Ateş Oyunları: Mukiş Başkenti Alalakh’ta Piroteknoloji

Bu makalede, nadiren söz edilen piroteknoloji yüksek ateş teknolojisi ve Alalakh’ın Hititler ile olan münasebetleri üzerine yoğunlaşacak; arkeoloji, fen bilimlerinin gelişmesi, özellikle daha önce verilmesi zor olan cevaplara ulaşmamızdaki faydası üzerinde duracağım. Koç Üniversitesi’nin yeni dâhil olduğu Alalakh kenti kazıları, uzun dönemli, geniş ölçekli arkeolojik ve jeoarkeolojik araştırmalardır. Hatay’da Asi Nehri’nin kıvrımı yakınındaki vadinin güney kesiminde yer alan höyük, MÖ 2200-1300 yılları arasında Mukiş adlı küçük bir Tunç Çağı devletinin başkentiydi. Birçok saray ve tapınağın yanı sıra, Hurrice, Akadca, Hititçe ve Sümerce yazılı tabletlerin bulunduğu arşivler, Sir Leonard Woolley tarafından ilk kazıların yapıldığı 1930’lardan itibaren Alalakh’ı arkeoloji dünyasında bir efsane hâline getirmiştir Woolley 1955 . Alalakh’ta yeni dönem araştırmalar 2000 yılında başlamış ve 2003-2009 arasında 6 kazı dönemi tamamlanmıştır Yener 2010 . Ele geçen arkeolojik eserler, Alalakh’ın bir Tunç Çağı başkenti olarak çevre kültürlerle etkileşimini gözler önüne sermektedir. Bu buluntularda, Alalakh’ın, Kıbrıs, Girit, HurroMitanni, Hitit Anadolusu ve Mısır gibi çok geniş bir alandaki uygarlıklarla sanatsal ve teknolojik üslupları paylaştığına dair ipuçları da bulabiliyoruz.

Anahtar Kelimeler:

Piroteknoloji, Alalakh, Hititler, Metalurji, Geç ve Orta Tunç Çağı

Working with Fire: Pyrotechnology in the Mukish Capital, Alalakh

The comparisons at the heart of this article concern the varying pyrotechnologies represented at the Bronze Age capital of Alalakh, located in the northeastern Mediterranean region of southern Turkey. The production of fine artifacts, such as sophisticated metallurgy, glass, faience, ivory carving and, especially, bronze, was under palace patronage, while trade and the networks of inter-regional relations facilitated the transport of materials across great distances in the ancient Near East. Several lines of evidence such as a three-pronged shaft hole axe-hammer and miniature votive vessels hint at links with the Hittite empire and shared ritual practices. One category of artefact, ivory and bone with metallic embellishments, is emphasized here since the crafting of ivory and bone entails the use of local resources, while the plating with precious metals reflects artistic expression and exploitation that is international in scope. Several analytical techniques are mentioned such as lead isotope ratios and scanning electron microscopy, which have aided in defining the artistic expression of Alalakh and the production of artefacts of power and prestige.

Keywords:

Pyrotechnology, Alalakh, Hittites, Metallurgy, Late and Middle Bronze Ages,

PDF

___

Kuruçayırlı, E. – H. Özbal 2005 “New Metal Analysis from Tarsus-Gozlukule”, A. Özyar (ed.), Field Seasons 2001-2003 of the Tarsus-Gozlukule Interdisciplinary Research Project, İstanbul: 177-195.
Lehner, J. W. – J. Burton (Baskıda) Lead Isotope Analysis on Five Metalliferous Artifacts from Southern Anatolia.
Özbal, H. 2006 “Tell Atchana Metal Buluntularının Kimyasal Analizi”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 21: 303-313.
Sayre, E. V. et al. 2001 Sayre, E. V. – K. A. Yener – E. C. Joel – J. M. Blackman – H. Özbal, “Stable Lead Isotope Studies of Black Sea Anatolian Ore Sources and Related Bronze Age and Phrygian Artefacts from Nearby Archaeological Sites. Appendix: New Central Taurus Ore Data”, Archaeometry 43: 77-115.
Yener, K. A. 2005 The Amuq Valley Regional Projects. Volume One. Surveys in the Plain of Antioch and Orontes Delta from the Years 1995-200, Chicago.
2007 “The Anatolian Middle Bronze Age Kingdoms and Alalakh: Mukish, Kanesh and Trade”, Anatolian Studies 57: 151-160.
2010 Tell Atchana, Ancient Alalakh. Volume 1: The 2003-2004 Excavation Seasons. İstanbul.
Yener, K. A. et al. 1991 Yener, K. A. – E. V. Sayre – E. Joel – H. Özbal – I. L. Barnes – R.H. Brill, “Stable Lead Isotope Studies of Central Taurus Ore Sources and Related Artifacts from Eastern Mediterranean Chalcolithic and Bronze Age Sites”, Journal of Archaeological Science 18: 541-577.
Woolley, C. L. 1955 Alalakh. An Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937-1949, London.