Kültür Çevirisi Kavramına Felsefi bir Yaklaşım

Bu çalışmanın amacı, kültür çevirisi kavramına felsefi bir bakış açısı sunmaktır. Dillerarası yazılı çeviri birçok açıdan ele alınmış ve çevirinin olasılığı felsefi açıdan da irdelenmiştir. Öte yandan, Çeviribilim’de son yıllarda gittikçe merkezi bir konuma yerleşen kültür çevirisi kavramı felsefi bir zemine oturtulmamıştır. Makalenin amaçlarından biri, bu alandaki boşluğu doldurmaktır. Çalışmanın çözüm aradığı araştırma sorusu, kültür çevirisinin ne ölçüde olanaklı olduğudur; bu soruya yanıt ararken öncelikle bir kültürü anlamanın olanaklılığı ele alınacaktır. Çalışmanın bir başka amacı ise kültür çevirisi kavramını felsefi açıdan ele almanın Çeviribilim alanına yapacağı katkılar konusunda farkındalık yaratmaktır. Çalışmada kültür çevirisi kavramı Antropoloji’deki kökenleriyle birlikte ele alınacak, Çeviribilim literatüründe konumlandırılacaktır. İngiliz antropolog Evans-Pritchard’ın Azande toplumuna dair analizine Peter Winch, H.O. Mounce, William P. Brandon ve Nigel Pleasants gibi Anglo-Amerikan felsefecilerin verdikleri yanıtlar karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Çalışma kapsamında Kültür Antropolojisi, Çeviribilim ve Felsefe alanlarında kaynak taraması yapılmış, ayrıca Birleşik Krallık’ta kitap kulüpleriyle yapılmış saha araştırması aracılığıyla toplanmış etnografik veriden yararlanılmıştır. Kitap kulüplerinin John Wyndham’ın The Kraken Wakes ve Gabriel García Márquez’in One Hundred Years of Solitude kitaplarını tartıştığı toplantılardan kesitler sunularak kültür çevirisinin olanaklılığı sorgulanmıştır. Bu etnografik analizin amacı, kültür çevirisi kavramını, çeviri roman okuma gibi bir çeviri eylemi bağlamında konumlandırmaktır. Yöntemsel açıdan çalışma, kuramsal tartışmayla etnografik veri analizini bir araya getirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

kültür çevirisi, Felsefe, Antropoloji, okuma, kitap kulüpleri

A Philosophical Take on Cultural Translation

The study aims to provide a philosophical perspective on the concept of cultural translation. Interlingual translation has been discussed from a multiplicity of perspectives and the possibility of translation has been investigated from a philosophical perspective. On the other hand, the concept of cultural translation, which has increasingly occupied a central position in Translation Studies recently, has not been contextualized philosophically. One of the aims of the paper is to help fill this gap. The research question that the study seeks to answer is the degree to which cultural translation is possible; while answering this question, addressing the possibility of understanding a culture is in order. Another aim of the article is to raise awareness on the contribution of a philosophical take on cultural translation to the discipline of Translation Studies. The study provides an overview of the concept of cultural translation with its roots in Anthropology and locates it within Translation Studies. The analysis of the British anthropologist Evans-Pritchard on the Azande society will form the basis of a comparative discussion of the responses of Anglo-American philosophers such as Peter Winch, H.O. Mounce, William P. Brandon and Nigel Pleasants. The study covers a literature review in Cultural Anthropology, Translation Studies and Philosophy; moreover, it draws on ethnographic data collected through fieldwork with book clubs in the UK. Excerpts from discussions on John Wyndham’s novel The Kraken Wakes and Gabriel García Márquez’s book One Hundred Years of Solitude have been provided in order to help investigate the possibility of cultural translation. The purpose of the ethnographic analysis is to contextualize the concept of cultural translation within the translational act of reading translated novels. Methodologically, the study combines theoretical commentary with the analysis of ethnographic data.

Keywords:

cultural translation, philosophy, anthropology, reading, book clubs,

PDF

___

Adam, B. (1994). Perceptions of time. T. Ingold (Ed.), Companion encyclopedia of anthropology: Humanity, culture and social life içinde (ss. 503-526). Routledge.
Apter, E. (2011, 22 Şubat). Against world literature: The right to untranslatability in comparative literature. [konuşma]. Lizbon Üniversitesi, Portekiz.
Asad, T. (2014). Britanya sosyal antropolojisinde kültürel tercüme kavramı. Dinin soykütükleri: Hıristiyanlıkta ve İslamda iktidarın nedenleri ve disiplin (Çev. Ayet Aram Tekin) içinde (ss. 193–224). Metis.
Bachmann-Medick, D. (2006). Meanings of translation in cultural anthropology (Çev. Kate Sturge). T. Hermans (Ed.), Translating Others (Cilt 1) içinde (ss. 33-42). St Jerome.
Bachmann-Medick, D. (2016). Cultural turns: New orientations in the study of cultures (Çev. Adam Blauhut). De Gruyter.
Bassnett, S. (1998). The translation turn in cultural studies. S. Bassnett & A. Lefevere (Ed.), Constructing cultures: Essays on literary translation içinde (ss. 123-140). Multilingual Matters.
Bhabha, H. (1994/2004). The location of culture. Routledge.
Buden, B., Nowotny, S., Simon, S., Bery, A., & Cronin, M. (2009). Cultural translation: An introduction to the problem, and responses. Translation Studies, 2(2), 196-219. https://doi.org/10.1080/14781700902937730
Brandon, William P. (1982). “Fact” and “Value” in the thought of Peter Winch: Linguistic analysis broaches metaphysical questions. Political Theory, 10(2), 215-44. https://doi.org/10.1177/0090591782010002004
Conway, K. (2012). A conceptual and empirical approach to cultural translation. Translation Studies 5(3), 264-279, https://doi.org/10.1080/14781700.2012.701938
Conway, K. (2016). Kültür çevirisi (Çev. P. S. İskurt & D. Tekgül). Y. Gambier & L. van Doorslaer (Ed.), Handbook of translation studies online içinde. https://benjamins.com/online/hts/articles/cul2.tr
Evans-Pritchard, E.E. (1937/1976). Witchcraft, oracles and magic among the Azande. Clarendon Press.
Evans-Pritchard, E.E. (1940/1969). The Nuer. Oxford University Press.
Gramling, D. (2019). The affront of untranslatability: Ten Scenarios. D. Large, M. Akashi, W. Józwikowska & E. Rose (Ed.) Untranslatability: Interdisciplinary perspectives içinde (ss. 80-96). Routledge.
Hall, S. (1991) The local and the global: Globalization and ethnicity. A. D. King (Ed.) Culture, globalization and the world system içinde (ss. 19-40). MacMillan.
Leal, A. (2019). Equivalence. P. Rawling & P. Wilson (Ed.), The Routledge handbook of translation and philosophy içinde (ss. 224-242). Routledge.
Malmkjær, K. (2019). On the (im)possibility of untranslatability. D. Large, M. Akashi, W. Józwikowska & E. Rose (Ed.) Untranslatabilty: Interdisciplinary perspectives içinde (ss. 41-49) Routledge.
Mounce, H.O. (1973). Understanding a primitive society. Philosophy, 48, 347-62. http://www.jstor.org/stable/3749687
Pleasants, N. (2000). Winch and Wittgenstein on understanding ourselves critically: Descriptive not metaphysical. Inquiry, 43, 289-318. https://doi.org/10.1080/002017400414872
Pratt, M. L. (1992/2008). Imperial eyes: Travel writing and transculturation (2. Baskı). Routledge.
Schleiermacher, F. (1838/1977). On the different methods of translating. A. Lefevere (Çev. ve Ed.) Translating literature: The German tradition from Luther to Rosenzweig içinde (ss. 67-89). Van Gorcum.
Sturge, K. (2007). Representing others: Translation, ethnography and the museum. St. Jerome.
Tekgül, D. (2012). Around the World in English: The Production and Consumption of Translated Fiction in the UK between Cosmopolitanism and Orientalism. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Exeter Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi. https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10871/9701/TekgulPD_TPC.pdf?sequence=3
Tekgül, D. (2019). Book clubs as micro-public spheres: Translated literature and cosmopolitanism. Language and Intercultural Communication, 19(5), 380–392, https://doi.org/10.1080/14708477.2019.1581794
Trivedi, H. (2007). Translating culture vs. cultural translation. P. St-Pierre & P. C. Kar (Ed.), In Translation – reflections, refractions, transformations içinde (ss. 277-287). John Benjamins.
Tymoczko, M. (2019). Translation theory and philosophy. P. Rawling & P. Wilson (Ed.), The Routledge handbook of translation and philosophy içinde (ss. 173-194). Routledge.
Winch, P. (1964). Understanding a primitive society. American Philosophical Quarterly, 1(4): 307-23. https://www.jstor.org/stable/20009143
Winch, P. (1958/1990). The Idea of a social science and its relation to philosophy. Routledge.
Winch, P. (1997). Can we understand ourselves? Philosophical Investigations 20(3), 193-204. https://doi.org/10.1111/1467-9205.00038
Venuti, L. (1995/2008). The translator’s invisibility: A history of translation (2. Baskı). Routledge.