Zekeriya Çam, Ferhat KARDAŞ, Mustafa EŞKİSU, Sedat GELİBOLU

Spor Tükenmişliği Envanteri’nin Türk Kültürüne Uyarlanması ve Psikometrik Özellikleri

Bu araştırmanın amacı spor alanında öğrenim gören öğrencilerde spora bağlı olarak gözlenen tükenmişliğin incelenmesi amacıyla geliştirilen Spor Tükenmişliği Envanterini Türkçe’ye uyarlamaktır. Bu amaçla Sorkkila, Ryba, Aunola, Selänne ve Salmela-Aro (2017) tarafından geliştirilen 10 madde ve üç alt boyuttan oluşan Spor Tükenmişliği Envanteri Türkçe’ye uyarlanarak, geçerlik ve güvenirlik çalışması gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri beden eğitimi ve spor alanında öğrenim gören 250 (98 kadın %39.2, 152 erkek %60.8) üniversite öğrencisinden toplanmıştır. Envanterin yapı geçerliği DFA işlemi ile test edilmiş ve modelin geçerliği uyum indeksleri ile değerlendirilmiştir. Envanter için hesaplanan uyum iyiliği katsayıları ise χ2/Sd= 3.21; RMSEA= .094; GFI= .91; AGFI= .84; CFI= .95, IFI= .95; NFI= .92 ve NNFI= .92 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca ölçme aracının uyum geçerliği ve ayırt edici geçerlik çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Uyum geçerliği kapsamında Beck Depresyon Envanteri ile Spor Tükenmişliği Envanteri arasındaki ilişki hesaplanmıştır. Ayırt edici geçerlik çalışması kapsamında ise Rosenberg Özsaygı Ölçeği ile Spor Tükenmişliği Envanteri arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca envanterin güvenirlik düzeyinin belirlenmesi için Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı hesaplanmış, Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısının ölçme aracının tümü için 0.81, Tükenme boyutu için 0.61, Duyarsızlaşma boyutu için 0.69 ve Yetersizlik boyutu için 0.61 olduğu görülmüştür. Spor Tükenmişliği Envanteri’nin spor alanında öğrenim gören üniversite öğrencilerinin spor tükenmişliği düzeylerini ölçmede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir. Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılarak uygulayıcılara, gelecekteki araştırmacılara ve ruh sağlığı alanına ilişkin öneriler sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tükenmişlik, Spor Tükenmişliği, Ölçme Aracı Uyarlama

An Adaptation Study of Sport Burnout Inventory into Turkish Culture and its Psychometric Properties

The purpose of this study to make an adaptation of Sport Burnout Inventory to the Turkish culture which is developed in order to examine the burnout of students studying in sport sciences. For this purpose, Sport Burnout Inventory developed by Sorkkila, Ryba, Aunola, Selänne & Salmela-Aro (2017) which consists of 10 items and three sub-dimensions has been adapted to Turkish and validity and reliability studies have been done. Data gathered from 250 university students (98 of them 39.2% are women and 152 of them 60.8% are men) studying in physical education and sports. The construct validity of the inventory was tested by CFA and the validity of the model was evaluated with fit indices. The goodness of fit indices calculated for the inventory are χ2/df= 3.21; RMSEA= .094; GFI= .91; AGFI= .84; CFI= .95, IFI= .95; NFI= .92 and NNFI= .92 respectively. Convergent validity and discriminant validity studies of the instrument were also done by using Beck Depression Inventory and Rosenberg Self-Esteem Scale with calculating relationships between for each. In addition, Cronbach alpha internal consistency coefficient was calculated to determine the reliability level of the inventory and it is found 0.81 for overall score, 0.61 for exhaustion, 0.69 for cynicism and 0.61 for inadequacy sub-dimensions. It can be said that SBI is a valid and reliable measurement tool to measure the levels of sports burnout of university students studying in the field of sports. The findings were discussed in the light of the related literature and suggestions were made to the practitioners, future researchers and the field of mental health.

Keywords:

Burnout, Sport Burnout, Scale Adaptation,

PDF

___

Aunola, K., Sorkkila, M., Viljaranta, J., Tolvanen, A., & Ryba, T. V. (2018). The role of parental affection and psychological control in adolescent athletes’ symptoms of school and sport burnout during the transition to upper secondary school. Journal of Adolescence, 69, 140-149.
Aypay, A. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 511-527.
Aypay, A. (2012). Ortaöğretim öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği (OOTÖ). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 773-787.
Bask, M., & Salmela-Aro, K. (2013). Burned out to drop out: Exploring the relationship between school burnout and school dropout. European Journal of Psychology of Education, 28(2), 511-528.
Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Mock, J., & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4(6), 561-571.
Çam, Z. (2016). Lise öğrencilerinde okul tükenmişliğine ilişkin bir modelin sınanması ve sınıf tekrarını yordama düzeyinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Çam, Z., & Öğülmüş, S. (2017). Okul Tükenmişlik Envanteri’nin Türkçeye uyarlanması ve psikometrik nitelikleri. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 14-29.
Çam, Z., & Öğülmüş, S. (2019). Çalışma yaşamından okula: Okul tükenmişliğine kuramsal yaklaşımlar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(1), 4-4. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/pgy/issue/39299/392556.
Çam, Z., Deniz, K. Z., & Kurnaz, A. (2014). School burnout: Testing a structural equation model based on percieved social support, perfectionism and stress variables. Eğitim ve Bilim, 39(173), 310-325.
Çapri, B., Gündüz, B., & Gökçakan, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu (MTE-ÖF)’nun Türkçe’ye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 134-147.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı. Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara.
Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
Freudenberger, H. J. (1975). The staff burn-out syndrome in alternative institutions. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, 12(1), 73-82.
Gustafsson, H., & Skoog, T. (2012). The mediational role of perceived stress in the relation between optimism and burnout in competitive athletes. Anxiety, Stress & Coping, 25(2), 183-199.
Gustafsson, H., DeFreese, J. D., & Madigan, D. J. (2017). Athlete burnout: Review and recommendations. Current Opinion in Psychology, 16, 109-113.
Gustafsson, H., Hassmén, P., Kenttä, G., & Johansson, M. (2008). A qualitative analysis of burnout in elite Swedish athletes. Psychology of Sport and Exercise, 9(6), 800-816.
Gustafsson, H., Kenttä, G., Hassmén, P., Lundqvist, C., & Durand-Bush, N. (2007). The process of burnout: A multiple case study of three elite endurance athletes. International Journal of Sport Psychology, 38, 388–416.
Gustafsson, H., Martinent, G., Isoard-Gautheur, S., Hassmén, P., & Guillet-Descas, E. (2018). Performance based self-esteem and athlete-identity in athlete burnout: A person-centered approach. Psychology of Sport and Exercise, 38, 56-60.
Hisli, N. (1989). Beck depresyon envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliliği, güvenilirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 7(23), 3-13.
Hobfoll, S. E., & Shirom, A. (2001). Conservation of Resources: Applications to stress and management in the workplace. In R. Golembiewski (Ed.) Handbook of Organizational Behavior (pp. 57-80). New York: Marcel Dekker.
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel yayın dağıtım.
Kelecek, S., Kara, F. M., Kazak Çetinkalp, Z., & Aşçı, F. H. (2016). Sporcu tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması. Spor Bilimleri Dergisi, 27(4), 149-161.
Leiter, M. (1989). Conceptual implications of two models of burnout: A response to Golembiewski. Group and Organizational Studies, 14, 15−22.
Pines, A., Aronson, E., & Kafry, D. (1981). Burnout: From tedium to personal growth. New York: Free Press.
Pituch, K. A., & Stevens, J. P. (2016). Applied multivariate statistics for the social sciences: Analysis with SAS and IBM’s SPSS (Sixth Edition). New York: Taylor & Francis.
Raedeke, T. D., & Smith, A. L. (2001). Development and preliminary validation of an athlete burnout measure. Journal of Sport and Exercise Psychology, 23(4), 281-306.
Raedeke, T. D., & Smith, A. L. (2004). Coping resources and athlete burnout: An examination of stress mediated and moderation hypotheses. Journal of Sport and Exercise Psychology, 26(4), 525-541.
Rosenberg, M. (1965). Society and adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Leskinen, E., & Nurmi, J. E. (2009). School burnout inventory (SBI) reliability and validity. European Journal of Psychological Assessment, 25(1), 48-57.
Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of Youth and Adolescence, 38(10), 1316-1327.
Schaufeli, W. B., Martinez, I. M., Pinto, A. M., Salanova, M., & Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross-Cultural Psychology, 33(5), 464-481.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
Seçer, İ., Halmatov, S., Veyis, F., & Ates, B. (2013). Okul tükenmişlik ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Education, 2(2), 16-24.
Smith, R. E. (1986). Toward a cognitive-affective model of athletic burnout. Journal of Sport Psychology, 8(1), 36-50.
Sorkkila, M., Aunola, K., & Ryba, T. V. (2017). A person-oriented approach to sport and school burnout in adolescent student-athletes: The role of individual and parental expectations. Psychology of Sport and Exercise, 28, 58-67.
Sorkkila, M., Ryba, T. V., Aunola, K., Selänne, H., & Salmela-Aro, K. (2017). Sport burnout inventory dual career form for student-athletes: Assessing validity and reliability in a Finnish sample of student athletes. Journal of Sport and Health Science, 1-9.
Sorkkila, M., Ryba, T. V., Selänne, H., & Aunola, K. (2018). Development of school and sport burnout in adolescent student‐athletes: A longitudinal mixed‐methods study. Journal of Research on Adolescence, 1-19. Doi:10.1111/jora.12453
Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
Yang, H. J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical–vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24(3), 283-301.
Yıldız, S. M. (2015). The Relationship between bullying and burnout: An empirical investigation of Turkish professional football players. Sport, Business and Management: An International Journal, 5(1), 6-20.