KURİKİ HÖYÜK: YUKARI DİCLE VADİSİ’NDE KÜÇÜK BİR YERLEŞİM

Bu çalışma, Ilısu Barajı ve HES Projesi kapsamında kazısı yapılan Kuriki Höyük yerleşimi ile ilgili genelsonuçları içermektedir. Kuriki Höyük, Batman Çayı’nın doğu yakasında ve Batman Çayı’nın Dicle Nehri’nekavuştuğu noktada yer almaktadır. Yerleşme birbirine yaklaşık 70 m mesafede bulunan iki küçük tepeden oluşur(Kuriki Höyük 1 ve 2). Yedi yıl süren kazılar, yerleşimin Geç Kalkolitik Dönem’den MS 1. binyıla kadar arakesintilerle devam ettiğini ortaya koymuştur. MÖ 4. binyıla kadar geriye giden en eski yerleşim, Kuriki Höyük1’de saptanmış ve yerleşimin MÖ 3. binyılın başlarına kadar devam ettiği anlaşılmıştır. Uzun bir aradan sonra,MÖ 2. binyılın ikinci yarısında tekrar iskân edilmiş, Demir Çağı’nda yerleşim alanı her iki höyüğü kapsayacakşekilde genişlemiş, mezarlık alanı da bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır. Hellenistik Dönem ve sonrasınaait kalıntılar tarımsal faaliyetler nedeniyle büyük oranda zarar görmüştür. Ancak, Kuriki Höyük 1’de MÖ 1.binin sonları ile MS 1. binin başları arasında kullanıldığı düşünülen büyük bir yapı grubu günümüze kadarkorunagelmiştir. İki katlı olduğu düşünülen bina ve depo odası nehrin kolaylıkla görülebildiği stratejik birnoktaya konumlandırılmıştır. Kuriki Höyük, Yukarı Dicle Vadisi yerleşim yerleri ile paralel bir kültürüyansıtmakta, yerel unsurlarla birlikte bölgedeki siyasi değişimlerin izlerini barındıran küçük bir yerleşimgörüntüsü çizmektedir.

A SMALL SETTLEMENT IN THE UPPER TIGRIS VALLEY

This paper includes the common results about Kuriki Höyük, an ancient settlement that was excavated within the scope of the Ilısu Dam and HEP Project. Kuriki Höyük is located on the east side of the Batman River and at the point where the Batman Stream meets the Tigris River. The settlement consists of two small hills (Kuriki Höyük 1 and 2) which were located approximately 70 m apart. The seven-year excavations revealed that the settlement continued intermittently from the Late Chalcolithic period to the 1st millennium AD. The oldest settlement dating back to the 4th millennium BC was unearthed at Kuriki Höyük 1, and it seems that the settlement endured until the beginning of the 3rd millennium BC. After a long break, there were traces of a settlement belonging to the second half of the 2nd millennium BC at Kuriki Höyük. In the Iron Age, the settlement area was enlarged to cover both mounds, and the necropolis area was firstly used in this period. Although the remains of the Hellenistic period and its aftermath have been destroyed too much due to agricultural activities; a large building group, which have been used probably between the end of the 1st millennium BC and the beginning of the 1st millennium AD, has been preserved until the present day. The building, probably with two floors, is located at a strategic point where the river along with the storage room can easily be seen. Kuriki Höyük reflects a parallel culture with the settlements in Upper Tigris Valley, and a small settlement image with local elements and traces of political developments in this region.

PDF

___

Açıkkol Yıldırım, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P. ve Genç, E. (2014). Kuriki Höyük İskeletleri. 29. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 203-215.
Algaze, G. (1989). A New Frontier: First Results of the Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project, 1988. Journal of Near Eastern Studies, 48(4), 241-281.
Algaze, G., Evins, M.A., Ingraham, M.L., Marfoe, L. ve Yener, K.A. (1990). Town and Country in Southeast Anatolia, Vol.II: The Stratigraphic Sequence at Kurban Höyük. OIP 110. Chicago, Illınois: The Oriental Institute of the University of Chicago.
Algaze, G., Breuninger, R., Lightfoot, C. ve Rosenberg, M. (1991). The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A Preliminary Report of the 1989-1990 Seasons. Anatolica, XVII, 175-239.
