19033

CUMHURİYET DÖNEMİ TERCÜME KURAN TEFSİRLERİ ÜZERİNE İSTATİSTİKSEL BİR DEĞERLENDİRME

Cumhuriyetin kuruluşundan bugüne ülkemizde çok sayıda tefsirin vücut bulduğu malumdur. Bu tefsirlerin bir kısmı başka dillerden Türkçeye yapılmış çeviriler şeklindeyken, bir kısmı da Türk âlimler tarafından telif edilmiş tefsirlerdir. Biz bu çalışmamızda başka dillerden Türkçeye tercüme edilmiş olanlar üzerinde duracağız. Burada bu tefsirlerimiz sayısal bazı değerlendirmelere tabi tutulacaktır. Bu cümleden olarak Cumhuriyet döneminde yapılmış tefsir tercümeleri Osmanlı döneminde yapılmış olanlarla sayısal olarak mukayese edilecek, yine bunların Cumhuriyet döneminde telif edilerek neşredilmiş olan tefsirlerle de sayısal mukayesesi verilecektir. Bunun yanında tefsirlerimiz tertip ve nüzul sırasına göre, Kuranın tamamını veya bir kısmını tefsir etmiş olmalarına göre, basıldıkları tarihlere göre vs. de değerlendirileceklerdir. Yine bu tefsirlerimiz rivayet, dirayet, ahkâm, kavram tefsiri olmak gibi yönleriyle de sayısal olarak tasnif edilecektir. 1923 yılı esas alınarak günümüze kadar 10 yıllık periyotlarla tercüme tefsirlerimizin basıldıkları yıllara göre tasnifi de yapılacaktır. Sayısal değerlendirme yapacağımız diğer bir husus ise tefsirlerimizin cilt sayısına göre dağılımı olacaktır. Biz burada bütün bu yönlerden ve daha başka bazı açılardan Türkçeye tercüme edilmiş tefsirlerimizi istatistiksel bazı değerlendirmelerle bir bütün halinde daha yakından tanımaya ve kamuoyuna tanıtmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet dönemi, tercüme tefsirler, mukayeseler, istatistikler, değerlendirme

A Statistical Survey On The Quranic Exegesis Translated into Turkish in The Republican Era

It is a widely known fact that numerous exegeses emerged in our country from the establishment of Turkish Republic to up until today. Those are either works translated from other languages or exegeses authored in Turkish. Our focus in this article will be the former. Those works will be subjected to some numerical analyses. In this context the exegeses translated during the Republican Era will be compared to the ones emerged during the Ottoman Empire quantitatively. The former will be also subject to a comparison with the ones authored in Turkish and the same quantitative manner in the modern Turkey. Additionally, the exegeses in question will be examined in accordance with various criteria including their scope, organization terms, and dates of publish as their subgenres such as al-tafsir bi al-riwaya (based on Quran and Sunnah), al-tafsir bi al-diraya (opinion oriented), al-tafsir bi al-ahqam (on the Quranic commands) and exegeses based on basic Quranic concepts will be reviewed statistically. Starting from 1923, the works will be classified according to the decade they emerged in. Another question we will also address quantitatively is how to classify the exegeses according to their number of volumes. The chief goal of this article is a closer look at the Turkish translations of the Quranic exegeses with their various aspects statically as we intend to introduce them to the reader.

Keywords:

Republican Era, translated exegeses, comparisons, statics, analysis,

PDF

___

Abay, Muhammed, “Osmanlý Döneminde Yazýlan Tefsirle Ýlgili Eserler Bibliyografyasý”, Divan Ýlmi Araþtýrmalar, Ýstanbul 1999/1
Akdemir, Salih, “Türkçe Te’lif ve Tercüme Tefsirler Üzerine”, Ýslâmî Araþtýrmalar Dergisi, Aðustos 1988.
Akpýnar, Ali, “Celâleyn Tefsiri ve Müellifleri”, Cumhuriyet Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 1998, sayý: 2.
Akpýnar, Ali, “Zeyneb el-Gazâlî el-Cübeylî”, Kur’an’a Bakýþlar, Konya: Uysal Kitabevi, 2003.
Âmulî, Ayetullâh Cevâdî, “el-Mîzân Tefsirinin Özellikleri”, el-Mîzân fi Tefsîri’lKur’ân, (çev. Vahdettin Ýnce), Ýstanbul: Kevser yayýnlarý, ts.
Arslan, Þükrü, “Celâleyn Tefsiri’nin Ýsnadý ve el-Mahalli’nin Bakara Sûresi’nden Yaptýðý Tefsiri”, Atatürk Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 1991, sayý: 10.
Ateþ, Süleyman, “Üç Müfessir Bir Tefsir”, Ankara Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 1970, XVIII.
Aydar, Hidayet, “Cumhuriyet Dönemi Türkçe Kur’an Tefsirler”, Kur’an’ýn Anlaþýlmasýna Doðru Tefsir ve Toplum, (Ýstanbul: Ensar Yayýnlarý, 2011).
Aydar, Hidayet, “Cumhuriyet Dönemi Türkçe Kur’an Tefsirleri Üzerine Ýstatistiksel Bir Deðerlendirme”, Kilis 7 Aralýk Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015, II, sayý: 2.
Aydar, Hidayet, “Cumhuriyet Dönemindeki Tercüme Tefsirler”, Baþlangýçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri, (Ýstanbul: Ensar Yayýnlarý, 2012).
Aydar, Hidayet - Atalay, Mehmet, “Female Scholars of Quranic Exegesis in the History of Islam”, Bülent Ecevit Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, I, sayý: 2 (2014).
Aydar, Hidayet, Haným Müfessirler, Ýstanbul: Ensar Neþriyat, 2015.
Aydar, Hidayet, “Osmanlý Tefsir Kültürü Açýsýndan Mühim Bir Eser; Bursa Ulucami 435 Numaralý Tefsir Nüshasý”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/3, Summer 2012.
Aydar, Hidayet, “Osmanlýlar Dönemi Türk- çe Kur’an Tercüme Ve Tefsirleri”, Kur’ânî Hayat Dergisi, TemmuzAðustos 2010.
Aydar, Hidayet, Tarih Perspektifinden Örnek Tefsir Metinleri 1, Ýstanbul: Yeni Zamanlar Yayýncýlýk, 2013.
el-Belûþî, Abdulðafûr b. Abdilhak, “Târî- hu Tetavvuri Tercemeti Maâni’lKur’âni’l-Kerîm ilâ’l-Luðati’l-Fârý- siy ye”, Nedvetu Tercemeti Maânî’lKur’âni’l-Kerîm Takvîmun li’l-Mâdî ve Tahtîtun li’l-Mustakbal, el-Medîne el-Münevvere: Mucammau’l-Melik Fehd li-Tibâati’l-Mushafi’þ-Þerîf, 10- 12 Safer 1423/23-25 Nisan 2002.
Beydâvî, Kâdî, Muhtasar Beydâvî Tefsiri, (terc. Þadi Eren), Ýstanbul: Selsebil Yayýnlarý, 2010.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi Tabakâtu’l-Mufessirin, Ýstanbul: Bilmen Yayýnlarý, 1971.
Binark, Ýsmet-Eren, Halit, el-Bibliyoðrafyâ’l- ’Alemiyye li-Ter cemâti Maâni’l-Kur’- âni’l-Kerîm, et-Tercemetu’l- Matbua: 1515-1980 (Worl Bibliyographi Of Translation Of The Meanings Of The Qur’an, Prin ted Translation:1515- 1980), (Ýs tanbul: 1406/1986).
Birýþýk, Abdülhamit, “Osmanlýca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâþifî’nin Mevâhib-i Aliyyesi”, Ýslami Araþtýrmalar Dergisi, 2004.
Brockelmann, Karl, Târîhu’l-Edebi’l-Arabî, (Arapçaya çev. es-Seyyid Ya’kûb Bekir-Ramazân Abdu’t-Tevvâb), elKâhire: Dâru’l-Maârif, ts.
Bursevî, Ýsmail Hakký, Muhtasar Rûhu’lBeyân Tefsiri, (terc. Heyet), Ýstanbul: Damla Yayýnlarý, 1995.
Bursevî, Ýsmail Hakký, Rûhu’l-Beyân Tefsiri, (terc. Heyet), Ýstanbul: Erkam Yayýnlarý, 2004.
Bursevî, Ýsmail Hakký, Rûhu’l-Beyân Tefsiri (Tam Metin Tercüme), (terc. Ömer Faruk Hilmi), Ýstanbul: Osmanlý Yayýnlarý, ts.
Candan, Abdulcelîl, “Celâleyn Tefsirine Eleþ tirel Bir Yaklaþým”, Yüzüncüyýl Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, sayý: 3, 2000.
Cerrahoðlu, Ýsmail, Tefsir Tarihi, Ankara: DÝB Yayýnlarý, 1988.
Cerrahoðlu, Ýsmail, “Tefsirde Mukâtil b. Suley mân ve Eserleri”, Ankara Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 1976.
el-Cezâirî, Câbir b. Mûsâ Ebûbekir, En Kolay Tefsir, Eyseru’t-Tefâsîr Kur’an’ý Anlamanýn En Kolay Yolu, (terc. Ziya Eryýlmaz-Salih Uçan-Vahdettin Ýnce), Ýstanbul: Miraç yayýnlarý, ts.
Çalýþkan, Ýsmail, Siyasal Tefsirin Oluþum Süreci, Ankara Okulu, 2012.
Çalýþkan, Ýsmail, “Türkçe’de Ýlk Þiî Tefsir” (Kitap Tanýtýmý), Cumhuriyet Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001.
Çetiner, Bedrettin, “Nazratun Ýlâ Tercemeti Tefsîri’l-Kur’âni fî Türkiyâ”, en- Nedvetu’l-Âlemiyye Havle Ter ce mâ ti Maâni’l-Kur’âni’l-Kerîm, yy., 1395 h.
Demir, Ziya, XIII-XVI. Yüzyýllar Arasý Osmanlý Müellifleri, Ýstanbul: Ensar Neþriyat, 2007.
Derveze, M. Ýzzet, et-Tefsîru’l-Hadîs Nüzul Sýra sýna Göre Kur’an Tefsiri, (çev. He yet), Ýstanbul: Ekin Yayýnlarý, 1997.
Doðan, Ýshak, “Osmanlý Dönemi Kur’an Araþtýrmalarý”, Makalat, 1999/1.
Doðan, Ýshak, Osmanlý Müfessirleri, Ýstanbul: Ýz Yayýncýlýk, 2011.
Ebû Zeyd, Bekir b. Abdillâh, et-Tahzîr min Muhtasarati Muhammed es-Sâbûnî fî’t-Tefsîr, er-Riyad: Dâru’r-Râye, 1409.
Ebussuûd Efendi, Ebussuûd Tefsiri, (terc. Ali Akýn), Ýstanbul: Boðaziçi Yayýnlarý, 2008.
Eckmann, Janos, “Kur’an’ýn Doðu Türkçesine Tercümeleri”, (Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatý Dergisi, XXI’den ayrý basým), (Ýstanbul: 1975).
Elmalý, Hüseyin, “Mütercimin Önsözü”, Edebî Mesaj Kur’an, Ýzmir: Anadolu Yayýncýlýk, 1999.
Eryarsoy, Beþir, “Çeviri Hakkýnda”, Tefsîr-i Kebîr, (terc. B. Eryarsoy), Ýstanbul: Ýþaret Yayýnlarý, 2006.
Eryarsoy, Beþir, “Önsöz”, Ýmam Kurtubî, el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, (terc. Beþir Eryarsoy), Ýstanbul 1997.
“Fâdýl Geylânî, Hz. Ali’nin kayýp tefsirinin peþinde”, (10 Aðustos 2010), http://www.samanyoluhaber.
com/gundem/Hz-Ali’nin-kayiptefsirinin-pesinde/441988/. Fadlullâh, Hüseyin, Min Vahyi’l-Kur’ân, (terc. M. Yolcu), Ýstanbul: Akademi Yayýnlarý, 1989.
“Fehmu’l-Kur’ân, Siyer Eþliðinde Kur’ân’ý Anlamak”, (11 Ekim 2013), http://www.benlikitap.com/ Fehmull-Kuran-3-Cilt-TakimSiyer-Esliginde-Kurani-AnlamakMuhammed-Abid-El-Cabiri,PR- 3186.html.
Gazâlî, Muhammed, Kur’an-ý Kerim’in Konulu Tefsiri, (çev. Þahin GüvenEkrem Demir), Ýstanbul: Aðaç Yayýnlarý, 2005.
Goldfeld, Isaiah, “Önsöz”, Ahkâm Ayetleri Tefsiri, Tefsîru Hamsi Mieti Âyetin Mine’l-Qur’ân, Mukâtil b. Suleymân, (Ed. Isaiah Goldfeld), (terc. M. Be- þir Eryarsoy), Ýstanbul: Ýþaret Yayýnlarý, 2005.
Gökmenoðlu, Hüseyin Tekin, “Ahkâm Tefsirleri ve Özellikleri”, Selçuk Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 1994.
Gülþen, Ekrem, “19. Yüzyýlda Bir Osmanlý Valisi: Giritli Sýrrý Paþa ve Tefsir Anlayýþý”, Sakarya Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2.
Gümüþ, Sadrettin, “Cumhuriyet Döneminde (1923-1960 Arasý) Meal Çalýþ- malarý”, FSM Ýlmî Araþtýrmalar Ýnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, sayý/number: 5, yýl/year: 2015 bahar/ spring, 290-329.
Güney, Ahmet Faruk, “Gaza Devrinde Kur’an’ý Yorumlamak: Fetih Öncesi Osmanlý Müfessirleri ve Tefsir Eserleri”, Divân Ýlmî Araþtýrmalar, 2005/1.
Hamîdullâh, Muhammed, “Fehmu’l-Kur’â- ni’l-Kerîm Limen Lâ Yantiku biluðati’d-Dât”, en-Nedvetu’l-Âlemiy ye Havle Tercemâti Maâni’l-Kur’ âni’l-Kerîm, yy., 1395 h.
Hamîdullâh, Muhammed, Kur’an Tarihi, (çev. S. Mutlu), Ýstanbul: 1400/ 1980.
Hamîdullâh, Muhammed, “Kur’an-ý Ke im’in Türkçe Yazma Tercümeleri”, (çev. Salih Tuð), Türkiyat Mecmuasý, 1964.
Haseneyn, Alî es-Sâdýk, “Lemhatun Târîhiyyetun an Terâcimi Maâni’l-Kur’âni’lKerîm”, en-Nedvetu’l-Âlemiyye Havle Tercemâti Maâni’l-Kur’âni’l-Ke rîm, yy., 1395 h.
Havvâ, Saîd, el-Esâs fî’t-Tefsîr, (terc. B. Ereyarsoy-A. Arý), Ýstanbul: Þamil Yayýnlarý, 1989.
Havvâ, Saîd, Hâzihî Tecribetî ve Hâzihi Þehâdetî, Mektebetu Vehbe, 1407/ 1987.
Hicâzî, Muhammed Mahmûd, Furkan Tefsiri, (terc. Mehmet Keskin), Ýstanbul: Ýlim Yayýnlarý, ts. Hüsnü, “Ýbn Arabþah”, Türkiyat Mecmuasý, (Ýstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü), III (1935).
Ýbn Arabî, Muhyiddîn, Tefsir-i Kebîr Te’vîlât, (terc. Vahdettin Ýnce), Ýstanbul: Kitsan Yayýnlarý, ts.
Ýbn Kayyým el-Cevziyye, Bedâiu’t-Tefsîr el-Câmi’ limâ Fesserehû Ýmâm Ýbn Kayyým el-Cevziyye Rahimehullâh, (cem’ ve tahric: Yusrî es-Seyyid Muhammed mürâcaa ve nesk: Sâlih Ahmed eþ-Þâmî), el-Memleketu’lArabiyyetu’s-Suûdiyye: Dâru Ýbnu’lCevzî, ts. (2005?).
Ýbn Kesîr, Ýmâduddîn Ebu’l-Fidâ Ýsmâîl, elBidâye ve’n-Nihâye, (ed. Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Turkî), el-Kâhire: Dâru Hecer, 1417/1997.
Ýbn Kesîr, Büyük Kur’an Tefsiri, terc. Abdülvehhap Öztürk, Ýstanbul: Kahraman Yayýnlarý, 2011.
Ýbn Kesîr, Hadislerle Kur’an-ý Kerim Tefsiri, (terc. Bekir Karlýða-Bedrettin Çetiner), Ýstanbul: Çaðrý yayýnlarý, 1993.
Ýbn Kesîr, Ýbn Kesîr Tefsiri ŉtam metinŉ, (terc. Savaþ Kocabaþ), Ýstanbul: Polen Yayýnlarý, 2010.
Ýbn Kesîr, Muhtasar Ýbn Kesîr Tefsiri Kur’an-ý Kerim’in Hadislerle Tefsiri, (terc. Arif Erkan), Ýstanbul: Saðlam Yayýnlarý, 1992.
Ýbn Taðriberdî, Yûsuf el-Atabekî Cemâluddîn Ebû’l-Mehâsin, el-Menhelu’s-Sâfî ve’ l-Mustevfâ Ba’de’l-Vâfî, (tahk. Muhammed Muhammed Emîn), (elKâhire, 1984).
Ýhsanoðlu Ekmeleddin, “el-Cuhûdu’l-Mebzûle fî’l-Muhâfazati ‘alâ’l-Kur’âni’lKerîm ve Tercemetih”, en-Nedvetu’l- Âlemiyye Havle Tercemâti Maâni’lKur’âni’l-Kerîm, yy., 1395 h.
Ýnan, Abdulkadir, Kur’an-ý Kerim’in Türk- çe Tercümeleri Üzerine Bir Ýnceleme, Ankara: 1961.
Ýsferâyinî, Ebû’l-Muzaffer Þahfûr b. Tâhir, Tâcu’t-Terâcim fî Tefsîri’l-Kur’ân li’lEâcim, (ed. Necip Mâyil Herverî- Alî Ekber Ýlâhî Horasânî), Tehran: Ýntiþârât-ý Ýlmi ve Ferhengî, 1375 þ. Ýshâk, Ali Þevâh, Mu’cemu Musannafâti’lKur’âni’l-Kerîm, er-Riyâd: 1404/ 1984.
Ýyibilgin, Orhan, Ayntâbî’nin Tercüme-i Tibyân Tefsirinin Muhteva ve Metod Bakýmýndan Deðerlendirilmesi, Yayýmlanmamýþ doktora tezi (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008).
Ýz, Mahir, “Kur’an-ý Kerim’in Gölgesinde”, Fîzilâli’l-Kur’ân, (çev. Ý. H. Þen gü- ler-M. E. Saraç-B. Karlýða), Ýstanbul: Hikmet Neþriyat, 1970).
Karlýða, H. Bekir, “Fî Zîlâli’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfý Ýslam Ansiklopedisi (DÝA), Ýstanbul: 1996.
Karlýða, Bekir, Hadislerle Kur’an-ý Kerim Tefsiri Ýbn Kesîr, Ýstanbul: Çaðrý Yayýnlarý, 1993.
Kaþeli, Ali Rýza, “Takdim”, Celâleyn Tefsiri, (terc. Ali Rýza Kaþeli), Ýstanbul: Fatih Enes Kitabevi, ts.
Kaya, Murat, “XIX. ve XX. Asýrda Os man- lý’da Mutasavvýf Müfessirler”, Tasavvuf: Ýlmî ve Akademik Araþtýrma Dergisi, 2012, XIII, sayý: 29.
Kaya, Murat, “Osmanlý Ulemasýnýn Tanzimat Sonrasý Tefsir Çalýþmalarý”, Araþan Sosyal Bilimler Enstitüsü Ýlmi Dergisi, 15-16, Biþkek 2013.
Kaya, Murat, “Tanzimat Sonrasýndaki Tefsir Faaliyetleri”, Baþlangýçtan Gü- nümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri ŉTebliðler ve Müzakerelerŉ, Ýstanbul: 2012.
Khan, Mofakhar Hussain, “Kur’an-ý Ke rim ’in Bengalce Tercümelerinin Tarih- çesi”, (çev. M. Daðlý), Erciyes Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, 1983, sayý: 1.
Konevî, Sadreddîn, Fâtiha Suresi Tefsiri, (çev. Ekrem Demirli), Ýstanbul: Ýz Ya yýn cýlýk, 2010.
Kurtubî, Ýmâm, el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ ân, (terc. Beþir Eryarsoy), Ýstanbul: 1997.
Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, (çev. Ý. H. Þengüler-M. E. Saraç-B. Karlýða), Ýs tan bul: Hikmet Neþriyat, 1970). Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, (terc. Heyet), Ýstanbul: Dünya Yayýncýlýk, 1989.
Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, (terc. Heyet), Ýstanbul: Hikmet Neþriyat, 1991.
el-Merâðî, Ahmed Mustafâ, Çaðýmýzýn Anlayýþýyla En Büyük Kur’an Tefsiri Tefsîru’l-Merâðî ve Tercümesi, (terc. Heyet), Ýstanbul: Aydýnlar Yayýnlarý, 1989.
el-Mevdûdî, Ebû’l-A’lâ, Tefhîmu’l-Kur’ân, (terc. Dr. Ahmet Ansar, Ýstanbul: Bengisu Yayýnlarý, 1997. el-Mevdûdî, Ebû’l-A’lâ, Tefhîmu’l-Kur’ân, (terc. Heyet), Ýstanbul: Ýnsan Yayýnlarý, 1986.
Muhammed Saîd Ramazân el-Bûtî, “Kütletun mine’z-Zindika Yelsikuhâ Mechûlûne bi-Nâsiri’l-Kur’âni ve’s-Sünneti
el-Âlim er-Rabbânî eþ-Þeyh Abdul kâdir el-Ceylânî Kaddasallâhu Rû hehû”, (11 Ekim 2013), http:// na seemalsham.com/ar/Pages.php?page=readrticle&pg_ id=25397&page1=3. Nasr, Seyyid Hüseyin, “Allame Seyyid Muhammed Hüseyin Tabatabâî Kimdir? ”, el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, (çev. Vahdettin Ýnce), Ýstanbul: Kevser Yayýnlarý, ts.
en-Nesefî, Ýmâm, Tefsîru’n-Nesefî, (terc. H. Ünal-Þ. Þenaslan), Ýstanbul: Ravza Yayýnlarý, 2003.
Okuyan, Mehmet, “Bahru’l-Hakâik Tefsiri ve Müfessiri Üzerine”, Ondokuz Mayýs Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, sayý: 12-13 (Samsun 2001).
Okuyan, Mehmet, “Necmüddîn Dâye ve Tasavvufi Tefsiri”, Ondokuz Mayýs Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, sayý: 8 (Samsun 1996).
“Önsöz”, Celâleyn Tefsiri Kelime Anlamlý ve Açýklamalý Tercüme, Ýstanbul: Yasin Yayýnlarý, 2005.
Pearson, J. D., “Translation of the Kur’an”, The Encyclopaedia of Ýslam, Leiden 1981.
Râzî, Fahreddîn, Tefsîr-i Kebîr (Büyük Kur’an Tefsiri), (terc. Suat YýldýrýmSadýk Kýlýç-Lütfullah Cebeci-Sadýk Doðru), Ankara: Akçað yayýnlarý, 1988-1992.
Rýzâ, Muhammed Reþîd, Tefsîru’l-Kur’âni’lHakîm Tefsîru’l-Menâr, 2. Baský, elKâhire: Dâru’l-Menâr, 1366/1947.
es-Sâbûnî, Muhammed Alî, Kur’an-ý Kerim’in Ahkâm Tefsiri, (çev. Mazhar Taþkesenlioðlu), Ýstanbul: 1984.
es-Sâbûnî, Muhammed Alî, Safvetu’t-Tefâsîr Tefsirlerin Özü, (terc. S. Gümüþ-N lý’da Mutasavvýf Müfessirler”, Tasavvuf: Ýlmî ve Akademik Araþtýrma Dergisi, 2012, XIII, sayý: 29. Yýlmaz), Ýstanbul: Ensar Vakfý-Ýz Yayýncýlýk, 1990.
es-Sa’dî, Abdurrahmân, Tefsîru’s-Sa’dî, (terc. B. Eryarsoy), Ýstanbul: Guraba, 2006.
Sâlih b. Fevzân, Ta’kîbât ve Mulâhazât alâ Kitâbi Safveti’t-Tefâsîr, (ts., yy.).
es-Sâyis, Muhammed Alî, Ahkâm Ayetlerinin Tefsiri, (çev. Naim Erdoðan- Ýhsan Toksarý), Ýstanbul: Nida Yayý- nevi, 1971.
es-Sehâvî, Þemsuddîn Ebû’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahmân, ed-Dav’u’lLâmi’ li-Ehli Karni’t-Tâsi’, (Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, ts.).
es-Semerkandî, Seyyid Alâeddîn Alî b. Yahyâ, Muhtasar Bahru’l-Ulûm Tefsiri (Ýlimler Deryasý), (terc. Ali Kara), Ankara: 1421.
Sezgin, Fuad, Târihu’t-Turâsi’l-Ara bî, (Arapçaya çev. Mahmûd Feh mî Hicâ zî), el-Memleketu’l-Ara biy ye tu’sSu ûdiyye Vizâretu’t-Ta’lîmi’l-Âlî Câ miatu’l-Ýmâm Muhammed b. Su- ûd el-Ýslâmiyye, 1411/1991.
Þengüler, Ýsmail Hakký, “Seyyid Kutub Kimdir?”, (çev. Ý. H. Þengüler-M. E. Saraç-B. Karlýða), Ýstanbul: Hikmet Neþriyat, 1970).
Tabatabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, (çev. Vahdettin Ýnce), Ýstanbul: Kevser yayýnlarý, ts.
Talu, Mehmet, “Eseri Tetkik ve Takdim”, Celâleyn Tefsiri, (terc. Ali Rýza Kaþeli), Ýstanbul: Fatih Enes Kitabevi, ts.
Talu, Mehmet, “Mühim Bir Açýklama”, Celâleyn Tefsiri, (terc. Ali Rýza Kaþeli), Ýstanbul: Fatih Enes Kitabevi, ts.
Taþpýnar, Halil, “Muhammed Abduh Bibliyografyasý Üzerine Bir Deneme”, Cumhuriyet Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, VII/2, Aralýk 2003.
