Eş'arî ve Şâfiî Bir Âlim Olarak İlkiyâ el-Herrâsî ve Ahkâmü'l- Kur'ân Adlı Eserinin Kelâmî Boyutu

Mezhepleri amelî ve itikadî olarak ikiye ayıran yapının temelinde bazı kategorik bakış açıları bulunmaktadır. Bu kategoriler içerisinde öne çıkan gruplardan biri de Eş'arî-Şâfiî yapıdır. Bu ikilinin anlaşılması için bu yapıyı besleyen kaynak ve âlimlerin anlaşılması gereklidir. Biz bu makalede yöntem olarak bir örneklem belirledik ve İlkiyâ el-Herrâsi'yi Eş'arî-Şâfiî mezhepleri ekseninde ama daha çok onun Eş'arî anlayışını gözeterek incelemeye çalıştık. Hayatına dair izlenimlerde de bulunduğumuz bu çalışmada Herrâsî'nin usûle ve kelâma dair bazı değerlendirmelerini vererek hem bulunduğu çağın hem de o çağdaki Eş'arî-Şâfiî yapının anlaşılmasına yöntemsel bir katkı yapmayı amaçladık. Herrâsî'ye dair verdiğimiz örnekleri, geneli yansıtan usûl ve kelâmın ana unsurlarını yansıtan ulûhiyet - nübüvvet eksenli olarak belirledik. Böylece Herrâsî'nin kelâm tarihindeki yerinin belirginleşmesini; ayrıca devrinde olgunlaşmaya başlayan kelâmın müteahhirûn döneminin temelleri hakkında bir fikir vermeyi hedefledik.

As an Ash?ari and Shafi'i Scholar al-Kiya al-Harrasi and Theological Dimension of His Book Ahkam al-Qur?an

There are some categorical perspectives on the basis of the works that divide the sects into action and faith. A group that stands out among these categories is the Ash?ari-Shafi'i structure. In order to understand this work, it is necessary to understand first the sources and scholars who feed this structure. We have specified a sample as the method of this article and we tried to examine al-Harrasi in the first place by observing the axis of the Ash?ari- Shafi'i, but rather the Ash?ari. In this work we are also in the impressions of his life, we aimed to make a methodical contribution to the understanding of the contemporary Ash?ari-Shafi'i structure both in the present era by giving some evaluations of the method and baling of alHarrasi. We have determined the examples we have given about al-Harrasi as the axis of universalism that reflects the main elements of the generally reflecting process and the Kalam. Thus, Harrasi's place in the history of Kalam becomes clearer. We also aimed to give an idea about the muta'akhkhirun period Kalam's foundations that became to mature in his own time

