Osmanlı Taşrasında yönetilme kaygıları: Karahallı Mülkî Nahiyesi'nin kuruluşu

Bu çalışma, Uşak Kazası dâhilinde yer alan Karahallı Köyünde, nahiye teşkilatınınkuruluşunu ve akabinde yaşanan gelişmeleri ayrıntılı olarak ele almaktadır. Bu çerçevedeKarahallı ahalisi, köylerinde nahiye teşkilatının kurulması için talepte bulunmuş, hattanahiye teşkilatının kurulması halinde sarfı gerekecek tüm masrafları karşılamayı taahhütetmiştir. Bunun üzerine Osmanlı merkezî idaresi, ahalinin bu mülkî-idarî talebini uygunbulmuş ve 14 Ocak 1907 tarihli irade ile Karahallı Nahiyesi kurulmuştur. KarahallıNahiyesinin kuruluşu, ahalinin yönetilme kaygıları taşıdığını göstermesi bakımındanönem taşımaktadır. Ayrıca bu vesileyle, bir nahiyenin kuruluşundaki bürokratik süreç detakip edilebilmektedir. Bu çalışmada, Karahallı Nahiyesinin kuruluşu, bu iki hususavurgu yapılmak suretiyle ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Çalışmada ilaveten,Karahallıda, nahiye teşkilatının kuruluşunu müteakip yaşanan gelişmeler üzerindedurulmaktadır. Bu çerçevede, ahalinin taahhüt ettiği memur maaşlarından ve sairmasraflardan kurtulmaya ve Karahallıda kaza teşkilatının kurulmasına yönelik talepleriüzerinde de durulmaktadır. Çalışma, Başbakanlık Osmanlı Arşivinin çeşitli tasniflerinde yer alan belgelerdekibilgiler üzerine inşa edilmektedir. Çalışmada, döneme ait gazetelerdeki vesalnamelerdeki bilgilerden de faydalanılmaktadır. Çalışmada, netice itibarıyla Karahallıahalisinin yönetilme kaygıları taşıdığı, idarî konulara kayıtsız kalmadığı sonucuna varılmaktadır.

Apprehensions of being ruled in the Ottoman provinces: Foundation of Karahallı Nâhiye (Sub-district).

This study deals with the foundation of nâhiye governance in Karahallı Village withinthe borders of Uşak District in a comprehensive way. Within this framework, people ofKarahallı demanded the establishment of nâhiye governance for which they evenpledged to cover the whole expenses. Thereupon the Ottoman central administrationfound this demand convenient and with a decree issued in January 14, 1907 KarahallıNâhiye was founded. The foundation of Karahallı Nâhiye is a very significant case as itdepicts the people s apprehensions of being ruled. On this occasion, the bureaucraticprocess in the path to establishment of a nâhiye can be observed as well. In this paper,the foundation of Karahallı Nâhiye is handled thoroughly by stressing these two aspectsabove. The developments following the constitution of nâhiye governance in Karahallıare also elaborated. In this juncture, the demands of local people for the establishmentof nâhiye governance and to get rid of the salaries of governmental officials and otherexpenses they pledged to cover are dwelled on.The study is constructed on the documents in various classifications of Prime MinistryOttoman Archives. In addition, the newspapers and yearbooks of the period areutilized as well. Ultimately, in this study it is concluded that the dwellers of Karahallıhad apprehensions of being ruled and were not indifferent to the administrative issuesat all.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Bâb-ı Âlî Belgeleri, Bâb-ı Âlî Sadâret Dairesi Kalemlerine Ait Belgeler, Sadâret Divan (Beylikçi) Kalemi Belgeleri
A. DVN. 134/61, 12 Eylül 1858/3 S 1275.
Bâb-ı Âlî Belgeleri, Bâb-ı Âlî Sadâret Dairesi Kalemlerine Ait Belgeler, Sadâret Mektubî Kalemi Umûm Vilâyet Yazışmalarına Ait Belgeler
A. MKT. UM. 328/3, 6 Ekim 1858/27 S 1275.
A. MKT. UM. 355/24, 26 Haziran 1859/25 Za 1275.
Cevdet Tasnifi, Belediye
Cevdet, Belediye, 5024.
Cevdet Tasnifi, Maliye
Cevdet, Maliye, 4326.
Dâhiliye Nezâreti Belgeleri, Kalem-i Mahsûs Müdüriyeti Belgeleri
DH. KMS. 47/89, 2 Şubat 1919/30 R 1337.
Dâhiliye Nezâreti Belgeleri, İdarî Kısım Belgeleri
DH. İD. 144-1/20, 17 Temmuz 1912/2 Ş 1330.
DH. İD. 222/16, 22 Şubat 1915/7 R 1333.
Dâhiliye Nezâreti Belgeleri, İdare-i Umûmiye Belgeleri
DH. İUM. 5-4/3, 3 Ağustos 1914/11 N 1332.
DH. İUM. E-8/53, 14 Haziran 1915/1 Ş 1333.
Dâhiliye Nezâreti Belgeleri, Dâhiliye Nezâreti Mektûbî Kalemi
DH. MKT. 1171/80, 8 Haziran 1907/26 R 1325.
DH. MKT. 1603/102, 12 Mart 1889/10 B 1306.
DH. MKT. 1812/74, 24 Şubat 1891/15 B 1308.
DH. MKT. 1840/126, 10 Haziran 1891/3 Za 1308.
DH. MKT. 2742/41, 17 Şubat 1909/26 M 1327.
DH. MKT. 2795/24, 17 Nisan 1909/26 Ra 1327.
DH. MKT. 2808/67, 11 Mayıs 1909/20 R 1327.
DH. MKT. 2809/55, 12 Mayıs 1909/21 R 1327.
Dâhiliye Nezâreti Belgeleri, Sicill-i Nüfûs İdâre-i Umûmiyesi Belgeleri, Müteferrik
DH. SNM. 4/105, 9 Mart 1898/15 L 1315.
Dâhiliye Nezâreti Belgeleri, Tesrî-i Muâmelât ve Islahât Komisyonu Belgeleri, Dâhiliye Nezâreti Tesrî-i Muâmelât
DH. TMIK. S. 62/33, 29 Mart 1906/3 S 1324.
DH. TMIK. S. 67/28, 15 Mart 1907/30 M 1325.
Dosya Usulü, İrâdeler Tasnifi
İ. DUİT. 68/17, 19 Haziran 1918/10 N 1336
Bâb-ı Âlî Belgeleri, Bâb-ı Âlî Sadâret Dairesi Kalemlerine Ait Belgeler, Hazine i Evrâk Müdürlüğü, İrâdeler, Dâhiliye İrade, Dâhiliye, 35, 14 Ocak 1907/29 Za 1324.
Bâb-ı Âlî Belgeleri, Bâb-ı Âlî Sadâret Dairesi Kalemlerine Ait Belgeler, Hazine i Evrâk Müdürlüğü, İrâdeler, Meclis-i Mahsûs İrade, MMS, 12/519, 9 Mayıs 1858/25 N 1274.
Bâb-ı Âlî Belgeleri, Bâb-ı Âlî Sadâret Dairesi Kalemlerine Ait Belgeler, Hazine i Evrâk Müdürlüğü, İrâdeler, Meclis-i Vâlâ İrade, MVL, 17887, 9 Aralık 1858/3 Ca 1275.
Bâb-ı Âlî Belgeleri, Şûrâ-yı Devlet Belgeleri
ŞD. 1387/11, Aydın 2/122, 26 Mayıs 1891/17 L 1308.
ŞD. 1596/6, Hüdavendigar 4/709, 19 Eylül 1906/30 B 1324.
ŞD. HU. 448/53, Maliye 19/758, 24 Aralık 1911/3 M 1330.
Gazeteler
Ahenk Gazetesi, 3392, 10 Eylül 1907/28 Ağustos 1323.
Salnameler
1870-1871/H.1287 Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Bursa.
1875-1876/H.1292 Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Bursa.
1884-1885/H.1302 Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Bursa.
1889-1890/H.1307 Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Bursa.
1898-1899/H.1316 Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Bursa.
1906-1907/H.1324 Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Bursa.
