İlk Mutasavvıfların Musiki Anlayışları

Kuran-ı Kerimde mûsikînin aleyhinde net bir hüküm bulmamız mümkün değildir. Mûsikînin lehinde ise bazı ayetler delil olarak gösterilmektedir. Hadis kaynaklarında ise mûsikînin lehinde ve aleyhindeki hadislerin sayısı yaklaşık elli civarındadır. Musikinin lehinde olan hadislerin hemen hemen hepsi Kütüb-i Sitte adı verilen meşhur kaynaklar arasında sahih olarak zikredilmektedir. Mûsikî aleyhinde olan hadislerin birçoğu ise hadis kriterleri açısından sağlam bulunmamaktadır. En temel öğeleri ses ve ölçü olan mûsikîyi mutasavvıfların çoğu, Allah tarafından insanların ruh ve bedenlerine yerleştirilen birer nîmet olarak kabul etmektedirler. O dönem pek çok mutasavvıfa göre mûsikî, insan ruhunun gıdasıdır. Mutasavvıflardan bir kısmı ise çeşitli sebeplerle mûsikîye karşı çıkmışlar ve onunla meşgul olanları hoş karşılamamışlardır. Bu çalışma- da; İlk mutasavvıfların mûsikî hakkındaki görüş ve uygulamaları ele alınmak- tadır. H. III. ve IV. yüzyılları kapsayan bu dönem; ilk zikir meclisleri ve sûfi geleneğin yaşanmaya başlandığı bir dönemdir. Daha sonra ortaya çıkacak olan tarikatlara da kaynaklık eden bu dönem, tasavvuf tarihinde önemli bir zaman dilimidir.

Musical Understandings of Early Sufis

It is not possible to find a clear judgement against music in Quran. However, there are many verses in favor of music. The number of hadiths in hadith sources for or against music is about 50. Almost all of the hadiths which are in favor of music are mentioned in the well-known source called Ku- tub-i Sitte. Most of the hadiths which are opposed to music are not considered to be authentic in terms of hadith criteria. Music, whose essential elements are sound and measure, is recognized by most sufis as a blessing that is placed in mans soul and body by God. According to most sufis of that period, music heals the soul of man. Some of the sufis objected to music for various reasons and did not approve the ones who were engaged in it. In this article, first sufis views and prac- tices about music are discussed. This period covering Hi jri III. and IV. centuries, is an era in which the first invocation gath- erings and sufi tradition were executed. Being the source of cults which emerged later on, this era is an important period of time in history of sufism.