“Tefsîru’l-Ceylânî”, (11 Ekim 2013), http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8 %AA%D9%81%D8%B3%D9%8A% D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8% AC%D9%8A%D9%84%D8%A7%D 9%86%D9%8A.
Tekin, Ahmet, Kur’an Yolunda Kalem Oynatanlar Hayrettin Karaman’larýn Kur’an Yolu Tefsiri ve Meali, Süleyman Ateþ’in Çaðdaþ Tefsiri ve Meali, M. Esed’in Kur’an Mesajý, Yaþar Nuri Öztürk’ün Kur’an-ý Kerim Meali Üzerinde Eleþtirel Bir Deðerlendirme, Ýstanbul: Kelam Yayýnlarý, 2006.
Togan, Z. Velidi, “Kur’an’ýn Ýlk Türkçe Tercümeleri”, Ýslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 1964.
Türk, Nurdoðan, “Tire Necip Paþa Kü- tüphanesindeki Tefsire Dair Yazma Eserler I (Necip Paþa Kýsmý)”, Gü- müþhane Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, Ocak 2014, cilt: 3, sayý: 5.
Türk, Nurdoðan, “Tire Necip Paþa Kü- tüphanesindeki Tefsire Dair Yazma Eserler II (Necip Paþa Kýsmý)”, Gü- müþhane Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, Ocak 2014, cilt: 3, sayý: 5.
Türk, Nurdoðan, “Tire Necip Paþa Kütüphanesindeki Tefsire Dair Yazma Eserler III (Necip Paþa Kýsmý)”, Gümüþ- hane Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, Ocak 2014, cilt: 3, sayý: 6.
Türkmen, Hamza, “Menâr Tefsiri Çevirisi Hakkýnda”, Menâr Tefsiri Tefsîru’lKur’âni’l-Hakîm Tefsîru’l-Menâr, Ýstanbul: Ekin Yayýnlarý, 2011.
Ungan, Suat, “Türkçenin yazý Dili Oluþum Sürecinde Karþýlaþtýðý Bazý Tutumlar”, Dumlupýnar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan 2008.
Yaðmâî, Habîb, “Mukaddime-i Musahhih”, Terceme-i Tefsîr-i Taberî, (tercüme: Heyet), (ed. Habîb Yaðmâî), Tahran: 1356 þ.
Yýldýrým, Suat, “Muhammed Esed’in “Kur’ an Mesajý” Adlý Tefsiri Hakkýnda”, Yeni Ümit Dergisi, Sayý: 58.
Yuvalý, Abdülkadir, “Ýbn Arabþah, Þehâ- beddîn”, Türkiye Diyanet Vakfý Ýslam Ansiklopedisi (DÝA), XIX, (Ýstanbul 1999).
ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, Dâru’l-Kutubi’l-Hadîs, 1396/1976.
Zeyno, Muhammed b. Cemil, Tenbîhât Hâmme alâ Kitâbi Safveti’t-Tefâsîr li’þ-Þeyh Muhammed Alî es-Sâbûnî, Cidde: Mektebetu’s-Sevâdi li’tTevzî, 1407/1987.
ez-Ziriklî, Hayreddîn b. Mahmûd b. Muhammed Alî b. Fâris, el-A’lam Kamusu Teracimi Eþheri’r-Ricâli ve’nNisâi mine’l-Arabi ve’l-Musta’rabîn ve’l-Musteþrikîn, (Beyrut: Dâru’l- Ýlim li’l-Mellâyîn, 2002).
Zuheylî, Vehbe, Tefsîru’l-Munîr, (terc. Heyet), Ýstanbul: Bilimevi, 2003.
(16.08.2011), http://www.haqyayinlari.com/ tr/okuma_salonu.htm.
(16.08.2011), http://www.haqyayinlari. com/tr/katalog/tefsir8.htm.
(16.08.2011), http://www.haqyayinlari. com/tr/okuma_salonu.htm