AHMET YILDIZ, İLHAN ÇİÇEK, MEHMET EMİN ŞANLI

Sağlık Çalışanlarında Tükenmişliğin Belirleyicileri: Sigara ve Alkol Kullanımına Etkisinin İncelenmesi

Amaç: Sağlık çalışanları tükenmişlik düzeyi en yüksek meslek gruplarından biridir. Tükenmişlik çalışanların performansını ve motivasyonunu olumsuz etkilemenin yanı sıra çalışan sağlığını ve davranışlarını da etkilemektedir. Bu çalışmada sağlık çalışanlarında tükenmişlik düzeyinin hangi sosyo-demografik değişkenlere göre fark gösterdiği ve tükenmişliğin alkol ve sigara kullanımına etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma bir kamu hastanesinde görev yapan 304 sağlık çalışanı üzerinde yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmada tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenme düzeyinin cinsiyete göre, duyarsızlaşma boyutunun yaş, meslekte çalışma süresi, çocuk sahibi olma ve çalışma şekli değişkenlerine göre, kişisel başarı düzeyinin ise meslekte çalışma süresi değişkenine göre istatiksel olarak anlamlı fark gösterdiği görülmüştür. Çalışmada ayrıca duygusal tükenme düzeyinin sigara kullanımı, duyarsızlaşma boyutunun ise hem sigara hem de alkol kullanma oranını artırdığı belirlenmiştir. Sonuç: Sağlık çalışanlarında tükenmişliği azaltma ile ilgili yapılacak çalışmalarda tükenmişliği belirleyen faktörler dikkate alınarak gerekli önlemler alınmalıdır. Alınan önlemlerin tükenmişliği azaltmanın yanı sıra sigara ve alkol kullanımı gibi sağlık davranışları da olumlu etkileyebileceği beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık Çalışanları, Tükenmişlik, Alkol ve Sigara Kullanım

PDF

___

1. Maslach C, Leiter MP. The truth about burnout. San Francisco: CA: Jossey-Bass; 1997.
2. Maslach C, Leiter MP. Early Predictors of Job Burnout and Engagement. J Appl Psychol. 2008;93(3):498–512.
3. Schaufeli WB, Greenglass ER. Introduction to special issue on burnout and health. Psychol Health [Internet]. 2001;16(5):501–10. Available from: http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/08870440108405523
4. Maslach C. Job burnout: New directions in research and intervention. Curr Dir in\rPsychological Sci. 2003;2(1992):189–92.
5. Sweeney JT, Summers SL. The Effect of the Busy Season Workload on Public Accountants’ Job Burnout. Behav Res Account. 2002;14(1):223–45.
6. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Ob urnout. Control. 2001;397–422.
7. Çimen M, Ergin C. Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Personelinin Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Gülhane Tıp Derg. 2001;43(2):169–76.
8. Berjot S, Altintas E, Lesage FX, Grebot E. Burnout risk profiles among French psychologists. Burn Res [Internet]. 2017;7(April):10–20. Available from: https://doi.org/10.1016/j.burn.2017.10.001
9. Kaçmaz N. Burnout Syndrome. J Ist Fac Med. 2005;68(1):29–32.
10. Leiter MP, Maslach C. The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment. J Organ Behav. 1988;9(4):297–308.
11. Akyüz İ. Hemşirelerin Tükenmişlik ve Depresyon Düzeylerinin Çalışma Koşulları ve Demografik Özellikler Açısından İncelenmesi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Derg. 2015;3(1):21–34.
12. Font A, Corti V, Berger R. Burnout in Healthcare Professionals in Oncology. Procedia Econ Financ [Internet]. 2015;23(July):228–32. Available from: http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2212567115003202
13. Halbesleben JRB, Demerouti E. The construct validity of an alternative measure of burnout: Investigating the English translation of the Oldenburg Burnout Inventory. Work Stress. 2005;19(3):208–20.
14. Maslach C, Schaufeli WB. Historical and conceptual development of burnout. In: Professional burnout: Recent developments in theory and research. Washington: Taylor & Francis; 1993.
15. Savicki V. Burnout acroos thirteen cultures: Stress and coping in child and youth care workers. Westport: Praeger; 2002.
16. Hakanen JJ, Schaufeli WB. Do burnout and work engagement predict depressive symptoms and life satisfaction? A three-wave seven-year prospective study. J Affect Disord [Internet]. 2012;141(2–3):415–24. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.jad.2012.02.043
17. Deligkaris P, Panagopoulou E, Montgomery AJ, Masoura E. Job burnout and cognitive functioning: A systematic review. Work Stress [Internet]. 2014;28(2):107–23. Available from: http://dx.doi.org/10.1080/02678373.2014.909545
18. Shirom A, Melamed S. Does burnout affect physical health? A review of the evidence. In: Antoniou SG, Cooper CL, editors. Research companion to organizational health psychology. Northampton: Edward Elgar Publishing; 2005. p. 599–622.
19. Taris TW, Van Horn JE, Schaufeli WB, Schreurs PJG. Inequity, burnout and psychological withdrawal among teachers: A dynamic exchange model. Anxiety, Stress Coping. 2004;17(1):103–22.
20. Çalgan Z, Yeğenoğlu S, Aslan D. Eczacılarda Mesleki Bir Sağlık Sorunu : Tükenmişlik. 2009;(March):61–74.
21. Piko BF. Burnout, role conflict, job satisfaction and psychosocial health among Hungarian health care staff: A questionnaire survey. Int J Nurs Stud. 2006;43(3):311–8.
22. Altay B, Gönener D, Demirkiran C. Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri ve aile desteğinin etkisi. Fırat Tıp Derg. 2010;15(1):10–6.
23. Suran BG, Sheridan EP. Management of burnout: Training psychologists in professional life span perspectives. 1985;16(6):741–52.
24. Şenturan L, Gülseven-Karabacak B, Ecevit-Alpar S, Sabuncu N. Hemodiyaliz Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Derg. 2009;2(2):33–45.
25. Borkowski N. Stress in the workplace and stress management. In: Borkowski N, editor. Organizational Behavior in Health Care. Massachusetts: Jones and Bartlett Publishers; 2005. p. 231–69.
26. Maslach C, Jackson SE. The measurement of experienced burnout. J Organ Behav. 1981;2(2):99–113.
27. Ergin C. Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. In Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları; 1992. p. 143–54.
28. Alpar R. Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. 4th ed. Ankara: Detay Yayıncılık; 2013.
29. Çokluk O, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler Için Çok Değişkenli Istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (Multivariate Statistics for Social Sciences SPSS and LISREL Applications). 2nd ed. Ankara: Pegem Akademi; 2013.
30. Kocabıyık ZO, Çakıcı E. Sağlık çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu. Anatol J Psychiatry. 2008;9:132–8.
31. Ersoy S, Kavalcı C, Yel C, Yılmaz F, Kavalcı G, Aslan Ö. Tıp Fakültesi Hastaneleri ve Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastanelerinde Çalışan Tıp Asistanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. Ankara Med J. 2014;14(2):41–5.
32. Taycan O, Kutlu L, Çimen S, Aydın N. Bir üniversite hastanesinde çalişan hemşirelerde depresyon ve tükenmişlik düzeyinin sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anatol J Psychiatry. 2006;7:100–8.
33. Öztürk S, Özgen R, Şişman H, Baysal D, Sarıakçalı N, Aslaner, E ... &, et al. Bir Üniversite Hastanesi’nde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi ve Sosyal Desteğin Etkisi. Cukurova Med J. 2014;39(4):752–64.
34. Demir A. Hemşirelikte tükenmişliğe bir bakış. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Derg. 2004;7(1):1–10.
35. Dündar C, Köksal EN, Pekşen Y. Tıpta Uzmanlık Öğrencilerinde Tükenmişlik ve Etkileyen Faktörler: Kesitsel Bir Çalışma. Turkiye Klin J Med Sci. 2017;37(1):10–5.
36. Yavuzyilmaz A, Topbas M, Can E, Can G, Ozgun S. Trabzon il merkezindeki sağlık ocakları çalışanlarında tükenmişlik sendromu ile iş doyumu düzeyleri ve ilişkili faktörler. Turk Silahli Kuvvetleri, Koruyucu Hekim Bul. 2007;6:41–50.
37. Sayıl I, Haran S, Ölmez Ş, Özgüven HD. Ankara Üniversitesi hastanelerinde çalışan doktor ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri. Kriz Derg. 1997;5(2):71–7.