Büyükşehir Belediyeli İllerde Kentsel Alanların ve Kent-Kır Nüfusunun Belirlenmesi: Hatay Örneği

Türkiye’de, 6360 sayılı büyükşehir belediye yasasıyla (2012) birlikte, büyükşehir belediyeli 30 ilde, köy ve beldelerin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalle statüsüne dönüştürülmüştür. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2012 yılı verilerine göre, Hatay ili nüfusunun % 50’sini oluşturan kırsal nüfus, ilgili yasa sonrasında TÜİK tarafından kentli nüfus olarak kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmanın amacı; Hatay’daki kentsel alanları ve ilin kent-kır nüfusunu coğrafi esaslara uygun bir şekilde belirlemektir. Çalışmada, il genelindeki kentsel yerleşmeler belirli kriterlere göre (idari yapı, nüfus, fonksiyon) belirlenmiş, kentlerin yerleşme formu içerisinde kalan mahalleler, arazi gözlemlerinden ve uydu görüntülerinden yararlanılarak tespit edilmiştir. Daha sonra kentsel alanlar içerisinde kalan mahallelerin 2020 nüfuslarının toplanması suretiyle kent nüfusları elde edilmiştir. Çalışmada, Hatay iline bağlı 593 mahallenin 384’ünün kırsal, 209’unun ise kentsel mahalle niteliğine sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bununla birlikte, ilin % 75’ini (1.240.717) kentli nüfusun, % 25’ini (417.699) ise kırsal nüfusun oluşturduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Büyükşehir Belediyesi, Kentsel Alan, Kırsal Alan, Kentli Nüfus, Kırsal Nüfus

Determining of Urban Areas and Urban-Rural Population in Provinces With Metropolitan Municipalities: The case of Hatay

In Turkey, with the metropolitan municipality law numbered 6360 (2012), the legal entities of villages and towns in 30 provinces with metropolitan municipalities were abolished and transformed into neighborhood status. According to the 2012 data of the Turkish Statistical Institute (TURKSTAT), the rural population, which constitutes 50% of the population of Hatay province, was registered as the urban population by TURKSTAT after this law. The aim of this study is to determine the urban areas in Hatay and the urban-rural population of the province in accordance with geographical principles. In the study, the urban settlements throughout the province have been determined according to certain criteria and the neighborhoods within the settlement form of the cities have been determined by using field observations and satellite images. Then, the urban populations have been obtained by summing the 2020 populations of the neighborhoods within the urban areas. In the study, it has been revealed that 384 of the 593 neighborhoods in Hatay have the characteristics of rural neighborhoods and 209 of them have the characteristics of urban neighborhoods. In addition, it has been determined that the urban population ratio of the province is 75% (1.240.717) and the rural population ratio is 25% (417.699).

Keywords:

Metropolitan Municipality, Urban area, Rural area, Urban population, Rural population,

PDF

___

Adıgüzel, Ş. (2014). Hatay Büyükşehir Belediyesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (5), 54- 76. doi: 10.30803/adusobed.188829
Adıgüzel, Ş., Karakaya, S. (2017). Yerel siyasete etkileri açısından 6360 sayılı yasa: Hatay örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (39), 31-56. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/31632/317634
Avcı, S. (2004). Şehirsel yerleşmelerin belirlenmesinde kullanılan kriterler ve Türkiye örneği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, (9), 9-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusosyoloji/issue/525/4782
Ayyıldız, M., Çiçek, A., Ayyıldız, B. (2016). 6360 sayılı büyükşehir yasasının kırsal kesime olası etkileri. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, (5), 280-285. doi: 10.17100/nevbiltek.211010
Bayar, R., Karabacak, K. (2020). Başkentin göbeğinde köy kalmak: Çankaya ilçesinin (Ankara) kırsal Mahalleleri. Ege Coğrafya Dergisi, 29 (1), 87-106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue/55073
Bekdemir, Ü., Kocaman, S., Polat, S. (2014). Yeni büyükşehir yasası sonrasında Türkiye’de şehir nüfusu ve şehir yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 19 (32), 277-297. doi: 10.17295/dcd.27217
Bulut, Y., Dönmez, D. (2019). 6360 sayılı düzenlemeyle oluşan büyükşehir modelinde büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri arasında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri: Hatay ili örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2 (1), 29-40. doi: 10.33712/mana.551905
Campari, I. (1996). Uncertain boundaries in urban. In P. A. Burrough, A. U. Frank (Eds.), Book Uncertain Boundaries in Urban (pp. 57-69). Gisdata 2. Taylor & Francis Ltd.
Çetin, B. (2012). Hatay’da kentleşmenin seyri (1940-2009) ve mekânsal dağılışı. Doğu Coğrafya Dergisi, 17 (28), 231-258. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2456
Çetin, B. (2012). Antakya ve İskenderun-Dörtyol çevresinde suburbanizasyon (banliyöleşme). Doğu Coğrafya Dergisi, 17 (28), 259-282. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2456
Çezik, A. (1982). Kent Eşiği Araştırması (Türkiye İçin Kent Tanımı). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayın No. 1838, SPD (B) Yayın No. 350.
Çopuroğlu, M. A. (2017). Büyükşehir belediye sınırları içinde yer alan kırsal yerleşmelerin sorunları üzerine bir deneme. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2 (2), 18-32. doi: 10.30785/mbud.345017
Darkot, B. (1967). Şehir ayrımında nüfus sayısı ve fonksiyon kriterleri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, (16), 3-8.
Dik, E. (2014). 6360 sayılı kanun bağlamında köylerin mahalleye çevrilmesi sorunu. Mülkiye Dergisi, 38 (1), 75-102. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mulkiye/issue/273/1168
Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşerî Coğrafyası (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Downey, G. (1961). A History of Antioch in Syrıa (From Seleucus to the Arab Conquest), New Jersey: Priceton University Press.
Emiroğlu, M. (1975). Türkiye coğrafi bölgelerine göre şehir yerleşmeleri ve şehirli nüfus. Coğrafya Araştırmaları Dergisi (Ayrı Basım).
Garipağaoğlu, N. (2010). Türkiye’de kentleşmenin, kent sayısı, kentli nüfus kriterlerine göre incelenmesi ve coğrafi dağılışı. Marmara Coğrafya Dergisi, (22), 1-42. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3210
Geçen, R. (2018). Hatay’da yerleşim alanlarının genel coğrafi analizi. Hatay Araştırmaları IV, içinde (s. 59-81). Hatay.
Geçen, R., Bingöl, O. (2019). Kumlu ilçesinde (Hatay) idari sınır problemi ve çözüm önerisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (67), 306-316. https://www.sosyalarastirmalar.com/archive/jisr-volume-12-issue-67-year-2019.html
Gökyurt, F., Kındap, A., Sarı, V. İ. (2015). Türkiye için yeni bir şehir tanımı gerekli mi? Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 24 (1), 1-32. https://cyy.hacibayram.edu.tr/Dergiler
Göney, S. (2017). Şehir Coğrafyası I (4.Baskı). İstanbul: Beta Basımevi.
Gürbüz, M., Yıldırım, U., Belli, A. (2014). Büyükşehir Belediye Kanunu’nun Kahramanmaraş ili ölçeğinde analizi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (5), 102-135. doi: 10.30803/adusobed.188832
Karagel, H. (2012). Coğrafi Yerellik ve şehirleşme ilişkisi bakımından Türkiye’de büyükşehir olgusunun coğrafi analizi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES), Bildiriler Kitabı içinde (s. 445-461). Hatay.
Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası (14.Baskı). Ankara: İmge Kitapevi.
Keser, A., Gökmen Y. (2012). Büyükşehir belediyeleri kuruluş sürecinin analizi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 21 (1), 17- 42. https://cyy.hacibayram.edu.tr/Dergiler
Kızılboğa, R., Alıcı, O. V. (2013). Türkiye’de kırsal alan belediyeciliği ve büyükşehir belediyelerinde il mülki sınırı uygulaması. Türk İdare Dergisi, (476), 353-381.
Mutlu, A. (2013). 6360 sayılı büyükşehir belediye yasası: Yasada kıra, kırda yasaya bakış. Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, (21), 7-24.
Özçağlar, A. (2015). Yönetsel Coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi.
Özçağlar, A., Karabacak, K. (2016). Büyükşehir belediyeli illerle birlikte ortaya çıkan merkez ilçe ve il merkezi sorunsalı. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 11 (25), 1-30. http://www.msydergi.com/uploads/dergi/222.pdf
Özçağlar, A. (2016). Büyükşehir belediyeli illerde kır ve kent nüfusunun tespit mümkün mü? TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde (s. 271-291). Ankara.
Özçağlar, A. (2018). Büyükşehir belediyeli illerde yok sayılan kasabalar üzerine bir analiz. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde (s. 271-291). Ankara.
Özçağlar, A., Gökmen, Ö. (2021). Balıkesir ilinin idari coğrafyası ve kır/kent nüfusunun tespiti. Journal of Humanities and Tourism Research, 11 (1), 12-32. https://dergipark.org.tr/tr/pub/johut/issue/61664/917220
Özgen, N. (2013). Nüfusları 2000’in altına indiği için belediye teşkilatları kaldırılan yerleşmeler üzerine coğrafi bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 11 (2), 75-100. doi: 10.1501/Cogbil_0000000144
Sertkaya Doğan, Ö., Gökburun, İ. (2019). İstanbul’da köyden mahalleye evrilen yerleşmeler. Coğrafya Dergisi, (39), 73-87. doi: 10.26650/JGEOG2019-0020
Şenol, E. (2019). Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespiti: Ordu ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (72) 53-63. doi: 10.17211/tcd.546150
Tuncer, B., Bakırcı, M. (2020). 6360 sayılı büyükşehir yasasının Türkiye’nin kırsal yerleşim düzenine mevcut ve muhtemel etkileri: Konya örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (74), 75-85. doi:10.17211/tcd.678626
Tunçdilek, N., Tümertekin, E. (1959). Türkiye Nüfusu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları (No:802), Coğrafya Enstitüsü Yayınları (No:25).
Tümertekin, E. (1965). Türkiye’deki Şehirlerin Fonksiyonel Sınıflandırması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları (No:48).
Türkan, O. (2021). Kentsel ve kırsal nüfus tespiti sorunu: Adana ve Osmaniye ili örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19 (2), 368- 404. doi: 10.33688/aucbd.936093
Türkiye Cumhuriyeti 1982 anayasası, 18.10.1982 Tarih ve 2709 Nolu Kanun; 9.11.1982 Tarih ve 17863 Sayılı (Mükerrer) Resmî Gazete
Uğur, A., Aliağaoğlu A. (2018). Şehir Coğrafyası (6.Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
Üçeçam Karagel, D. (2018). Hatay İli Yerleşme Coğrafyası I. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Yıldız Görentaş, S., Sargın, S. (2021). Mersin, Tarsus ve Adana hattındaki şehirsel büyümenin mekânsal etkileri. Coğrafya Dergisi, (43), 127-142. doi: 10.26650/JGEOG2021-936379
Zengin, O. (2014). Büyükşehir belediyesi sisteminin dönüşümü: Son on yılın değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi, (2), 91- 116. https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd/issue/33817/374471

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi