2044

GAZZÂLİ’NİN EYYÜHE’L-VELED İSİMLİ KİTABININ ÖNEMİ VE KİTAPTA GEÇEN HADİSLERİN DEĞERLENDİRMESİ

İslâm kültür ve düşünce yapısının oluşmasında önemli katkıları olan âlimlerden biri de Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî’dir (ö. 505/1111). İlâhiyat alanında yazdığı eserler, filozoflarla gir- diği tartışmalar ve tasavvufî anlayışın yayılmasına sağladığı katkılar ile temâyüz etmiş olan müellif, Müslümanların gönlünde taht kurmuş ender âlimlerden biridir. Özellikle tasavvuf ve tarikât çevrelerinin ona olan sevgisi hikâye ve menkıbelerin uydurulmasına yol açmıştır. Ona olan bu hayranlık kendisiyle birlikte, başta İhyâü ‘ulûmi’d-dîn ol- mak üzere eserlerini de kutsallaştırmıştır. Gazzâlî’nin çok okunan kitaplarından biri de Eyyühe’l-veled’dir. Türkçe’nin yanında başka dillere de çevrilmiş olan küçük hacimli bu eser, Gazzâlî’nin düşünce yapısını ve hadîsleri nasıl değerlendirdiğini ortaya koyması bakımından önemli bir risâledir. Gazzâlî’nin uzun yıllar okuttuğu bir öğrencisine son öğütlerini ihtivâ eden bu risâle ayet, hadîs ve hikâyeler üzerinden mesajlar vermektedir. Biz bu çalışmamızda, söz konusu kitapta geçen hadîslerin tahric ve değerlendirmesini yaptıktan sonra, verilmek istenen mesajların Kur’an, sünnet ve modern eğitim anlayışı ile bağdaşıp bağdaşmadığı üzerinde durduk.

The Importance of the Book of Al-Ghazālī “Ayyuha Al-Walad” and the Evaluation of the Events Mentioned in the Book

One of the scholars who had important contributions to Islamic culture and intellec- tual world is Huccah al-Islam Abū Hamid Muhammad b. Muhammad b. Muhammad b. Ahmad al-Ghazālī at-Tūsī (D. 505/1111). This author, who came to the forefront with his works in the field of theology, his debates he had with philosophers, and his contributions to the spread of mystic understanding, is one of the rare scholars who have his “throne” in the hearts of Muslim societies. Particularly the love of mystic and religious cults for him has caused that some stories and legends were made up about him. In this way, al-Ghazālī was perceived as a companion of the Prophet (PbuH) or even as a messenger for Muslims. This admiration has caused that his works like Ihya-u ‘ulūmi ad-dīn was also blessed together with him. One of his books that have been read frequently throughout history is Ayyuha al-walad. This book, which has a relatively small volume, has been translated into many other languages as well as Turkish, is an important booklet in that it reflects the intellectual structure of al-Ghazālī and how he interpreted events. This booklet, which included al-Ghazālī’s last advice for one of his students whom he taught for many years, provides messages through the Verses of the Qur’an and Hadiths. In the present study of ours, we dealt with whether or not the messages conveyed in the abovementioned book agreed with the Qur’an, Sunnah and modern educational understanding after analyzing the Hadiths mentioned in the book. We praised those which we considered to be beautiful, and criticized the information that had to be criticized.

