Öz Ticaret, devletlerin varlıklarını borçlu oldukları refah seviyesini artıran önemli bir sahadır ve tüccarlar her dönemde şehir hayatının vazgeçilmez unsurları olarak karşımıza çıkar. Bu meyanda, Kayserili Ermeniler, 19. yüzyılda Çorum şehrinin ticarî hayatında dikkat çeken bir taife olarak tebliğimize konu olmuştur. Şer’iyye sicillerinde, özellikle Kayseri’nin Talas Köyü’nden oldukları belirtilen bu tüccarlar, Çorum’un merkezinde yaşıyor, satın aldıkları evlerde veya kiraladıkları han odalarında ikamet ediyorlardı. Miras davaları, tereke işlemleri ve alışveriş ilişkileri ile Osmanlı mahkemesinin gündemine gelen bu gayrimüslim taifenin Çorum’u tercih etmesi, şehrin sosyal ve ekonomik açıdan cazibe derecesini ve ticaret ağı içerisindeki konumunu aydınlatmaya yarayacak bir ipucu olarak alınabilir. Bunun dışında bu tercihin, başka sebepleri de düşündürmesi mümkündür. Kayserili Ermeniler, Çorum’a geliş sebepleri yanında, varlıklarının sonuçları ile de incelenmeye değer. Çünkü bunlar, sadece birbiriyle değil, diğer gayrimüslimler ve Müslümanlarla da ilişki içindeydiler. Şehrin en canlı bölgelerinde varlık gösteren ve sicil kayıtlarında, ekonomik açıdan zorluk yaşadıklarına dair herhangi bir emareye rastlamadığımız Kayserili Ermeni tüccarların -takip edebildiğimiz kadarıyla- Çorum’da, en azından birkaç kuşak süren varlıkları, burada kabul gördüklerine ve/ veya yaşamaya elverişli bir ortam bulduklarına yorulabilir. İncelediğimiz defterlerin gösterdiği kadarıyla, herhangi bir kavga ve niza dolayısıyla mahkemeye gelmemiş olmaları da, bu yoruma ilave edilecek ilginç bir husustur.