PDF

___

Akdoğan, Bayram, İsmail Ankaravî ve Mûsiki Risalesi Mevlevîlik ve Mûsikî (Er-Risâletüt-Tenzihiyye fî Şeni l-Mevleviyye), Rağbet Ya- yınları, İstanbul 2009. -----------, Bayram, Bazı Ayet ve Hadisler Doğrultusunda, İslam Açısından Mûsikî Sanatının Değerlendirilmesi, A.U.İ.F. Dergisi, c. XXXIX. Ateş, Süleyman, İslam Tasavvufu, Yeni Ufuklar Neşriyat. Aycan, İrfan, İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı, AÜİF Dergisi, Cilt 38, A.Ü. Basımevi, Ankara 1998. Buharî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil, Sahihûl-Buharî; Fezȃilü l- Kurân, Neşr. Muhammed Fuad Abdulbaki, Mısır 1955. Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Chittick, William, Tasavvuf, Çev. Turan Koç, İz Yay., İstanbul 2003. Demir, Arif, İslam Tasavvuf Kültüründe Mûsikî Dinleme Adabı, Basılma- mış Y. Lisans Tezi, Ankara 2001. Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar Eraydın, MÜİF Yayınları, İstanbul 2004. Farmer, Tarihul-Mûsikal-Arabyye, (trc. Hasan Nassâr, Kahire 1956. Farukî, Louis, İslama Göre Müzik ve Miizisyenler, (trc. Ü. Taha Yardım), İstanbul 1985. Gazȃli, Ebu Hamid Muhammed b. Muhamed, İhyâ-u Ulûmiddîn, Tercüme: Ahmet Serdaraoğlu, Bedir Yayınları, İstanbul 1985. ---------, Kimya yı Saadet, Terc.: Ahmet Faruk Meyan, Bedir Yayınları, İstanbul 1981. Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, (trc. Salih Tuğ), İstanbul 1990. Hucvirî, Keşfü l-Mahcûb, trc. Süleyman Uludağ, (Hakîkat Bilgisi), İstanbul 1982. İbn Mȃce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, Sünen-i İbn-i Mace, Neşr. Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut 1975. Kalender, Ruhi, XV. Yüzyıla Kadar Arap, İran ve Türk Mûsikîsinin Kısa Tarihçesi, AÜİF Dergisi, C.39, Ankara 1999. Kara, Mustafa Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 1985. Kelabâzî, Ebu Bekr Muhammed, Taarruf Li-Mezhebi Ehlit-Tasavvuf, Der- gah Yay., İstanbul 1979. Kuşeyrî, Ebul-Kasım Abdulkerim, Risâletül-Kuşeyriye fî İlmit-Tasavvuf, trc. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul 1978. Müslim, Ebul Hüseyn Müslim b. El-Haccac, Sahih-u Müslim. C.I-V, Bey- rut, Tarihsiz. Nicholson, Reynold A. Tasavvufun Menşei Problemi, trc. Abdullah Kartal, İstanbul, İz Yayınları, İstanbul 2004. Okiç, M. Tayyib, Kurân-ı Kerimin Uslup ve Kıraâtı, Ankara 1963. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Râcî, İsmail - el-Farukî, Louis Lamia, İslam Kiiltiir Atlası, (trc. Mustafa Okan Kibaroğlu-Zerrin Kibaroğlu), İstanbul 1991, Schimmel, Annemarie, Tanrının Yeryüzündeki İşaretleri, Trc: Ekrem De- mirli, İstanbul, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2004. Serrâc, Ebu Nasr, Luma fit-Tasavvuf, Tercüme: H. Kamil Yılmaz, İstan- bul 1996. Sühreverdî, Şihâbûddîn Ebu Abdullah Ebu Hafs Ömer b. Muhammed b. Amunuya, Avâriful-Meârif, Trc. Dr. Dilaver Selvi, Semerkand Ya- yınları, Ankara 1999. Şahmerânî, Esad Tasavvuf: Menşei ve Istılahları, İstanbul, İz Yay., 2000. Titus Burckhardt, İslâm Tasavvuf Doktrinine Giriş, Trc. Fahreddin Arslan, İstanbul, 1995. Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre, Sünenüt-Tirmizi, Neşreden: Hüsa- meddin en Nakşibendi, İstanbul 1976. Turabi, Ahmet Hakkı, İlk Dönem İslam Dünyasında Mûsikî Çalışmalarına Bakış, MÜİF Dergisi, İstanbul, 1997. Uludağ, Süleyman, İslam Açısından Mûsikî ve Semâ Dergah Yayınları, Bursa 1992. ---------, Süleyman, Ayin TDVİA., İstanbul 1991, c. IV. ---------, Süleyman, Gunye, TDVİA, İstanbul 1996, c. XIV. ---------, Süleyman,Devran, TDVİA., İstanbul 1994, c.IX. ---------, Süleyman, Tasavvuf Kültürüne Genel Bakış, Bursada Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Ya- yınları, Bursa 2002. Yılmaz, Hasan Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşri- yat, İstanbul, 1994. ---------, Hasan Kamil, Aziz Mahmudu Hüdîinin Semâ Risâlesi, M.Ü.İ.F.Dergisi, C. IV.