PDF

___

Ali, İsmail Ebî Bekir. "el-Medarisü'n-nizamiyye fi'l-?asri'l-Selcuki ve eseruha fi israi ve intişari'l-Mezhebi'ş-Ş?afii". II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu içinde. 19-21 Ekim 2011 Konya. ed. Ali Düz. Konya: Selçuklu Be- lediyesi Yayınları, 2013: 463-489.
Beroje, Sahip. "Gazâlî'nin Nesh Meselesinde İmam Şâfiî'ye Muhalefeti". 900. Vefat Yılında İmam Gazzâlî. 7-9 Ekim 2011. 187-209. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012
Brown, AC Jonathan. "The Last Days of al-Ghazzali and the Tripartite Division of the Sufi World". The Muslim World 96 (Summer 2016): 89-113. Erişim 13 Mart 2017. http://www.ghazali.org/articles/19477119.pdf
Cüveynî, İmâmu'l-Haremeyn. el-Burhan fi usuli'l-fıkh. 2 cilt. thk. Abdulazîm ed-Dîb. Mısır: Dârul'-Vefâ, 1978.
Cüveynî, İmâmu'l-Haremeyn. el-İrşâd ilâ kavâtı'i'l-edille fî uşüli'l-i'tikâd, nşr. M. Yûsuf Mûsâ- Ali Abdülmün'im Abdülhamîd. Mısır: 1369/ 1950.
Dayf, Şevkî. Tarîhu'l-edebi'l-?Arab ?asru'd-düve'l-ve'l-imarat. Kahire: Dâru'l-Maârif, 1990.
Eren, Cüneyt ve Muhammed Erbaş. Kur'an İlimleri ve Tefsir Istılahları. İstanbul: Katre Yayınları, 2008.
Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-Müstasfa. 2 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1988.
Gözütok, Şakir. "İslâm Medeniyetinin Öncü Eğitim Kurumları: Nişabur Medresele- ri". Türk Dünyası Araştırmaları 185 (2010): 33-64.
Güngör, Mevlüt. Kur'an Tefsirinde Fıkhî Tefsir Hareketi ve İlk Kur'an Tefsiri. İstanbul: Kur'an Kitaplığı, 1996.
Hâcî Halîfe, Mustafa b. Abdillah. Keşfu'z-zünun ?an esami'l-kütüb ve'l-fünun. 2 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1409.
Hallâf, Abdülvehhâb, ?İlmu usuli'l-fıkh ve hulasatu ta?rihi't-teşrî?, Matbaatü'l-Medenî, Mısır, 1375/1956.
Hayyân, Mevlâ el-Hasen b. el-Hüseyin. "Ahkâmü'l-Kur'ân İlmi: Doğuşu, Gelişimi ve Eserleri Üzerine Bir Araştırma". trc. Mustafa Şentürk v.dğr., İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 22 (2013): 457-491. Erişim 30 Mart 2017. http://www.islamhukuku.com/Uploads/Sayilar/islam%20hukuku%20dergis i%2022428.pdf
Herrâsî, İlkiyâ İmâdüddîn b. Muhammed et-Taberî. Ahkamu'l-Kur?an. 4 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1403/1983.
Hocaoğlu, Mustafa. "Ahkâm Tefsirlerinin Usûl Açısından Mukayesesi". Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.
İbn Asâkir, Ebu'l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Tebyinu kezibi'l-müfteri fi ma nusibe ile'l-İmam Ebi'l-Hasen el-Eş?ari. Dımeşk: Dârul-Fikr, 1399.
İbn Hallikân, Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Bekr. Vefeyatu'l-?ayan ve enbai ebnai'z-zeman. thk. İhsân Abbâs. 6 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Ömer. el-Bidaye ve'n-nihaye. 14 cilt. Beyrut: Dâru'l-Hicr, 1977.
Kara, Seyfullah. Büyük Selçuklular ve Mezhep Kavgaları. İstanbul: İz Yayınları, 2007.
Kehhâle. Ömer Rıza. M?ucemu'l-müellifin teracimu musannifi'l-kütübi'l-?Arabi, 15 cilt. Dımeşk: Matbaatü't-Terakkî, 1380/1961.
Köksal, A. Cüneyd. "Hanefî Fıkıh Düşüncesinde Akıl Kavramı ve Dört Mertebeli Akıl Anlayışı". Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2011/1): 5-44. Eri- şim 21 Mart 2017.
http://e-dergi.marmara.edu.tr/maruifd/article/view/5000007641
Muhammed Osmân, Hannân Muhammed. "Menhecü'l-İmam İlkiya el-Herrasi et-Taberi el-Bağdadî fî Kitabi Ahkami'l-Kur'an", Doktora Tezi, Omdurman İslamic Uni- versty (Sudan), 1430/2009.
Moosa, Ebrahim. Ghazali the Poetics of İmagination. London: The University Of North Carolina Press, 2005.
Ocak, Ahmet. "Selçuklu Medreselerinin Mağrib ve Endülüs Üzerindeki Etkileri". Turkish Studies 4, no. 3 (2009): 1622-1647. Erişim 3 Nisan 2017. http://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi16/ocakahmet1356.pdf
Ocak, Ahmet. Selçuklular'ın Dini Siyaseti. İstanbul: TATAV Yayınları, 2002.
Özaydın, Abdülkerim. "Nizâmiye Medresesi". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedi- si, 33: 188-191. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Özaydın, Abdülkerim. "Kündürî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26: 554- 555. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
Özgel, İshak. "Büyük Selçuklular Döneminde Tefsir İlmi ve Müfessirler". Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5, sy. 2 (2005): 31-51. Erişim 1 Nisan 2017. http://www.dinbilimleri.com/Makaleler/1915211180_0502020387.pdf
Rabâba'a, Usâme Hasen. Usûlü'l-fıkh inde'l-İmam İlkiya el-Herrasi. Ürdün: el- Mektebetü'l-Vataniyye, 2006.
Sübkî, Tâceddin. Tabakatü'ş-Ş?afi'iyyeti'l-kübra. thk. Mahmud Muhammed et-Tâmî ve Muhammed el-Hüluv. 6 cilt. Kahire: Matbaa Îsa el-Bâbî el-Halebî ve Şü- rekâihî, 1970.
Topaloğlu, Bekir. Kelâm İlmine Giriş. Ankara: Damla Yayınları, 2004.
Ünalan, Abdülkerim. "İlkiya el-Herrasi ve Ahkâmü'l-Kur'ân'ındaki Metodu". Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 1990.
Ünalan, Abdülkerim. "Kiya el-Herrâsî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26: 126. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru ?alami'n-nübela. 23 cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1982.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Behâdır. el-Bahru'l-muhit fî usuli'l-fıkh. 6 cilt. Ku- veyt: Vizâratü'l-Evkâf ve'ş-Şüûni'l-İslâmiyye, 1988.