Mevzuat
29 Şevvâl 1287/9 Kânûn-ı sânî 1286/22 Ocak 1871 tarihli İdâre-i Umûmiye-i Vilâyât Nizâmnâmesi, Düstûr, 1. Tertîb, Cilt 1, Matbaa-ı Âmire, 1289, s. 625-651.
Araştırma Eserleri
ARMAĞAN Abdüllatif (2011) XVI. Yüzyılda Teke Sancağının İdarî Taksimatı ve Kır İskân Merkezleri, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 8, Sayı 3, s. 150-198.
ATA Bahri (1997) The Transfer of Telegraphy Technology to the Ottoman Empire in XIXth Century, Boğaziçi University, Master of Arts in History, İstanbul.
AYDIN Mithat (2013) Kale Tavasın Nahiye Merkezi Haline Gelişi (1895), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 16, s. 59-77.
ÇADIRCI Musa (1997) Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ÇADIRCI Musa (2007) Tanzimat Sürecinde Türkiye Ülke Yönetimi, Ed. Tülay Ercoşkun, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
ÇETİNKAYA Ali (1968-1969) Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, Cilt I, 1859-1868, Mars Matbaası, Ankara.
DAVISON Roderic H. (2004) Osmanlı İmparatorluğunda Elektrikli Telgrafın Kurulması, Osmanlı Türk Tarihi (1774-1923), Çev. Mehmet Moralı, Alkım Yayınevi, İstanbul, s. 193-231.
DAVISON Roderic H. (2005) Osmanlı İmparatorluğunda Reform, 1856-1876, Çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul.
EKİNCİ Ekrem Buğra (2004) Tanzimat ve Sonrası Osmanlı Mahkemeleri, Arı Sanat Yayınları, İstanbul.
ERGENÇ Özer (2006) XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
GENÇ Mehmet (2000) İltizam, TDVİA, Cilt 22, İstanbul, s. 154-158.
GENÇ Mehmet (2002) Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
GOFFMAN Daniel (2003) İzmir: Köyden Kolonyal Liman Kentine, Doğu İle Batı Arasında Osmanlı Kenti: Halep, İzmir ve İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s. 88-151.
GÖKBİLGİN M. Tayyib (1964) Nahiye, İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s. 37-39.
HEPER Metin (1980) Center and Periphery in the Ottoman Empire: With Special Reference to the Nineteenth Century, International Political Science Review, Vol. 1, No. 1, pp. 81-105.
HEPER Metin (1985) 19. Yyda Osmanlı Bürokrasisi, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 1, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 245-258.
İNALCIK Halil (1987) Sûret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
İNALCIK Halil (2006) Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
KAÇAR Mustafa (1995) Osmanlı Telgraf İşletmesi, Çağını Yakalayan Osmanlı, Ekmeleddin İhsanoğlu ve Mustafa Kaçar (Eds), IRCICA Yayınları, İstanbul, s. 45- 120.
KASABA Reşat (1994) İzmir, Doğu Akdenizde Liman Kentleri (1800-1914), Çağlar Keyder, Y. Eyüp Özveren, Donald Quataert (Eds), Çev. Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s. 1-22.
KIRMIZI Abdülhamit (2008) 19. Yüzyılda Osmanlı Taşra İdaresi, Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi, Erol Özvar ve Arif Bilgin (Eds), Türk Dünyası Belediyeler Birliği, İstanbul, s. 299-319.
KIRMIZI Abdülhamit (2010) Taming the Governors: The Swinging Pendulum of Power over the Ottoman Provinces in the Nineteenth Century, International Journal of Regional and Local Studies, Vol. 6, No. 1, Spring, pp. 4-19.
KUSHNER David (1987) The Ottoman Governors of Palestine, 1864-1914, Middle Eastern Studies, Vol. 23, No. 3 (Jul.), pp. 274-290.
ORTAYLI İlber (1994) Tanzimat Devri ve Sonrası İdarî Teşkilât, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Cilt I, Ed. E. İhsanoğlu, IRCICA, İstanbul, s. 281-334.
ORTAYLI İlber (2000) Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ORTAYLI İlber (2008) Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara.
SEYİTDANLIOĞLU Mehmet (2010) Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Yerel Yönetim Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
SOMEL Selçuk Akşin (2010) Osmanlıda Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin, Çev. Osman Yener, İletişim Yayınları, İstanbul.