ÂŞIK ŞEREF TAŞLIOVA’NIN DERLEDİĞİ GELİN TAŞI HİKÂYESİ’NİN YAPISAL OLARAK İNCELENMESİ

Bu çalışmada, Âşık Şeref Taşlıova’nın Kars civarından derlediği Gelin Taşı hikâyesinin yapı incelemesi üzerine durulacaktır. Bir halk hikâyesi için yapı, metnin iskeletini oluşturmaktadır. Kurgunun sağlam olması halk hikâyesinin akıllarda kalışını ve etkileyiciliğini arttıracaktır. Âşık Şeref Taşlıova Türk kültürüne, halk âşıklık geleneğine hizmeti geçmiş çok önemli bir halk âşığıdır. Bu sebeple ona ait bir halk hikâyesinin çalışılması Türk kültürüne ve edebiyatına da katkı sağlamış olacaktır. Hayatı boyunca üretken olan âşık, Gelin Taşı hikâyesinde de bu üretkenliğini bizlere göstermiştir. Bu çalışmada, hikâyenin kurgu basamakları ve eşikleri incelenmiştir. Ardından hikâyede yer alan formeller, arasözler ve epitetler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bütün bunlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde bu hikâyenin kalıplaşmış sözler bakımından, atasözü, deyim, alkış-kargış gibi halk anlatılarında izleri olan yapılar bakımından zengin olduğu görülmüştür. Özellikle bilgilendirici- öğretici ara sözlerin çoğunlukta var oluşu Taşlıova’nın hikâyecilik geleneğinin özelliğidir ve bu hikâyede de karşılaşılmıştır. Metin, benzetmeler ve kalıplaşmış ifadeler bakımından da zengindir. Hikâyenin sonunda efsanelerde görülen “taş kesilme” motifi yer almaktadır, bu da halk anlatılarının birbirinden tamamen bağımsız olarak düşünülemeyeceğini bizlere göstermiştir. Gelin Taşı hikâyesi, Taşlıova’nın hikâyeciliğinin özelliklerini yansıtan bir halk hikâyesidir.

Anahtar Kelimeler:

Halk Hikâyesi, Şeref Taşlıova, Kurgu, Arasöz, Epitet

PDF

___

Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları, 1988.

Alptekin, Ali Berat. Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2021.

Altınkaynak, Erdoğan. “Âşık Şeref Taşlıova’nın Kendi Tasnifi Hikâyelerinde Aşkın Doğuşu”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 22/1 (2014): 104-112.

Ataman, Nur İrem ve İşler, Aslı. “Şeref Taşlıova ile İki Söyleşi”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi 39 (Bahar-2015): 213-228.

Aydoğan, Mustafa. Âşık Şeref Taşlıova'nın Tasnif Ettiği Halk Hikâyeleri Üzerinde Yapısal Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, 2019.

Başgöz, İlhan. “Dede Korkut Destanında Epitetler”. Çev. Nebi Özdemir. Millî Folklor, 37 (Bahar 1998): 23-35.

Bekki, Salahattin. “Türkiye’de Epitetler Üzerine Yapılan Çalışmalar ve Köroğlu’nun Bir Şiirinin Tahlili”. Milli Folklor 24/95 (Güz 2012): 202-214.

Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2014.

Boratav, Pertev Naili. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. Ankara: BilgeSu Yayınları, 2015.

Elçin, Şükrü. Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2019.

Erol Çalışkan, Şerife Seher ve Başaran, Cihan Barış. “Türkmen Efsanelerinde Vatana İhanet ve Cezası”. İdil 6/34 (Yaz 2017): 1715-1733.

Erol Çalışkan, Şerife Seher. “Türkmen Efsanelerindeki Cezalandırmaların Toplumsal İşlevleri”. Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu (28-30 Nisan 2016) ed. İbrahim Delice. Bartın. Bildiriler Kitabı. 2: 279-286. Ankara: Hermes Ofset, 2016.

Gümüş, İbrahim. Elif ile Mahmut Hikâyesi. İstanbul: Hiperyayın, 2019.

Karagöz, Erkan. “Masallarda Başlayış Formelleri: İdil-Ural (Tatar ve Başkurt) Masalları Örneği”. Milli Folklor 16/ 128 (Güz,2020): 60-65.

Memiş, Yavuz Selim. Âşık Şeref Taşlıova’dan Derlenen Halk Hikâyelerinde Değerler Eğitimi. Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, 2013.

Taşlıova, Muammer Mete. Köroğlu Oltu Kolu: İnceleme- Metinler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2016.

Türkmen, Fikret-Taşlıova, Muammer Mete- Tan, Nail. Âşık Şeref Taşlıova Halk Hikâyeleri. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları, 2020.