Ahkâm Hadislerinde Psikolojik Etmenler: Regl Dönemindeki Talâk Üzerine Bir İnceleme

İslam dini insanları dünya ve âhiret saadeti için doğru yola ulaştırmak amacıyla Allah tarafından indirilmiş bir din olup koyduğu hükümlerde hikmeti gözetmiştir. Bu hikmet gereği insanlara dinî mükellefiyetler yüklenirken, muhatabın maddî-manevî bütün yönleri göz önünde bulundurulmuştur. İnsanın manevî yönünün başında, hatta olaylara bakış açısını da şekillendiren en önemli yönü psikolojisidir. Kur’ân, insan psikolojisini dikkate alarak nâzil olduğu gibi, Hz. Peygamber de hadislerde bu yönü ihmal etmemiştir. Hz Peygamber, “Hiç bir hâkim öfkeli haldeyken hüküm veremez/vermesin!” buyurarak hâkimin hüküm vermede uyması gereken bir ilkeye işaret etmektedir. O ilke, hâkimin sakin ve soğukkanlı olduğu yani duygusal bazı hislerin tesiri altında olmadığı durumda muhakeme yapmasıdır. İslâm hukukçuları da zikredilen hadisi delil alarak öfkeli hale ilaveten hâkimin şiddetli açlık, susuzluk, uykusuzluk, üzüntü ve hastalık durumlarında da hüküm vermesinin uygun olmayacağını ifade etmişlerdir. Hâkimin bazı olumsuz psikolojik hallerinin yargı faaliyetine olumsuz yansımaması noktasında gözetilen makâsıd, psikolojisi bozukken talak tasarrufunda bulunan kimsenin tasarrufunun geçerli olmaması noktasında da gözetilmiştir. Her ne kadar regl döneminde vaki olan talakın geçerliliği konusunda ulema ihtilaf etse de bunun sünnete aykırı bid’at bir uygulama olduğu hususunda görüş birliği içinde olmaları burada da makâsıdın gözetildiğini göstermektedir. Bu makalede nasslarda kadınların özel halleri ile ilgili hükümler verilirken, kadınların içinde bulunduğu ruhsal, psikolojik durumlarının dikkate alındığı örnekler üzerinden tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ahkâm hadisleri, psikolojik etmen, talak, hayız, regl, iddet, hikmet

PDF

___

Acar, H. İbrahim (2000), İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, Erzurum: Ekev.
Ahmed Abdurrahman (2006) , Kızma, Çev. Seyfullah Erdoğmuş, İstanbul: Polen Yayınları.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (1995), el-Müsned, XV nşr.: Şuayb el- Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Aslan, Nasi, (2014)İslam Hukukunda Yargılama Etiği İlkeleri, Adana: Karahan Kitabevi.
Ateş, Süleyman, (1991), Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
Aydın, Hayati (1999), Kur’an’da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları.
Bilmen, Ömer Nasuhi (1970), Hukuk-i İslamiye ve Istılah-ı Fıkhiye Kamusu, İstanbul: Bilmen Yayınları.
---------, (1985), Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri, İstanbul: Bilmen Yayınevi.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (2010), Sahîhu’l-Buhârî, nşr. Halil b. Me’mun Şiha Beyrut: Dâru’l-Marife.
Dârekutnî, Alî b. Ömer (2004), Sünenü’d-Dârekutnî, thk. Şu‘ayb el-Arnavut ve dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as es-Sicistânî (1997), Sünenü Ebî Dâvûd, nşr. İzzet Ubeyd ed-De’as, Muhammed Ali es-Seyyid, Beyrut: Dâru İbn Hazm.
Ebû Zehrâ, Muhammed (tsz.), el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye, Kahire: yy.
Erturhan, Sabri, (2002), İslâm Hukuku Açısından Öfkeli Şahsın Talakı, Cumhu-riyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, , c. VI, sayı: 2, ss. 207-222
Halil, Ebû Abdirrahmân b. Ahmed b. Amr b. Temim el-Ferâhidî (el-Fürhûdî), (2000) Kitâbü’l-ayn, thk. Abdulhamîd Hindâvî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye.
Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrâhim (tsz.), Meâlimü’s-Sünen Şerhu Süneni Ebî Dâvûd, nşr. Muhammed Râgıb et-Tabbâh, Haleb: Matbaatü’l-İlmiyye.
Horney, Karen, (1995), Kadın Psikolojisi, Çev. Selçuk Budak, Ankara: Öteki Yayınevi.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, (2003), Reddü’l-Muhtâr, Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb.