Elif AŞIK, Sevil ALBAYRAK, Nermin ERDOĞAN

Hemşirelerin Antipsikotik İlaç Kullanan Hastalarda Metabolik Sendrom Riskine Yönelik Uygulamaları

Amaç: Bu araştırma, Ankara, Bolu ve Kırıkkale illerindeki psikiyatri hemşirelerinin, antipsikotik ilaç kullanan hastalarda MetS görülme riskine yönelik uygulamalarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Yöntemler: Tanımlayıcı olarak yapılan araştırmanın yapıldığı kurumlardan yasal izin ve bir üniversiteden etik kurul izni alınmıştır. Çalışma evrenini 145 kişi oluşturmuştur ve çalışma evreninin çoğunluğu (%78,6 n=114) araştırmaya katılmaya gönüllü olmuştur. Veri toplama formu araştırmacılar tarafından literatüre uygun hazırlanan 24 sorudan oluşmuştur. Veriler öz bildirime dayalı olarak toplanmıştır. Bulgular: MetS riski olan hasta değerlendirmesinde kullanılmak üzere hemşirelerin %98,2’si tartı, %87,7’si boy ölçer, %86,0’sı bel ölçer ve tamamı tansiyon aletinin kliniklerinde bulunduğunu belirtmişlerdir. Hemşirelerin %36,8’i kliniklerinde MetS riski olan hastalarla sıklıkla karşılaştıklarını ifade etmişlerdir. Hemşirelerin; %55,8'inin hastayı taburcu olduktan sonra kan şekeri ve kan lipit düzeyini baktırmaları gerektiği, %42,5'inin hastaya taburcu olduktan sonra tansiyon takibi yaptırması, %42,5'inin hastaya taburcu olduktan sonra düzenli bel çevresi ve kilo takibi yaptırmaları ile ilgili taburculuk eğitimi vermedikleri ve %60,2'sinin hastaların beden kitle indeksine bakmayı her zaman yapmadıkları belirlenmiştir. Sonuç: Hemşirelerin çalıştığı psikiyatri kliniklerinde MetS riski açısından hastaları takip edebilecekleri malzemeler çoğunlukla vardır. Ancak yaklaşık yarısı hastalara verdikleri taburculuk eğitiminde ve takiplerinde MetS riski açısından gerekli uygulamaları yapmadıklarını belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hemşirelik rolü, psikiyatri hemşireliği, şizofreni, metabolik sendrom, antipsikotik ilaç kullanımı

Nursing Practices Addressing Metabolic Syndrome Risk in Patients using Antipsychotic Drugs

Objective: This study was conducted among psychiatric nurses from the provinces of Ankara, Bolu, and Kırıkkale for the purpose of determining which practices were undertaken against the risk of developing MetS among patients taking antipsychotic drugs. Methods: This study was a descriptive research. The legally required permissions for the studies were obtained from the three provinces. Ethical Board Permission was obtained from a university. The study comprised 145 persons, and 78.6% of the study population (n=114) participated in the research voluntarily. The data collection form was prepared by the researchers based on the literature and comprised 24 questions. The data were based on self-reporting. Results: Regarding the equipment available at the clinics for use in evaluating patients for MetS, 98.2% of the nurses said they had scales, 87.7% reported height measuring tools, 86.0% reported waist measuring tape, and all of the nurses reported the availability of a sphygmomanometer. Of the nurses, 36.8% said that they frequently encountered patients carrying MetS risk. Of the nurses, 55.8% however reported that they did not counsel patients to check their blood sugar and blood lipids after their discharge from the hospital, 42.5% said they did not advise patients to check their blood pressure after discharge, 42.5% said they did not educate their patients to regularly keep track of their waist measurements and weight after discharge, and 60.2% stated that they did not always tell patients that they should check their body mass index reading. Conclusion: Nurses usually have available materials to follow up on patients who are at a risk of developing MetS. However, approximately half of the nurses revealed that they did not inform patients during their discharge or at their follow-ups about the monitoring procedures that are necessary in terms of MetS risk.

Keywords:

Nursing role, psychiatric nursing, schizophrenia, metabolic syndrome, using antipsychotic drugs,

PDF

___

turkendokrin.org. (internet) Ankara: Metabolik Sendrom Kılavuzu (2009). Erişim tarihi: 24.01.2014. www.turkendokrin.org/files/pdf/metabolik_ sendrom.pdf. 2. Altınbaş K, Kurt E, Oral T. İkinci kuşak antipsikotiklerin endokrin yan etkileri: İstisna mı, kural mı? Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005; 6: 259-66. 3. Heppnerr PS, Lohr JB, Kash TP, Jin H, Wang H, Baker DG. Metabolic syndrome: relative risk assosiated with post-traumatic stress disorder severity and antipsychotic medication use. Psychomatics. 2012; 53: 550-3. [Crossref] 4. Songur E, Karslıoğlu EH, Soygür H, Kaymak SU, Özalp E, Cankurtaran EŞ. Şizofreni ve şizoaffektif bozuklukta metabolik sendrom. Klinik Psikiyatri Dergisi 2012; 15: 80-91. 5. Cerit C, Ozten E, Yildiz M. Şizofreni hastalarında metabolik sendrom sıklı- ğı ve ilişkili etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi 2008; 19: 124-32. 6. De Hert M, Winkel R, Eyck, DV, Hassens L, Wampers M, Scheen A, et al. Prevalence of metabolic syndrome in patients with schizophrenia treated with antipsychotic medication. Schizophrenia Research 2006; 83: 87-93. [Crossref] 7. Chang S, Lu M. Metabolic and cardiovascular adverse effects assosiated with treatment with antipsychotic drugs. Journal of Experimental and Clinical Medicine 2012; 4: 103-7. [Crossref] 8. Silarova B, Giltay EJ, Dorland, AVR, Rossum EFCV, Hoencamp E, Penninx BWJH, et al. Metabolic syndrome in patients with bipolar disorder: comparison with major depressive disorder and non-psychiatric controls. Journal Of Psychosomatic Research 2015; 78: 391-8. [Crossref] 9. De Hert M, Schreurs V, Vancampfort D, Van Winkel R. Metabolic syndrome in people with schizophrenia: a review. World Psychiatry 2009; 8: 15- 22. [Crossref] 10. Ananth J, Venkatesh R, Burgoyne K, Gadasalli R, Binford R, Gunatilake S. Atypical antipsychotic induced weight gain: pathophysiology andmanagement. Ann Clin Psychiatry 2004; 16: 75-85. [Crossref] 11. De Hert M, Detraux J, van Winkel R, Yu W, Correll CU. Metabolic andcardiovascular adverse effects associated with antipsychotic drugs. Nat Rev Endocrinol 2012; 8: 114-26. [Crossref] 12. McEvoy JP, Meyer JM, Goff DC, Nasrallah HA, Davis SM, Sullivan L, et al. Prevalence of the metabolic syndrome in patients with schizophrenia: baseline results from the Clinical Antipsychotic Trials of Intervention Effectiveness (CATIE) schizophrenia trial and comparison with national estimates from NHANES III. Schizophr Res 2005; 80: 19-32. [Crossref] 13. Meyer JM, Nasrallah HA, McEvoy JP, Goff DC, Davis SM, Chakos M, et al. The clinical antipsychotic trials of intervention effectiveness (CATIE) schizophrenia trial: Clinical comparison of subgroups with and without the metabolic syndrome. Schizophr Res 2005; 80: 9-18. [Crossref] 14. tekharf.org (İnternet). Ankara: TEKHARF Çalışması (2009) Erişim Tarihi: 24.01.2014 http://tekharf.org/2009.html. 15. Ateş MA, Durmaz O. Şizofreni ve metabolik sendrom. Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics. 2010; 3: 67-74. 16. Usta E, Metin Ö, Birsöz S. Şizofreni ve diyabet: yeni kuşak antipsikotiklerin yol açtığı diyabet ve metabolik sendrom. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007; 17: 207-16. 17. Çelik GG, Tahiroğlu A, Avcı A. Çocuk ve ergenlerde atipik antipsikotik ilaç- ların metabolik ve endokrin yan etkileri. Current Approaches in Psychiatry 2011; 3: 232-50. 18. Güveli H, İlnem M, Yener F, Karamustafalıoğlu N, İpekçioğlu D, Abanoz D. Antipsikotik kullanan şizofreni hastalarında metabolik sendrom sıklığı ve ilişkili etmenleri. New Symposium Journal 2011; 49: 67-76. 19. Sarısoy G, Böke Ö, Öztürk A, Akkaya D, Pazvantoğlu O, Şahin AR. Şizofreni hastalarında metabolik sendrom sıklığının sosyodemografik ve klinik özelliklerle ilişkisi. Düşünen Adam 2013; 26: 267-75. [Crossref] 20. Demirel A, Demirel ÖF, Uğur M. Atipik antipsikotiklere bağlı metabolik sendrom. Current Approaches in Psychiatry 2015; 7: 81-97. 21. Padmavati R, McCreadite RG, Tirupati S. Low prevalence of obesity and metabolic syndrome in never-treated chronic schizophrenia. Schizophr Res 2010; 121: 199-202. [Crossref] 22. Kumsar AK. Metabolik sendromlu kadınlarda hemşire danışmanlığının metabolik sendrom temel bileşenlerini kontrol altına almada etkinliği. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi. 2012. 23. Hsiung DY, Liu CW, Cheng PC, Ma WF. Using non –ınvasive assessment methods to predicts the risk of metabolic syndrome. Applied Nursing Research 2015; 28: 72-7. [Crossref] 24. Balcı MK. Metabolik sendrom (İnsülin Rezistans Sendromu). Türkiye Klinikleri J Med Sci 2008; 28: 102-6. 25. Gülcü F, Parmaksız A, Kıdır M, Gürsu MF. Metabolik sendrom. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2006; 1: 24-32. 26. Özenoğlu A, Uğurlu S, Can G, Eker E, Elmacıoğlu F. Psikiyatrik tedavilerle gelişen metabolik bozukluklar ve tedavisinde diyetetik yaklaşımın önemi. Nobel Med 2009; 5: 36-44. 27. Erginer DK, Günüşen NP. Kronik psikiyatri hastalarının fiziksel sağlık durumu: ihmal edilen bir alan. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2013; 6: 159-64. 28. yok.gov.tr (İnternet) Ankara: Resmi Gazete. 02.02.2008 tarih. 26775 sayılı: Erişim Tarihi: 11.08.2015.http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik//journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/18093. 29. Kaptan G, Dedeli, Ö. Teoriden uygulamaya temel iç hastalıkları hemşireliği kavram ve kuramlar. Güneş Tıp Kitabevleri. 2012 30. Çam O, Engin E. Ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği bakım sanatı. Birinci Baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi.2014 31. tkhk.gov.tr (İnternet).Ankara: TRSM Yönerge (2014), Erişim Tarihi: 11.08.2015. http://www.tkhk.gov.tr/DB/9/1789_toplum-ruh-sagligi-m. 32. Shuel F, White J, Jones M, Gray R. Using the serious mental illness health improvement profile (HIP) to identify physical in a cohort of community patients: A pragmatic case series evaluation. International Journal of Nursing Studies 2010; 47: 136-45. [Crossref] 33. Çolakoğlu FF, Karacan S. Genç bayanlar ile orta yaş bayanlarda aerobik egzersizin bazı fizyolojik parametrelere etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi 2006; 14: 277-84.