Orta Anadolu’da Coğrafya ve Ekonomi: Hititlerin Bıçak Sırtındaki İmparatorluğu

Yaşadığımız çağda, dünyada bulunan toplumların hemen hemen hepsi son 200-300 yıl boyunca icadedilmiş teknolojileri kullanarak, tabii çevrelerinin, kültürel ve sosyal gelişmeleri üzerinde olan etki ve engellerinin üstesinden gelmektedirler. İnsanlık tarihine bir bütün olarak baktığımızda bu durumun olağanüstü bir gelişme olduğunu kabul etmek gerekir. Normal olarak tarihsel süreç boyunca kültürler ve toplumlar, yaşadıkları doğal çevrelerin tanıdığı imkânlar çerçevesinde gelişmiş ve aynı zamanda da sınırlı kalmışlardır Diamond 2003; Diamond 2006 .

Ein Großreich auf des Messers Schneide: Geographie und Wirtschaft Zentralanatoliens zur Zeit der Hethiter 2. Jahrtausend v. Chr.

Vor dem Hintergrund der geographischen und klimatischen Vorraussetzungen war der Ertrag der Landwirtschaft in Zentralanatolien vor Einführung industrieller Produktionsweisen immer eingeschränkt und zudem kaum vorhersehbar. Auch kleine Schwankungen in der Niederschlagsverteilung konnten verheerende Folgen für den Ertrag und damit die Kulturlandschaft mit sich bringen. Dabei ist zu berücksichtigen, daß entsprechende, teilweise sehr regionale Katastrophen mit archäologischen Methoden nur bedingt nachweisbar sind.

___

  • Akdağ, M. 1975 Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celâli İsyanları”. Ankara.
  • Archi, A. – H. Klengel 1980 “Ein hethitischer Text über die Reorganisation des Kultes”, AoF 7: 143-157.
  • Bagg, A. 2000 Assyrische Wasserbauten : landwirtschaftliche Wasserbauten im Kernland Assyriens zwischen der 2. Hälfte des 2. und der 1. Hälfte des 1. Jahrtausend v. Chr., BaF 24, Mainz.
  • Baltacıoğlu, H. 2005 “Arinna Kentinin Suları, Su Yapıları ve Alaca Höyük”, Archivum Anatolicum 8 / 1: 1-46.
  • Bammer, A. 1982 Wohnen im Vergänglichen, Traditionelle Wohnformen in der Türkei und Griechenland, Graz.
  • Beckman, G. 1995 “Royal Ideology and State Administration in Hittite Anatolia”, J. Sasson (ed.), Civilisations of the Ancient Near East, New York: 529-543.
  • Braudel, F. 1993 II. Felipe Dönemi’nde Akdeniz ve Akdeniz dünyası, Ankara. 2001 Memory and the Mediterranean, New York.
  • Bryson, R.A. – R.U. Bryson 1999 “Holocene climates of Anatolia as simulated with archaeoclimatic models”, TÜBA-AR 2: 1-14.
  • Cribb, R. 1991 Nomads in Archaeology, Cambridge.
  • Çelik, D. 2008 “Alaca Höyük Hitit Barajı”, E. Genç – D. Çelik (eds.), Aykut Çınaroğlu’- na Armağan. Studies in Honour of Aykut Çınaroğlu, Ankara: 87-104.
  • Dennell, R.W. 1987 “Geography and Prehistoric Subsistence”, in: J.M. Wagstaff (ed.), Landscape and Culture, Oxford.
  • de Planhol, X. 1958 De la plaine Pamphylienne aux lacs Pisidiens : nomadisme et vie paysanne, Paris.
  • 1968 Les Fondements géographiques de l’historie de L’Islam, Paris.
  • Diamond, J. 2003 Tüfek, mikrop ve çelik: insan topluluklarının yazgıları, Ankara.
  • 2006 Çöküş: medeniyetler nasıl yıkılır ya da ayakta kalır? Istanbul.
  • Dörfler, W. – R. Neef – R. Pasternak “Untersuchungen zur Umweltgeschichte und Agrarökonomie im Einzugsbereich hethitischer Städte”, MDOG 132, 367–380.
  • Emre, K. 1993 “The Hittite Dam of Karakuyu”, H.I.H. Prince Takahito Mikasa (ed), Essays on Anatolian Archaeology, Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan VII, Wiesbaden: 1-42.
  • Fairbairn, A. 2005 “Crop storage at Kaman-Kalehöyük: Some preliminary observations”, Kaman-Kalehöyük, Anatolian Archaeological Studies 14: 129-137.
  • Faroqhi, S. 1993 Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, İstanbul.
  • 1995 Kultur und Alltag im Osmanischen Reich, München.
  • Genz, H. 2004 Büyükkaya: 1. Die Keramik der Eisenzeit. Funde aus den Grabungskampagnen 1993 bis 1998, Mainz.
  • Güçer, L. 1964 XVI-XVII Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat Meselesi ve Hububattan alınan Vergiler, İstanbul.
  • Haase, R. 1998 Keilschriftrechtliches, Lomberg.
  • Hoffner, H.A. 1974 Alimenta Hethaeorum - Food Production in Hittite Asia Minor, New Haven.
  • 1995 “Legal and social Institutions of Hittite Anatolia”, J. Sasson (ed.), Civilisations of the Ancient Near East, New York: 555-559.
  • Horden, P. – N. Purcell 2000 The corrupting sea: a study of Mediterranean history, Oxford – Malden, Mass.
  • Hüser, A. 2007 Hethitische Anlagen zur Wasserversorgung und Entsorgung, KuşaklıSarissa 3 Rahden.
  • Hütteroth, W.-D. 1959 Bergnomaden und Yaylabauern im mittleren kurdischen Taurus, Marburg.
  • 1968 Ländliche Siedlungen im südlichen Inneranatolien in den letzten vierhundert Jahren, Göttingen. 1982 Türkei, Darmstadt.
  • Hütteroth, W.-D. – V. Höhfeld 2002 Türkei, Darmstadt 2002.
  • İnalcık, H. 1993 “Village, Peasant and Empire”, H. İnalcık (ed.), The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire: Essays on Economy and Society, Bloomington: 137-160.
  • İzbırak, R. 1972 Türkiye, Istanbul.
  • Jennings, R.C. 1983 “The Population, Society, and Economy of the Region of Erciyes Dağı in the 16th Century”, J. Bacque-Grammot – P. Dumaont (ed.), Contributions a l’histoire economique et sociale de l’Empire ottoman, Louvain: 149-250.
  • Kislev, M. 1992 “Agriculture in the Near East in the VIIth Millennium”, P. Anderson (ed.), Préhistoire de l‘Agriculture, Paris: 87-93.
  • Klengel, H. 1972 Zwischen Zelt und Palast : die Begegnung von Nomaden und Seßhaften im alten Vorderasien, Wien.
  • 1986 “The Economy of the Hittite Household (E)”, Oikumene 5: 23-31.
  • 1988 “Einige Bemerkungen zu Löhnen und Preisen im hethitischen Anatolien”, AoF 15: 76-81.
  • Korfmann, M. 1983 Demircihöyük 1: Architektur, Stratigraphie, und Befunde, Mainz.
  • Kupper, J.R. 1957 Les nomades en Mésopotamie au temps des rois de Mari, Paris.
  • Lumsden, S. 2008 “Material culture and the Middle ground in the Old Assyrian Colony Period”, C. Michel (ed.), Old Assyrian Studies in Memory of Paul Garelli, Leiden: 21-43.
  • MacNeish, R. 1991 The Origins of Agriculture and Settled Life, Norman und London.
  • Mielke, D.-P. 2006a Kuşaklı-Sarissa 2: Die Keramik vom Nordwesthang, Rahden.
  • 2006b “İnandıktepe und Sarissa, ein Beitrag zur Datierung althethitischer Fundkomplexe”, D. Mielke – J. Seeher – U.-D. Schoop (ed.), Strukturierung und Datierung in der hethitischen Archäologie, Byzas 4, Istanbul, 251–276.
  • Miller N.F. 1991 “The Near East”, W. van Zeist – K. Wasylikowa – K.-E. Behre (ed.), Progress in Old World Palaeoethnobotany, Rotterdam: 133-160.
  • Müller-Karpe, A. 2011 “Sfenks’in Gizemi”, Aktüel Arkeoloji: 30-35.
  • Neef, R. 2001 “Getreide im Silokomplex an der Poternenmauer (Boğazköy) – erste Aussagen zur Landwirtschaft”, J. Seeher, Die Ausgrabungen in Boğazköy-Ḫattuša 2000, AA 2001/3, 335-341.
  • Neve, P. 1969 “Der große Tempel und die Magazine”, K. Bittel et al., Boğazköy IV, Funde aus den Grabungen 1967 und 1968, Berlin: 9-20.
  • 1984 “Ein älter-hethitischer Sammelfund aus der Unterstadt”, K. Bittel ve diğerleri, Boğazköy IV, Funde aus den Grabungen bis 1979, Berlin: 63-90.
  • Orthmann, W. 1962 “Beobachtungen an dem Hüyük in Eskiyapar”. IstMitt 12: 1-10.
  • Otten, H. – V. Souček 1965 Das Gelübde der Königin Puduhepa an die Göttin Lelwani, Wiesbaden.
  • Ökse, T. 2006 “Hethiterforschung anhand von Geländebegehungen. Darstellung der Probleme und Möglichkeiten der Auswertung”, D.P. Mielke – U.-D. Schoop – J. Seeher (ed.), Strukturierung und Datierung in der hethitischen Archäologie, Byzas 4, Istanbul: 167-183.
  • Özel, O. 1993 Changes in Settlement Patterns, Population and Society in Rural Anatolia: A Case Study of Amasya (1576-1642), (Ph.D. thesis, University of Manchester, Department of Middle Eastern Studies).
  • Özgüç, T. 1982 Maşat Höyük, 2. Boğazköy’ün kuzeydoğusunda bir Hitit merkezi, Ankara.
  • 1988 İnandıktepe: an important cult center on the old Hittite period, Ankara. Pasternak, R.
  • 1998 “Übersicht über die Ergebnisse der archäobotanischen Arbeiten in Kuşaklı 1994–1997 und ein Interpretationsansatz zu den Befunden”, A. Müller-Karpe, Untersuchungen in Kuşaklı 1997, MDOG 130, 160-170.
  • 2005 “Vorbericht über die archäobotanischen Arbeiten in BoğazköyḪattuša”, J. Seeher, Die Ausgrabungen in Boğazköy-Ḫattuša 2004, AA 2005/1, 74–76.
  • baskıda “Vorbericht über die archäobotanischen Arbeiten in Hattuscha 2009- 2011”, A. Schachner, Die Ausgrabungen in Boğazköy-Ḫattuša 2011, AA 2012/1.
  • Schachner, A. 1999 Von der Rundhütte zum Kaufmannshaus: Kulturhistorische Untersuchungen zur Entwicklung prähistorischer Wohnhäuser in Zentral-, Ost- und Südostanatolien, Oxford.
  • 2001 “Untersuchungen zur Bildkunst des 2. Jts. v. Chr. zwischen Van-See und Kaspischem Meer am Beispiel einer Stele im Museum von Astara (Azerbaycan)”, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan 33: 115-142.
  • 2008 “Die Ausgrabungen in Boğazköy-Ḫattuša 2007”, AA: 113-161.
  • 2010 “M.Ö. 16. Yüzyıl: Hitit Anadolusu’nda bir dönüm noktası”, A. Süel (ed.), VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Ankara: 661-692.
  • 2011 Hattuscha. Auf der Suche nach dem sagenhaften Großreich der Hethiter, München. Seeher, J.
  • 2006 “Die Untersuchungen im Bereich der Ostteiche in der Oberstadt 1996- 1998”. J. Seeher (ed.), Boğazköy-Berichte 8, Mainz: 1-23.
  • 2010 “Zur Wasserversorgung und Wassernutzung in der Unterstadt von Hattuša”, IstMitt 60: 67-80.
  • Seidl, U. 1975 “Keramik aus Raum 4 des Hauses 4, westlich der Tempelterrasse”, K. Bittel ve diğerleri, Boğazköy IV, Funde aus den Grabungen 1970 und 1971, Berlin: 85-107.
  • Sipahi, T. 2012 “2011 yılı Eskiyapar Kazısı”, Ö. İpek (ed.), 2. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, Çorum: 45-61.
  • Starke, F. 1990 Untersuchung zur Stammbildung des keilschrift-luwischen Nomens, Wiesbaden.
  • Tremouille, M.-C. 1998 “Les souverains de Ḫattuša, curators aquarum”, S. de Martino – F. Imparati (ed), Studi e Testi I, Eothen 9, Florenz: 183-199.
  • Ünal, A. 1977 “Naturkatastrophen in Anatolien im 2. Jahrtausend v. Chr.”, Belleten XLI.163: 447-472.
  • Vita-Finzi, C. – E.S. Higgs 1970 “Prehistoric Economy in the Mount Carmel Area of Palestine. Site Catchment Analysis”, PPS 36, S.1-37.
  • von den Driesch, A. – J. Boessneck 1981 Reste von Haus- und Jagdtieren aus der Unterstadt von BoğazköyHattuša, Berlin.
  • Wagstaff, J.M. 1985 The Evolution of Middle Eastern Landscapes - An Outline to A.D.1840, Totowa.
  • 1987 Landscape and Culture - Geographical and Archaeological Perspectives, Oxford.
  • Wilkinson, T. 2003 Archaeological Landscapes of the Near East, Tuscon.
  • Wittenberg, H. – A. Schachner 2012 “The Ponds of Hattusa. Early Groundwater Management in the Hittite Kingdom”, International Water Association (eds.), 3rd Int. Conference on Water and Wastewater Technologies in Ancient Civilizations, Istanbul: 313-319.
  • Wittfogel, K. A. 1959 Oriental Despotism: A Comparative Study of Total Power, New Haven3.
  • Yakar, J. 1990 “Transhumance and the Question of Nomadism in Early Anatolia”, X. TTKongr., Ankara: 597-606.
  • Zohary, D. 1992 “Domestication of the Neolithic Crops Assemblage”, P. Anderson (ed.), Préhistoire de l‘Agriculture, Paris: 81-86.
  • 1996 “The mode of domestication of the founder crops of Southwest Asian agriculture”, D. Harris (ed.), The Origins and Spread of Agricultures and Pastoralism in Eurasia, London: 142-158.
  • Zohary, D. – M. Hopf 1988 Domestication of Plants in the Old World, Oxford.