İSLAM HUKUKUNDA ÇALIŞANLARIN HAKLARI

Üretimi meydana getiren insan gruplarına çalışanlar denilmektedir. Çalışanlar, başka- larına bağımlı olarak çalışabildikleri gibi bağımsız olarak da çalışabilirler. Bağımlı çalı- şanlar, üretime genellikle sadece emeği ile katkıda bulunan ve işverenlere bağlı olarak çalışan kişilerdir. Bağımsız çalışanlar ise başkasına bağımlı olmadan kendi adına çalışan kişilerdir. Hem iş akdinin tarafı hem de akit konusu işi yapacak kişi olması itibarıyla iş akdinin en önemli unsuru olan çalışan, İslam hukukuna göre ecîr-i hass ve ecîr-i müşterek olarak iki kısma ayrılmaktadır. İşveren ise iş akdinin işçiye göre diğer tarafı veya ücretle başkasını çalıştıran kişidir. İslam hukukunda çalışanların uygun bir işte ve uygun koşullarda çalışma, izin ve dinlenme, dinî ihtiyaçlarını karşılama ve verdiği emeğin karşılığında ücret almak gibi hakları bulunmaktadır. İslam, hangi sosyal kesim- de olduğuna bakmaksızın kişiye güç ve kabiliyetine uygun bir işte çalışma hürriyeti ve hakkı tanımıştır. Akit konusu işin, ifasının mümkün ve çalışanın gücü ve kontrolü dâhilinde bulunması gerekmektedir. Dinlenme, bedensel yorgunluğun giderilmesidir. Dinlenme, insanın çalışma gücünün yeniden kazanılması için fıtri bir mecburiyet olup çalışanın dinlenme hakkı, iş hukukuna hâkim olan işçiyi koruma ilkesinin bir sonu- cudur. İşverenin çalışanına namaz kılmak için izin vermemesi durumunda çalışanın, namazlarını ne şekilde ve nasıl kılacağı hususunda farklı görüşler mevcuttur.

Worker’s Rights in the Islamic Law

The groups of people who produce the production are called employees. Employees can work dependent on others as well as they can work without being dependent. De- pendent workers are those who contribute to production with only their labor and who work depending on employers. Independent employees are those who work on their behalf without being dependent on others. According to the Islamic Law, employees who are the most important element of the employment contract because they are both the party of the employment contract and the contractor, are divided into two parts * Bu makale, 2007 tarihinde Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde ta- mamladığımız “İslâm Hukûkunda İstihdâm İlişkisi ve İstihdâm Edenlerin Sorumluluğu” başlıklı doktora tezi esas alınarak hazırlanmıştır. This article is extracted from my doctorate dissertation entitled “The Relationship of Employment and Responsibility of the Employers in Islamic Law”(PhD Dissertation, Ankara University, Ankara/Turkey, 2007).as private workers and common workers. The employer is the person who works on the other side of the employment contract according to the worker or the person who works someone else by the wage. In Islamic law, employees have the rights to work in an appropriate job and in appropriate conditions and to permit and rest and to pay their religious needs and to receive wages in return for their labor. Islam recognized to the person, the right and the liberty to work in a business suitable for his power and abil- ity, regardless of he is at which social segment. The work subject to the contract must be within the employee’s power and control. Rest is the removal of physical fatigue. Resting is a compulsory obligation to restore person’s working power and the right of the worker to rest is a result of the principle of protecting the worker who dominates the labor law. If the employer does not allow the employee to pray, there are different opinions on how the employee will perform their prayers.

