Hindu Halk Dindarlığının Merkezindeki Yapılar: Yol Kenarı Tapınakları

Hindistan’ın hem kentsel hem de kırsal alanlarında sıklıkla karşılaşılan yol kenarı tapınakları Hinduların pek çoğu için ibadetin ayrılmaz parçasıdırlar. Bunlar, Tanrının her yerde hazır ve nazır olduğu şeklindeki Hint felsefesinden doğmuşlardır. Bu tapınakların bazıları herkesçe bilinen büyük tanrılara ait olsa da pek çoğu yerel tanrılara ve kutsanmış şahsiyetlere aittir. Büyük tanrılar arasında hem resim ve heykel tarzındaki hem de diğer formları ile Şiva başı çeker. Şiva’nın iki oğlundan biri olan fil başlı Tanrı Ganeş ile Maymun Tanrı Hanuman’a da bu tür tapınaklarda sıklıkla rastlanır. Yol kenarı tapınaklarının çoğunun sahibi olan yerel tanrılar ise bölgeden bölgeye değişebilir. Bunların yanı sıra Halk kahramanları, mitolojik şahsiyetler veya eşinin cenazesi töreninde onunla birlikte diri diri yakılan kadınlar adına yapılmış yol kenarı tapınakları da vardır. Bu tapınaklar yapı formu olarak da oldukça çeşitlidirler. Pek çokları, içine tek kişinin dahi giremeyeceği kadar küçük bir kulübeden ibaret, genellikle bir ağacın altına yapılmış, derme çatma ve basit yapılardır. Bunların içine “murti” denilen tanrı tasvirleri yerleştirilmiştir. Tapınak ibadetinin esasını oluşturan “darsan” yani Tanrıyı “görme” eylemi bu murtiler vasıtasıyla sağlanmaktadır. İçindeki murtisi ile küçük bir oda şeklindeki yol kenarı tapınakları aslında büyük tapınaklardaki “garbhagriha” yani rahim odası veya rahim boşluğu denilen özel kısmın muadilidir. Dolayısıyla yol kenarı tapınaklarının oldukça gösterişli ve teferruatlı olan büyük tapınakların en basit formu olduğu söylenebilir. Bazen ağacın kendisi tapınak haline getirilmiştir. Bu tür ağaçlar içerisinde Hint inciri olarak bilinen ve aynı zamanda Hindistan’ın ulusal ağacı da olan banyan ağacı özellikle dikkat çeker. Çok zengin çeşitlilikteki yol kenarı tapınakları arasında seyyar olanlarına rastlamak dahi mümkündür. Bazen yol kenarı tanrıları tamamen açıkta da olabilirler. Buralardaki ibadet basit eylemlerden oluşur. Dua etmek, tütsü, ışık, yiyecek ve çiçek sunuları en çok yapılan eylemlerdir. Kutsal sayılan ağaçların gövdelerine ip dolamak da önemli bir ritüeldir. Bu uygulamaların çoğu dışardan, yüzeysel olarak bakıldığında batıl inanç olarak değerlendirilebilecek türdendir. İnsanlar buralara hem günlük ibadetler hem de sağlık, korunma, bağışlanma, kurtuluş gibi değişik amaçlarla giderler. Büyük tapınaklarda uyulması gereken katı dini kurallar buralarda uygulanmadığı için yol kenarı tapınakları her kasttan ve sınıftan insana açıktırlar. Buralarda hizmet edenler sıklıkla kadınlar ve brahmin olmayanlardır, hatta aşağı kastların üyeleridir. Bazılarında kendini oraya adamış özel bir görevli bulunur. Kolay ulaşılabilirlikleri ve herkese açık olmaları onları halk dindarlığının merkezi haline getirmiştir.

Structures at the Center of the Hindu Community Piety: Wayside Shrines

The wayside shrines which are commonly encountered both in urban and rural areas are an indispensible part of worshipping for most of Hindu people. They arise from the Hindu philosophy which assumes that the god is readily available everywhere. Although some of these shrines are dedicated to the great, well-known gods, most of them are dedicated to the local gods and blessed individuals. Among the great gods, Shiva comes in the first place in both picture and statue forms, as well as the other forms. One of the two sons of Shiva, the elephant headed god Ganesh and monkey god Hanuman are commonly seen in these shrines. The local gods that own most of the wayside shrines vary in different regions. In addition, there are also shrines which are built in the memory of folk heroes, mythological individuals or wives who were incinerated alive along with their husbands during their funeral ceremony. These shrines range diversely in terms of structural form. Most of them are simple and flimsy structures in the form of small huts with barely enough space for one to enter and built under a tree. The portraits of gods called “murti” are placed inside these. The essential of temple worship called “darsan”, which is “the act of seeing God” is carried out by means of these murtis. The wayside shrines, in the form of a small chamber with their murti inside, are actually the equivalent of the special part of the great temples called “garbhagriha” which means womb room or womb space. Hence, the wayside shrines may be considered as the most basic form of the garish and elaborate great temples. Sometimes, the tree itself is carved into a shrine. Among these trees, the national tree of India, the banyan tree, sometimes called the prickly pear is often encountered. It is even possible to notice the traveling ones among the richly varied wayside shrines. Other times, the wayside gods are out in the open. The practice of worshipping here consists of simple acts. Praying, incense, light, food and flower offerings are the most common practices. Wrapping ropes around the bodies of the sacred trees is another important ritual. Most of these practices may be considered superstitious from a superficial point of view. People go to these places for daily prayers, as well as for different purposes such as health, protection, forgiveness and salvation. As the strict religious rules that have to be obeyed in bigger temples do not apply here, the wayside shrines are open to everyone from different casts and classes. People who serve in these places are usually women and non-Brahmin ones, and even the members of lower casts. Sometimes, there is a self-tasked person devoted to the service of the shrines. Their accessibility and availability for everyone have made them a center of community piety.

PDF

___

Barnabas, Alfred Prabhakar, Social Change In A North Indian Village, New Delhi: Indian Institute of Public Administration, 1969.
Bharne, Vinayak ve Krusche, Krupali, Rediscovering the Hindu Temple, The Sacred Architecture and Urbanism of India Newcastle: Cambridge Scholars Publishing 2012.
Bharne, Vinayak, “Anointed Cities: The Incremental Urbanism of Hindu India”, The Emerging Asian City: Concomitant Urbanities and Urbanisms, Edit. Vinayak Bharne, New York: Routledge, 2013, ss.17-26.
Cush, Denise- Robinson, Catherine-York, Michael, Encyclopedia of Hinduism, London & New York: Routledge, 2008.
Dalal, Roshen, The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faith, New Delhi: Penguin Books, 2006.
Dalal, Roshen, Hinduism: An Alphabetical Guide, New Delhi: Penguin Books, 2014. Danielou, Alain, The Hindu Temple: Divinization of Eroticism, Rochester, Vt: Inner Traditions, 2001.
Dorling, Kindersley, Roshen Dalal, India, London: Dorling Kindersley, 2008.
Eck, Diana L., Darsan: Seeing the Divine Image in India, Delhi: Motilal Banarsidass Publishe, 2007.
Eck, Diana L., India: A Sacred Geography, New York: Harmony Books, 2012.
Flood, Gavin D., An Introduction to Hinduism, New York: Cambridge University Press, 1996.
Flueckiger, Joyce, Everyday Hinduism West Sussex: Wiley-Blackwell, 2015.
Ghurye, Govind Sadashiv, Caste and Race in India, London: Kegan Paul, Trench, Trubner 1932.
Grimes, John A., Ganapati: Song of the Self, Albany, NY: SUNY Press, 1995.
Gupta, Shakti M., Plant Myths and Traditions in India, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers, 2001, 41.
Güç, Ahmet, Dinlerde Mabed ve İbadet, Bursa: Esra Fakülte Kitabevi, 1999.
Hancock, Mary E., The Politics of Heritage from Madras to Chennai, Bloomington, IN: Indiana University Press, 2008.
Hardy, Adam, Indian Temple Architecture, Form and Transformation : the Karṇāṭa Drāviḍa Tradition, 7th to 13th Centuries, New Delhi: IGNCA, 1995.
Harshananda, Swami, All About Hindu Temples, Chennai: Sri Ramakrishna Math, 2001. Huyler, Stephen P., “Hinduism: The One and the Many”, Pratapaditya Pal, Stephen P. Huyler, John E. Cort, Christian Luczanits, Debashish Banerji, Puja and Piety: Hindu, Jain, and Buddhist Art from the Indian Subcontinent, Edit. Pratapaditya Pal, Oakland: University of California Press, 2016.
Jacobs, Stephen, Hinduism Today: An Introduction, London and New York: Continuum, 2010.
Kinsley, David, Hindu Goddesses: Visions of the Divine Feminine in the Hindu Religious Tradition, Berkeley, Los Angeles and London: University of California Press, 1986.
Kramrisch, Stella, The Hindu Temple I, Calcutta: University of Calcutta, 1946.
Krishna, Nanditha, Sacred Plants of India, New Delhi: Penguin Books, 2010.
Kulendiren, Pon, Hinduism a Scientific Religion: & Some Temples in Sri Lanka, Bloomington: iUniverse, 2012.
Larios, Borayin ve Voix, Raphaël, “Introduction. Wayside Shrines in India: An Everyday Defiant Religiosity, South Asia”, Multidisciplinary Academic Journal, 18 | 2018, URL : http://journals.openedition.org/samaj/4546 ; DOI : 10.4000/samaj.4546. Erişim: 20.10.1018
Lewandowski, Susan, “The Hindu Temple in South India”, Buildings and Society: Essays on the Social Development of the Built Environment, Edit. Anthony D. King, London: Routledge, 2003, ss. 67-82.
Michell, George, The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Form, Chicago and London: University of Chicago Press, 1988.
Nugteren, Albertina, Belief, Bounty, and Beauty: Rituals around Sacred Trees in India, Leiden: Brill, 2005.
Pancholi, Nila, “Hinduism”, Six World Faiths, Edit. W. Owen Cole, London, New York: Continuum, 2002.
Sekine, Yasumasa, “Sacralization of the Urban Footpath, with Special Reference to Pavement Shrines in Chennai City, South India.” Temenos, 42(2) 2006, ss.79–92.
Sinha, Vineeta, Religion and Commodification: Merchandizing Diasporic Hinduism, London: Routledge, 2010.
Subramuniyaswami, Satguru Sivaya, Loving Ganesha: Hinduism’s Endearing Elephant-Faced God, USA and India: Himalayan Academy, 2000.
Subramuniyaswami, Satguru Sivaya, Dancing with Siva: Hinduism's Contemporary Catechism, Hawaii: Himalayan Academy Publications, 2003.
Voorst, Robert E. Van, RELG: World, Wadsworth: Cengage Learning, 2014.
Wangu, Madhu Bazaz, Hinduism, New York: Chelsea House, 2006.
Whitehead, Henry, The Village Gods of South India, Calcutta: Association Press, 1921.