PDF

___

Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî el-Cerrâhî el-Aclûnî. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1988.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
Ahmed Naim. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. 5. Baskı. Ankara: DİB Yayınları, 1978.
Akseki, Ahmet Hamdi. İslâm Dini. Ankara: Nur Yayınları, 1989.
Altuntaş, Mehmet. “Dünyanın Değerine Dair Ayetler Üzerine Bir İnceleme”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (2018): 103-128.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî el-Beyhakî. Şu‘abü’l-îmân. Thk. Ebu’l-Alî Abdülhamid. Bombai: Mektebetü’r-rüşd, 2003.
Bilgin, Beyza-Selçuk, Mualla. Din Öğretimi. Ankara: Gün Yayınları, 1995.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. el- Câmiu’s-sahîh. 6 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1987.
Çağrıcı, Mustafa. “Gazzâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 489- 505. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
Dârekutnî, Alî b. Ömer ed- Dârekutnî. el-İlelü’l-vâride fi’l-ehâdîsi’n-nebeviyye. Riyâd: Dâru’t-taybe, 1985.
Deylemî, Ebû Şücâ‘ Şîreveyh bin Şehredâr bin Şîreveyh ed-Deylemî el- Hemedânî. el-Firdevsü bi me’sûri’l-hitâb. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ‘ilmiyye, 1986.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas es-Sicistânî. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Eraydın, Selçuk. Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 1994.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî. el-Münkız mine’d-dalâl. Trc. Hilmi Güngör. İstanbul: MEB Yayınları, 1990.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el- Gazzâlî. el-Münkız mine’dalâl. Trc. Ahmed Suphi Furat. İstanbul: Şâmil Yayınları, 1972.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el- Gazzâlî. Oğlum’a. İstanbul: Huzur Yayınevi, 1991.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el- Gazzâlî. Eyyühe’l-veled. Thk. Ali Muhyiddîn Ali el-Karadâğî. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 1985.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el- Gazzâlî. Ey Oğul. Trc. Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Erhan Yayınları, 1990.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî. İhyâü ‘ulûmi’d-dîn. Trc. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları, 1975.
Görmez, Mehmet. Gazzâlî’de Sünnet, Hadîs ve Yorum. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâeddîn. Râmûzü’l-ehâdîs. İstanbul: Pamuk Yayın- cılık, ts.
Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Hacer. el-Fethü’l-mübîn bi şerhi’l- erbaîn. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2008.
Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân el- Irâkî. Tahrîcu ehâdîsi İhyâü ‘ulûmi’d-dîn. 7 cilt. Riyâd: Dâru’l-‘asime, 1987.
Isfehânî, Ebû Nu’aym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l- asfiyâ. Beyrut: b.y. 1967.
İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkî. Câmi‘u’l-‘ulûm ve’l-hikem. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1408.
İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muham- med b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî. Mu- kaddime. Trc. Halil Kendir. İstanbul: Yeni Şafak Yayınları, 2004.
İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el- Absî el-Kûfî. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Thk. Kemal Yûsuf. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1409.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sunen. Thk. Şuayb Arnavut, 5 cilt. Riyâd: Dâru risâleti’l-‘alemiyye, 2009.
İbnü’l-Mülakkîn, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el- Mısrî. et-Tevdih, li şerhi’l-câmi’i’s-sahîh. Şam: Dâru’n-nevâdir, 2008.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el- Bağdâdî. el-Mevzû’ât. Thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 3 cilt. Medine: el-Mektebetü’s-selefiyye, 1968.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. el-Menâru’l-mûnîf fi’s-sahîh ve’d-da’îf. Thk. Abdulfettah Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-matbû’âti’l- İslâmiyye, 1994.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1986.
Kandehlevî, Muhammed Yûsuf. Hayâtü’s-sahâbe. İstanbul: Akçağ Yayınları, 1997.
Kandehlevî, Muhammed Yûsuf. et-Tekmîl fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl. Thk., Şadî b. Mu- hammed b. Sâlim, 4 cilt. Yemen: Merkezü’n-nu‘mân, 2011.
Kandemir, Yaşar. Mevzû Hadîsler. Ankara: DİB Yayınları, 1991.
Karadaş, Cağfer. “Rüyanın Mâhiyeti Bilgi Ve Hüküm Değeri”. Diyanet İlmi Dergi 53/1 (Ocak-Şubat-Mart 2017): 43-62.
Kotku, Mehmed Zahid. Tasavvuf Ahlakı. Ankara: Seha Yayıncılık, 1981.
Küçük, Raşit. “Abdullâh b. Mübârek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedi- si. 1: 122-124. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
Küçükahmet, Leyla. Öğretim İlke ve Yönetmeleri. Ankara: Gazi Büro Kitabevi, 1995.
Mevsılî, Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. Müsned. Thk. Hüseyin Se- lim Esed. Şam: Dâru’l-Me’mûn, 1984.
Münâvi, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf. et-Teysîr bi şerhi’l-câmi’i’s-sağîr. 3. Baskı. 2 cilt. Riyad: Mektebetü’l-İmam Şâfiî, 1998.
Münâvi, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf. Feyzu’l-kadîr şerhu câmi‘i’s-sağîr. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1994.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi’u’s-sahîh. Riyad: Dâru’s- selâm, 2000.
Müttakî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kādîhân el-Hindî el-Müttakî. Kenzü’l-‘ummâl fi süneni’l-ekvâl ve’l-ef’âl. 5. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r- risâle, 1981.
Öztürk, Yaşar Nuri Tasavvufun Ruhu ve Tarikatlar. İstanbul: Yeni Boyut Ya- yınları, 1997.
Paçacı, İbrahim. “Rüyâ’nın Delil Değeri Ve İstihâre”. Dini Araştırmalar 19/48 (Ocak-Haziran 2016): 103-029.
Sarmış, İbrahim. Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1995.
Sezgin, Fuad. Bilim Tarihi Sohbetleri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2017.
Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahmân. Mekâsidu’l-hasene. Thk. Muhammed Osmân. Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-Arâbî, 1985.
Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî es-Sübkî Tabaķātü’ş- Şâfiyyeti’l-kübrâ. 10 cilt. Kâhire: Hicr Yayınları, 1413.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Câmi’u’s-sağîr fi ehâdîsi’l-beşîri’n-nezîr. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1990.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et- Taberânî. el-Mu‘cemü’s-sağîr. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1985.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. Thk. Fuad Abdulbaki. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Uludağ, Süleyman. Doğuş Devrinde Tasavvuf. İstanbul: Dergah Yayınları, 2013.
Yavuz, Adil. “Gazzâlî’nin Yönetim Anlayışında Hadîs Ve Sünnet Kültürünün Etkisi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/34 (2012): 7-28.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et- Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Târihu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhir ve’l-e’lâm. Thk. Beşar Avvâd. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 2003.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et- Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Mîzânü’l-‘İ’tidâl, Thk. Muhammed Berakât. Beyrut: Dâru’r-risâleti’l-‘alemiyye, 2009.