Hariç'ten bir Kadro'cu ve Bir Sol-Kemalizm Örnegi: Sadri Etem ve Türk i nkılâbının Karakterleri'

1933 yılı Avrupa için intikamcı Nazilerin maglup Almanyada iktidarı ellerine geçirmeleri gibi devasa bir sonuç üretti. Diktatörlügün baharını yasayan yaslı kıtada genel resim böylelikle tamamlanmıs oldu. 1929 iktisadi bunalımın menfi dalgaları küresel ölçekte sürerken, Türkiye Cumhuriyeti demokrasi eksikligi açısından Avrupa manzarasında bir istisna olusturmuyordu. Türk Tek Parti rejimi ile Avrupa diktatörlükleri arasında farklılıklar ve benzerlikler katalogunu irdelemek ilginç bir mecraya girmek olur. En genel benzerlik, tek partili, tek sefli iktidarların muhalefete mesru bir statü tanımama yönündeki ısrarlarıdır.1930 da Sefin izniyle Türkiyede üç ay kadar süren serbest bir fırka denemesi, traji-komik bir istisnadır. Bir diger benzerlik fikir yerine projeye alman ırkını arındırma projesi, proleter bugday projesi, bes yıllık kalkınma planı gibi-iman edilmesidir. Türk inkılâbına bir fikir kazandırmak bu yüzden 1932 de Kadro dergisini çıkaranların ortak özlemiydi. Keza onlardan on yas daha genç hikâyeci Sadri Etem(1900-1943)in Devlet matbaasında basılan Türk nkılâbının Karakterleri (1933) kitabını yazmasında da gerekçe aynıydı. Her iki kemalizm yorumunda da tarihi maddecilik ve ekonomizm agırlıklı sol bir perspektif egemendi. Bu sol perspektif, reel olarak devletçilige tekabül ediyor ve liberalizmden ciddi bir hosnutsuzluk duyuyordu. .Sol terminolojinin yanı sıra Etem, Türk inkılâbında teokratik-skolastik bir eski rejimden kurtulusu, milli-asri bir devleti, toprak agalarını kronik iktidarınna son verisi görmekteydi. Bu yüzden Sadri Etemin kitabını 1960 larda Yön ve Devrim dergilerinde yeniden nükseden sol-kemalizmin ilk örneklerinden saymak gerekir.

An Outsider From the Journal Kadro & An Example on Left- Kemalism: Sadri Etem and his Characteristics of Turkish Revolution

The year 1933 caused a devastating result for Europe such as the revanchist Naziscoming to power in defeated Germany. Thus the main picture was drawn in the old continent where the dictatorships had been recently developing. Turkey was not an exception as depriving of democracy in this picture where the global negative effects of the Great Depression of 1929 still continued. A comparison of Turkish single party regime and the European dictatorships would be interesting to analyse. Their main similarity is their resistance on not recognizing a legal status to the opposition figures. The attempt of establishing a free party, ended within three months, is a tragicomic exception of that. Another similarity of them is their belief in projects rather than thought such as purification of the German race, production ofproleterian wheat, five-year development plans and so forth. This is for the reason that the main desire of the journalists of Kadro was to to doctrinize the Turkish revolution. This is also for the reason that the story-writer Sadri Etem (1900-1943), who was ten years younger then others, wrote his book entitled Türk nkılabının Karakterleri (1933) and it was published in the goverment printing house. Both Kemalist comments dominantly contain historical materialism and a left perspective mainly on economism. This left perspective indicates the policy of state control in real terms and is harshly against the liberalism. Apart from this left terminology, Etem saw the Turkish revolution as a salvation from an old theoctatic-scholastic regime, end of chronic power of landlords, and establishment of a national-modern state. For this reason it is possible to see Sadri Etem s book as one of the primary examples of left-Kemalism emerged in 1960 s in journals such as Yön and Devrim.

___

  • ALANGU Tahir (1968) Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman, Antoloji, Cilt 1, İstanbul.
  • ALİ RIZA Seyfi (1933) Gazi ve İnkılâp, Sinan Matbaası ve Kütüphanesi, İstanbul.
  • ERTAN Temuçin Faik (1994) Kadro’cular ve Kadro Hareketi, Kültür Bakanlıgı yay., Ankara.
  • KARAY Refik Halid (1939) Deli, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul.
  • KAYNAR Hakan (2012) Projesiz Modernlik: Cumhuriyet İstanbul’unda Gündelik Fragmanlar, Pera yay., İstanbul.
  • NECATİGİL Behçet (1960) Edebiyatımızda simler Sözlügü, Varlık yay., istanbul.
  • ERTEM Sadri Etem (2007) Türk İnkılâbının Karakterleri, Kaynak yay., İstanbul.
  • SERTEL Sabiha (1966) Roman Gibi, Ant yay., İstanbul.
  • TANSU Samih Nafiz (1960) İttihat ve Terakki içinde Dönenler, (anlatan Galip Vardar), İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
  • TEKELİ İlhan; İLKİN Selim (2003) Bir Cumhuriyet Öyküsü, Kadrocuları ve Kadro’yu Anlamak, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul.
  • TEVETOGLU Fethi (1967) Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler 1910-1960, İstanbul.
  • TUNÇAY Mete (1981) Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, Yurt yay., Ankara.
  • VASFİ Rasit (1934) İnkılapların Ögrettikleri, Türkiye Gazetecilik ve Matbaacılık A.S., İstanbul.
  • VIRILIO Paul (1998) Hız ve Politika, çev. Meltem Cansever, Metis yay., İstanbul.
  • YALMAN Ahmet Emin (1970) Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 1922-1944, Cilt 3, Rey yay., İstanbul.