PDF

___

Abdülberr, Muhammed Zeki. Ahkâmu’l-muâmelâti’l-mâliyye fi’l-mezhebi’l- Hanbelî. Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Turâsî, 1998.
Adevî, Ahmed b. Muhammed ed-Dırdır el-Mâlikî. Şerhu akrabi’l-mesâlik li mezhebi’l-İmâm Mâlik. (y.y.): 1281.
Akdemir, Süleyman. “Toplu Tenkitler-II”. İşçi-İşveren Münasebetleri. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1990.
Akgündüz, Ahmet. “Eski ve Yeni Hukukumuzda İşçinin Çalışma Süresi, İsti- rahat Tatil ve İbadet Hakkı”. İşçi-İşveren Münasebetleri. Haz. Sabri Or- man. 299-338. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1990.
Aktan, Hamza. “İslâm’da Emek ve Sermaye İlişkisi”. İslâm’da Emek ve İşçi- İşveren Münasebetleri. 337-360. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1986.
Akyüz, Vecdi. “Devlet ve İşçi-İşveren İlişkileri”. İşçi-İşveren Münasebetleri. Haz. Sabri Orman. 191-205. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1990.
Ali el-Hafîf. Ahkâmu’l-muâmelâti’ş-şer’iyye. (y.y.): Dâru’l-Fikri’l-Arabî, (ts.). Andaç, Faruk. İş Hukuku. Ankara: Yargı Yayınevi, 2003.
Atay, Hüseyin. İslâm’da İşçi-İşveren İlişkileri. Ankara: Kısmet Matbaası, 1979.
Bağdâdî, Ebû Muhammed b. Ğanîm b. Muhammed. Kitâbu Mecmaid-damânât fi mezhebi’l-İmâmi’l-Azam Ebî Hanife. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1987.
Bardakoğlu, Ali. “Hizmet (İş) Akdinin Yapılması ve Uygulanması”. İşçi-İşveren Münasebetleri. Haz. Sabri Orman. 47-69. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1990.
Bardakoğlu, Ali. “İslâm Hukukunda İşçi ve İşveren Münasebeti”. İslâm’da Emek ve İşçi-İşveren Münasebetleri. 167-267. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1986.
Bardakoğlu, Ali. İslâm Hukukunda ve Modern Hukukta İcâre Akdi -Özellikle Personel İstihdâmı-. Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1982.
Başgil, Ali Fuad. “Türkiyede İş Hukuku Elemanları”. Hukukun Ana Mesele ve Müesseseleri. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1946.
Benhâvî, Ahmed İbrahim. el-Cevâhirü’n-nakiyye fî fıkhi’s-sâdeti’ş-Şâfîiyye. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2005.
Berki, Ali Himmet. Hukuk Mantığı ve Tefsir. Ankara: Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, 1948.
Beşer, Faruk. Kadının Çalışması Sosyal Güvenliği ve İslâm. İstanbul: Nun Ya- yıncılık, 1995.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed. Kitâbu’l-Fıkh ale’l-mezâhibi’l-erba’a. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
Çapra, M. Ömer. İslâm Ekonomi Sistemi. Trc. Fatih Kurtulmuş, İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası, (ts.).
Çeker, Orhan. Fıkıh Dersleri I. İstanbul: Seha Neşriyat, 1994.
Debbağoğlu, Ahmed. İslâm İktisadına Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979.
Dembuya, Abdullah. Şeceretü’l-İslâm. Beyrut: Müessesetü’l-Matbûâti’l- Arabiyye, 1981.
Döndüren, Hamdi. “İslâm’da İşçi ve İşveren Münasebetleri”. İslâm’da Emek ve İşçi-İşveren Münasebetleri. 365-447. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1986.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’âs es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. İstanbul: Çağrı Ya- yınları, 1992.
Emîr, Abdülazîz. Fıkhu’l-kitâb ve’s-sünne. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1999.
Erdoğan, Mehmet. “İslâm Hukuk Nazariyatında ve Tatbikatta Ücret”. İşçi- İşveren Münasebetleri. Haz. Sabri Orman. 125-151. İstanbul: İlmi Neş- riyat, 1990.
Gücün, Cevâd Abdürrahim. Nazari ve Ameli Hukuk Davaları II (Menkul Mallar ve Borçlar). İstanbul: Üniversite Kitabevi, 1946.
Ğurâbî, Mahmûd. el-Fıkhu ‘inde’ş-şeyhi’l-ekber Muhyiddîn İbni’l-‘Arabî. Dı- meşk: Matbaatü Zeyd b. Sâbit, 1981.
Hamîdullah, Muhammed. İslâma Giriş. Trc. Cemal Aydın, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayın- ları, 1992.
İbn Rüşd el-Hafîd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ah- med el-Mâlikî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. İstanbul: Kah- raman Yayınları, 1985.
Karaman, Hayreddin. İslâm’da İşçi-İşveren Münasebetleri. İstanbul: Marifet Ya- yınları, 1981.
Kâsânî, Alauddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd el-Hanefî. Kitâbu Bedâi’is-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 1974.
Kırbaşoğlu, M. Hayri. Namazların Birleştirilmesi. Ankara: Araştırma Yayınları, 1997.
Komisyon. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1990.
Kurtoğlu, Serda. İslâm Hukuku Dersleri. İstanbul: Fatih Matbaası, 1973.
Kurtûbî, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdülberr en-Nemrî el-Mâlikî. el-Kâfi fi fıkhi ehli’l-Medîneti’l-Mâlikî. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
Mevsılî, Abdullâh b. Mahmûd. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-muhtâr. İstanbul: Pamuk Ya- yınları, 1989.
Meydânî, Abdülğınâ el-Ğanîmî ed-Dımeşkî. el-Lübâb fî şerhi’l-kitâb. İstanbul: Dersaadet Kitabevi, (ts.).
Mısrî, Abdüssemi’. Mukavvemâtü’l-iktisâdi’l-İslâmî. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 1975.
Muhammed Zuhri el-Amrâvî. es-Sirâcü’l-vehhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, (ts.).
Mübârek, Muhammed. Nizâmu’l-İslâmi’l-iktisâdî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1974.
Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sünen. İstanbul: Çağrı Ya- yınları, 1992.
Öztürk, Abdülvehhâb. “İslâm’da İşçi ve İşveren Münasebetleri”. İslâm’da Emek ve İşçi-İşveren Münasebetleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1986.
Reisoğlu, Seza. Hizmet Akdi Mahiyeti-Unsurları-Hükümleri. Ankara: Sevinç Matbaası, 1968.
Sahnûn b. Said. et-Tenûhî. Mısır: el-Müdevvenetü’l-kübrâ, Matbaatü’s-Saâde, 1323.
Schacht, Joseph. İslâm Hukukuna Giriş. Trc. Mehmet Dağ-Abdülkadir Şener, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
Semerkandî, Alâuddîn Muhammed. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1984.
Serahsî, Muhammed b. Ahmed. Ebî Sehl Şemsuddîn. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1989.
Sınav, Tahsin. “İş Hukuku ve Temel Kavramlar”. İşçi-İşveren Münasebetleri. Haz. Sabri Orman. 23-39. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1990.
Sınav, Tahsin. “İş Hukuku’nda İşçinin Çalışma Süresi ve Dinlenme Hakları Konulu Tebliğe Katkılar”. İşçi-İşveren Münasebetleri. Haz. Sabri Orman. 354-362. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1990.
Sümer, Haluk Hadi. İş Hukuku. Konya: Mimoza Yayınları, 2005.
Şakfe, Muhammed Fehr. İslâm’da İş Ahkâmı ve İşçi Hakları. Trc. İhsan Toksarı, İstanbul: Nida Yayınevi, 1968.
Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasan. Kitâbu’l-Asl. Beyrut: Âlemü’l- Kütüb, 1990.
Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali b. Yusuf eş-Şâfîî. el-Mühezzeb. Mısır: Matbaâtü Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâh, 1276.
Tabakoğlu, Ahmet. “İslâm Ekonomisinde Emek ve Sermaye Kavramları”. İslâm’da Emek ve İşçi-İşveren Münasebetleri. 79-106. İstanbul: Ensar Neş- riyat, 1986.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Servet. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Tunçomağ, Kenan, Centel, Tankut. İş Hukukunun Esasları. İstanbul: Beta Ba- sım Yayım, 1999.
Yavuz, Yunus Vehbi. Çalışma Hayatı ve İslâm. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 1992.
Yeniçeri, Celal. “İslâm’da Emek ve Karşılığı”. İslâm’da Emek ve İşçi-İşveren Mü- nasebetleri. 267-316. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1986.
Yeniçeri, Celal. İslâm İktisadının Esasları. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1980.
Zarakolu, Avni. İktisat İlminin Temel İlkeleri. Ankara: Sevinç Matbaası, 1974.
Zerkeşî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdillâh el-Mısrî el-Hanbelî. Şerhu’z- Zerkeşî alâ muhtasari’l-Harâkî. Riyâd: Mektebetü’l-Âbikan, 1993 . Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh. Trc. Ahmet Efe, Beşir Eryarsoy, H. Fehmi Ulus, Abdurrahim Ural, Yunus Vehbi Yavuz, Nurettin Yıl- dız. İstanbul: Risale Yayınları, 1992.