Anastasio, S. (2007). Das obere Ḫabur-Tal in der Jazira zwischen dem 13. und dem 5. Jh. v. Chr: Die Keramik des Projektes Prospection archéologique du HautKhabur Occidental (Syrie du N.E.). Firenze: Centro editoriale toscano.
Balossi Restelli, F. (2006). The local Late Chalcolithic (LC3) occupation at Zeytinli Bahçe (Birecik, Şanli-Urfa): the ceramic production. Anatolian Studies, 56, 17-46.
Barın, G. (2009). Batman ve Yöresinin Arkeolojik Geçmişi Üzerine Gözlemler. İn S. Cöhce ve A. Çevik (Eds.), I. Uluslararası Batman ve Çevresi Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, Bildiriler I (s. 50-62). İstanbul: Batman Valiliği.
Barın, G., Akın, E. ve Şahin, F.S. (2004). Ilısu Klasik Yüzey Araştırmaları 2002. 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (1), 127-138.
Bartl, K. (1995). Some Remarks on Early Iron Age in Eastern Anatolia. Anatolica, XXI, 205-212.
Berlin, A. (1997). The Plain Ware. In Herbert, S.C. (Ed.), Tell Anafa II,i. The Hellenistic and Roman Pottery (s. 1-246). Michigan: Ann Arbor.
Braidwood, R. ve Braidwood, L. (1960). Excavations in the Plain of Antioch I. OIP LXI, Chicago, Illinois: The Oriental Institute of the University of Chicago.
Christensen, A.P. ve Johansen, C.F. (1971). HAMA. Fouilles et recherches 1931-1938, III2. Les poteries hellénistiques et les terres sigillées orientales. Copenhagen: Nationalmuseet.
Clarke, J., Brooks, N., Banning, E.B., Bar-Matthews, M. vd. (2016). Climatic changes and social transformations in the Near East and North Africa during the ‘long’ 4th millennium BC: A comparative study of environmental and archaeological evidence. Quaternary Science Reviews, 136, 96-121.
Connan, J., Evershed, R.P., Biek, L. ve Eglinton, G. (1999). Use and Trade of Bitumen in Antiquity and Prehistory: Molecular Archaeology Reveals Secrets of Past Civilizations (and Discussion). Philosophical Transactions: Biological Sciences 354(1379), Molecular Information and Prehistory (Jan.29), 33-50.
Connan, J., Kozbe, G., Kavak, O., Zumberge, J. ve Imbus, K. (2013). The bituminous mixtures of Kavuşan Höyük (SE Turkey) from the end of the 3rd millennium (2000 B.C.) to the Medieval period (AD 14th century):Composition and origin. Organic Geochemisty, 54, 2-18.
Creekmore, A. (2007). The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP):A Summary and Synthesis of the Late Chalcolithic and Early Bronze Age Remains from the First Three Seasons at Kenan Tepe. Anatolica, XXXIII, 75-128.
Çakan, H., Genç, E., Kavak, S. ve Aslan, F. (2014). Kuriki Höyük (Batman) Kazısında Ortaya Çıkarılan Silonun Arkeobotaniksel Yönden Değerlendirilmesi. 29. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 107-114.
D’Agostino, A. ve Genç, E. (2018). A small settlement at the confluence of the Batman and Tigris rivers (SE Turkey): Kuriki Höyük and the evidence from the Late Iron Age to the Parthian period. Anatolica, XLIV, 1-42.
Duistermaat, K. (2008). The Pots and Potters of Assyria. Technology and Organisation of Production, Ceramic Sequence and Vessel Function at Late Bronze Age Tell Sabi Abyad, Syria. Turnhout: Brepols.
Esin, U. (1970). Tepecik Kazısı 1968 Yılı Önraporu. 1968 Yaz Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, I(I), 147-172.
Frangipane, M. (2004). Arslantepe. Alle Origini del Potere. Arslantepe, la collina die leoni. Milano: Electa.
Frangipane, M. ve Bucak, E. (2001). 1999 Yılı Zeytinlibahçe Höyük Kazı ve Araştırmaları. In N. Tuna, J. Öztürk ve J. Velibeyoğlu (Eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları (s. 65-131). Ankara: ODTÜ-TAÇDAM.
Frangipane, M., Di Nocera, G.M. ve Siracusano, G. (2011). Zeytinlibahçe (Urfa) Höyük’deki Araştırmalar: 2002 Kazı Sezonu. In N. Tuna ve O. Doonan (Eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları I (s. 1-34). Ankara: ODTÜ-TAÇDAM.
Genç, E. (2013). Kuriki Höyük 2011 Yılı Kazısı. 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1), 229– 240.
Genç, E. (2016). 2014 Yılı Kuriki Höyük Kazısı. 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, (3), 165- 182.
Genç, E. (2017). Kuriki Höyük’te Ele Geçen Bir Grup Yeni Assur Dönemi Silindir Mührü. In S. Özkan, H. Hüryılmaz ve A. Türker (Eds.), Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan/From Samosata to Acemhöyük Trailing the Ancient Civilisations Studies Presented to Honour of Aliye Öztan (s. 121-128). İzmir: Ege Üniversitesi.
Genç, E., Valentini, S. ve D’Agostino, A. (2011). Kuriki Höyük 2009 Yılı Kazı Çalışması. 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1), 142-153.
Genç, E., Valentini, S. ve D’Agostino, A. (2013). Kuriki Höyük Archaeological Project 2010, A Preliminary Report. 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2), 463-479.
Genç, E., Yıldız Köse, B. ve Köse, Ç. (2014). 2012 Yılı Kuriki Höyük Kazıları. 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1), 292-302.
Genç, E., Yıldız-Köse, B. ve Köse, Ç. (2015). 2013 Yılı Kuriki Höyük Kazıları. 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1), 459 -474.
Genç, E. ve Yıldız Köse, B. (2017). 2015 Yılı Kuriki Höyük Kazısı. 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1), 279-292.
Guarducci, G. ve Laneri, N. (2010). Hirbemerdon Tepe During the Iron Age Period: A Case Study in the Upper Tigris Region. Anatolica, XXXVI, 17-65.
Hauptmann, H. (1976). Norşun Tepe Kazıları, 1972. Keban Projesi 1972 Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, 1(5), 41-59.
Helwing, B. (2012). Late Chalcolithic Craft Tradition at the North-Eastern ‘Periphery’ of Mesopotamia: Potters vs. Smiths in the Southern Caucausus. Origini, XXXIV, 201- 220.
Hoh, M.R. (1981). Die Keramik von Hassek Höyük. Istanbuler Mitteilungen, 31, 31-82.
Karadoğan, S. ve Kozbe, G. (2013). Yukarı Dicle Havzasının (Batman-Bismil Arası) Jeomorfolojik Özellikleri ve Arkeolojik Yerleşme/Buluntu Yerlerinin Dönemler Boyunca Mekan Etkileşimleri. In E. Öner (Ed.), Profesör Doktor İlhan Kayan’a Armağan (s. 539-564). İzmir: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları (181).
Karg, N. (2002). 2000 Yılı Gre Dimse (Ilısu) Kazı Çalışmaları. In N. Tuna ve J. Velibeyoğlu (Eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları (s. 699-722). Ankara: ODTÜ-TAÇDAM.
Kavak, O., Genç, E. ve Connan, J. (2017). Geç Kalkolitik Dönemden M.S. 1. Bin başlarına kadar (M.Ö.4000—M.S.1000) Batman Kuriki Höyük’te Bulunmuş Bitüm Kalıntılarının Kökeni. 32. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 27-41.
Konyar, E. (2005). Grooved Pottery of the Lake Van Basin: A Stratigraphical and Chronological Assesment. Colloquium Anatolicum/Anadolu Sohbetleri, IV, 105- 128.
Kozbe, G. (2006). Çanak Çömlek Gelenekleri Işığında Geç Tunç Çağı Sonundan Geç Demir Çağı Sonuna dek Yukarı Dicle Bölgesi’nde Assur Varlığı. In A. ErkanalÖktü, E. Özgen vd. (Eds.), Hayat Erkanal’a Armağan: Kültürlerin Yansıması (s. 496-509). İstanbul: Homer Kitabevi.
Köroğlu, K. (1998). Üçtepe I. Yeni Kazı ve Yüzey Bulguları Işığında Diyarbakır/Üçtepe ve Çevresinin Yeni Assur Dönemi Tarihi Coğrafyası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları V(45).
Köroğlu, K. (2008). Yukarı Dicle Bölgesinde Yeni Asur Krallığı Sonrasına İlişkin Kültürel Değişimin Tanımlanması: Geç Demir Çağı ve Hellenistik Dönem’in İzleri. In T. Taner, A. Tibet ve E. Konyar (Eds.), Muhibbe Darga Armağanı (s. 335-344). İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi Yayınları.
