Policy and the Ottoman Christians 1856-1877, Norman, Oklahoma
  • JABAR Faleh A. (2013) Şeyhler ve İdeologlar: Aşiretlerin Irak’taki Baba Tarafından Kalma Totalitercilik Altında Yapı Bozumuna Uğraması ve Yeniden Yapılanması, 1968-1998, Çev. Ö. Öğünç, Aşiretler ve İktidar Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik içinde, Der. Faleh A. Jabar-Hosham Dawood, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.65-107
  • JWAİDEH Albertine (1963) Midhat Pasha and the Land System of Lower Iraq, St. Antony's Papers, London, s. 106-136
  • KENANOĞLU M. Macit (2004) Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, Klasik Yayınları, İstanbul
  • KORKMAZ Adem (2009) Midhat Paşa’nın Bağdat Valiliği (1869-1872), Tarih Dergisi, 49, 1, s.113-178
  • KRAMERS J. H. (1979) Sûk-üş-Şüyûh, İA, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, c.11, s. 8-9
  • LONGRİGG Stephen (1925) Four Centuries of Modern Iraq, Clarendon Press, Oxford
  • LORİMER J. G. (1986) Gazatteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, c.3, Archive Editions, Redwood Burn Ltd., Oxford
  • MARDİN Şerif (2000) Osmanlı Bakış Açısından Hürriyet, Çev. Mehmet Özden, Makaleler- 4 Türk Modernleşmesi, İletişim Yay., İstanbul
  • MARR Phebe (1985) Modern History of Iraq, West View Press, Boulder
  • MARUFOĞLU Sinan (2013) 19. Yüzyılda Irak Vilayetlerinde Toprak Düzeni, Tapu ve Mülkiyet Sorunlar, Tarihin Peşinde, 5, 9, s. 235-248
  • ONLEY James (2007) The Arabian Frontier of the British Raj: Merchants, Rulers, and the British in the Nineteenth Century Gulf, Oxford University Press, Oxford
  • ORTAYLI İlber (1985) Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet, Tanzimatt’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, c.4, s. 996-1001
  • (2012) Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, Ed. Cengiz Eroğlu, Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil, ORSAM, Ankara
  • PETERMANN H. (1861) Reisen im Orient, c.2, Leipzig
  • SAKAİ Keiko (2013) Irak’ta Devletin Kontrol Aracı Olarak ‘Aşiretleşme’: Ordu, Kabine ve Ulusal Meclis Üzerine Gözlemler, Çev. Ö. Öğünç, Aşiretler ve İktidar Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik, Der. Faleh A. Jabar-Hosham Dawood, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.133-156
  • SALMAN Kamal Abdal-Rahman (1992) The Ottoman and British Policies Toward Iraqi Tribes: 1831 to 1920, Yayınlanmamış Dr. Tezi, The University of Utah
  • SAWYER Lynn Massie (2012) Orientalism and Three British Dames: De essentialization of the Other in the Work of Gertrude Bell, Freya Stark, ve E.S. Drower, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Liberty University, School of Communication
  • SEZEN Tahir (2006) Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara
  • TWEEDİE William (1894) The Arab, His Horse and His Country, Goverment Press, Calcutta
  • YAPP M. E. (1967) The Establishment of the East India Company Residency at Baghdād, 1798-1806, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 30, 2, s. 323- 336
  • YÜCEL Yaşar (1986) Midhat Paşa’nın Bağdat Vilâyetindeki Alt Yapı Yatırımları, Uluslararası Midhat Paşa Semineri Bildiriler ve Tartışmalar Edirne, 8-10 Mayıs 1984, TTK Basımevi, Ankara s.175-183
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1305-1458
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Saltanatın kaldırılmasının Trabzon basınına yansıması

Hazel KUL

1921 Londra Barış konferansı'nda Yunan heyeti ve tezleri

D. Çağla TAĞMAT

Irak Sabiilerine dair bir asayiş dosyası (1873-1898)

Selda GÜNER

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler birliği'nin Türkiye'den istekleri

Sabit DOKUYAN

Iraklı Kürtlerin özerklikten de facto federalizme geçiş aşamaları (1918 2005)

H. Arkan MUHAMMAD