Kroll, S. (2005). The Southern Urmia Basin in the Early Iron Age. Iranica Antiqua, XL, 65-85.
Laflı, E. (2009). Kaleler, Köprüler ve Yollar: İlkçağda Batman. In S. Cöhce ve A. Çevik (Eds.), I. Uluslararası Batman ve Çevresi Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, Bildiriler I (s. 184-188). İstanbul: Batman Valiliği.
Laneri, N. (2013). Hirbemerdon Tepe Arkeolojik Projesi. Ilısu Barajı ve Hes Projesi Arkeolojik Kazıları 2004-2008 Çalışmaları, In Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Diyarbakır Müzesi Müdürlüğü (derl.), (s. 237-262). Diyarbakır.
Laneri, N., D’Agostino, A., Schwartz, M., Valentini, S. ve Pappalardo, G. (2006). A Preliminary Report of the Archaeological Excavations at Hirbemerdon Tepe, Southeastern Turkey, 2005. Anatolica, XXXII, 153-188.
Laneri, N., Schwartz, M., Valentini, S., D’Agostino, A. ve Nannucci, S. (2009). The Hirbemerdon Tepe Archaeological Report: The First Five Seasons of Archaeological Work at a Site in the Upper Tigris River Valley, Southearn Turkey. Ancient Near Eastern Studies, 46, 212-276.
Mallowan, M.E.L. (1966). Nimrud and Its Remains. Vol. I. London: Collins.
Marro, C. (2010), .Where Did Late Chalcholithic Chaff-Faced Ware Originate? Cultural Dynamics in Anatolia and Transcaucasia at the Dawn of Urban Civilization (ca.4500-3500 BC). Paléorient, 36(2), 35-55.
Matney, T. ve Rainville, L. (2005). Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe 2003- 2004. Anatolica, XXXI, 19-68.
Matney, T., Rainville, L., Köroğlu, K., Keskin, A., Vorderstrasse, T., Özkul Fındık, N. ve Donkin, A. (2007). Report on Excavations at Ziyaret Tepe, 2006 Season. Anatolica, XXXIII, 23-74.
McMahon, A. (1996). The Achaemenid-Hellenistic Occupation ant Hacınebi. American Journal of Archaeology, 100(2), 222-229.
Moorey, P.R.S. (1980). Cemeteries of the First Millennium B.C. at Deve Höyük, near Carchemish. Salvaged by T.E.Lawrence and C.L.Woolley in 1913. Oxford: BAR International Series 87.
Oates, D. ve Oates, J. (1993). Excavations at Tell Brak 1992-93. Iraq, 55, 155-200.
Oates, D., Oates, J. ve McDonald, H. (1997). Excavations at Tell Brak. Vol.1:The Mitanni and Old Babylonian Periods. London: Cambridge, McDonald Institute Monographs.
Ökse, A.T. ve Görmüş, A. (2006). Excavations at Salat Tepe in the Upper Tigris Region: Stratigraphical Sequence and Preliminary Results of the 2005-2006 Seasons. Akkadica, 127(2), 167-197.
Ökse, A.T. ve Görmüş, A. (2013). Salat Tepe 2005-2008 Kazıları. In Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Diyarbakır Müzesi Müdürlüğü (derl.), Ilısu Barajı ve Hes Projesi Arkeolojik Kazıları 2004-2008 Çalışmaları (s. 163-200), Diyarbakır.
Ökse, A.T., Alp, A.O., Dağ, H.U., Engin, A., Görmüş, A. ve Mustafaoğlu, G. (2001). Salat Tepe 1999 Yüzey Araştırması. In N. Tuna, J. Öztürk ve J. Velibeyoğlu (Eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışması (s. 593-641). Ankara: ODTUTAÇDAM.
Ökse, A.T., Erdoğan, N., Görmüş, A. ve Atay, E. (2014). Ilısu Barajı İnşaat Sahası Kurtarma Projesi I: Demir Çağı/Salvage Project The Construction Ares of The Ilısu Dam I: The Iron Age. Mardin: Mardin Müzesi.
Parker, B.J. (1997). The Northern Frontier of Assyria: An Archaeological Perspective. In S. Parpola ve R.M. Whiting (Eds.), Assyria 1995 (s. 217-244), Proceedings of the 10th Anniversary Symposium of the Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki.
Parker, B.J. (2001). The Mechanics of Empire. The Northern Frontier of Assyria as a Case Study in Imperial Dynamics. Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki.
Parker, B.J. (2003). Archaeological Manifestations of Empire: Assyria’s Imprint on Southeastern Anatolia. American Journal of Archaeology, 107(4), 525-557.
Parker, B.J., Creekmore, A., Dodd, L.S., Meegan, C. vd. (2003). The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): a Preliminary Report from the 2001 Field Season. Anatolica, XXIX, 103-174.
Pearce, J. (2000). The Late Chalcolithic Sequence at Hacınebi Tepe, Turkey. In C. Marro ve H. Hauptmann (Eds.), Chronologies des pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millenaires, actes du colloque international organisé par l'Institut français d'études anatoliennes d’Istanbul, 16-19 Décembre 1998 Varia Anatolica XI (s. 115-143). Paris: De Boccard.
Pedde, F. (2001). Development and Expansion of Near Eastern Fibulae in the Iron Age. In R. Eichmann ve H. Parzinger (Eds.), Migration und Kulturtransfer. Der Wandel vorder-und zentralasiatischer Kulturen im Umbruch vom 2.zum 1.vorchristlichen Jahrtausend, Akten des Internationalen Kolloquiums. Berlin, 23. bis 26 November 1999 (s. 485-496). Bonn: R. Habelt.
Pfälzner, P. (1995). Mittanische und Mittelassyrische Keramik. Eine Chronologische, Funktionale und Produktionsökonomische Analyse. Berlin: Dietrich Reimer Verlag.
Pollock, S. ve Coursey, C. (1995). Ceramics from Hacınebi Tepe: Chronology and Connections. Anatolica, XXI, 101-141.
Postgate, C., Oates, D. ve Oates, J. (1997). The Excavations at Tell al Rimah: The Pottery. Iraq Archaeological Reports 4. London: The British School of Archaeology in Iraq and the Directorate of Antiquities by Aris & Phillips Ltd.
Pruβ, A. (2010). Die Amuq-Terrakotten. Untersuchungen zu den Terrakotta-Figuren des 2. und 1. Jahrstausends V.Chr. aus den Grabungen des Oriental Institute Chicago in der Amuq-Ebene, Subartu XXVI. Turnhout: Brepols.
Pulhan, G. ve Blaylock, S. (2013). New Excavations at the Late Bronze Age and Iron Age Site of Gre Amer on the Garzan River, Batman Province. In K.A.Yener (Ed.), Ancient Near Eastern Studies 42, Across the Border: Late Bronze-Iron Age Relations Between Syria and Anatolia (s. 393-419). Proceedings of a Symposium held at the Research Center of Anatolian Studies, Koç University, Istanbul, May 31 - June 1, 2010. Leuven: Peeters.
Sağlamtimur, H. ve Kalkan, E. (2015). Late Chalcolithic Potter Assemblage from Başur Höyük. Arkeoloji Dergisi, XX, 57-88.
Schachner, A. (2003). From the Bronze to the Iron Age: Identifying Changes in the Upper Tigris Region. The Case of Gricano. In B. Fischer, H. Genz, E. Jean ve K. Köroğlu (Eds.), Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions, Proceedings of the International Workshop İstanbul, (November 8-9, 2002), (s. 151-163). İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
Schachner, A. (2004). 2001 Yılı Giricano Kazıları, In N. Tuna, J. Greenhalgh ve J. Velibeyoğlu (Eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışması (s. 505-546). Ankara: ODTU-TAÇDAM.
Schwartz, G.M. (1988). A Ceramic Chronology from Tell Leilan: Operation I. New Haven, London: Yale University Press.
Sevin, V. (1988). Elazığ Yöresi Erken Demir Çağı ve Muşkiler Sorunu. Höyük, 1, 51-63.
Şenyurt, S.Y. (2002). Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı, In N. Tuna ve J. Velibeyoğlu (Eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları (s. 671-697). Ankara: ODTÜ-TAÇDAM.
Tekin, H. (2004). Hakemi Use 2001 Yılı Kazısı İlk Sonuçları. In N. Tuna, J. Greenhalgh ve J. Velibeyoğlu (Eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışması (s. 425- 462). Ankara: ODTU-TAÇDAM.
Waldbaum, J.C. (1983). Metalwork from Sardis: The Finds Through 1974. Cambridge Mass: Harvard University Press.