1914 Tarihli Bitlis İsyanının Osmanlı Arşiv Belgelerindeki Yansımaları-Cezalar, Mükâfatlar

1914 yılının ilk aylarında İttihat ve Terakki yönetimine karşı Bitlis’te bir ayaklanma meydana gelmişti. Ayaklanmanın liderleri, Hizan bölgesinin tanınmış dini şahsiyetleri olan Molla Selim, Seyyid Ali ve Şeyh Şahabeddin idi. Bölgede, halktan ve ulemadan ciddi bir destek görmeyen bu olay fazla uzun sürmeden bastırılmış ve failleri hakkında resmi işlem yapılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde isyanın gelişimi ve sonuçları ile ilgili çeşitli kayıtlar yer almaktadır. Bu kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla başta isyanın liderleri durumundakiler olmak üzere idam edilen çok sayıda kişi olduğu gibi isyanla bağlantısı tespit edilen diğer şahıslar da çeşitli cezalara çarptırılmıştır. Bunun yanında isyan esnasında devletin yanında yer alarak hizmetleri görülenlerin de çeşitli şekillerde taltif edildikleri ve ödüllendirildikleri görülmektedir. Bu makalede Başbakanlık Osmanlı Arşivinde yer alan belgeler esas alınarak söz konusu isyan ceza-mükâfat boyutuyla ele alınmaya ve isyanın belgelerdeki yansımaları incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bitlis Ayaklanması, Arşiv Belgeleri, Molla Selim, Ceza, Mükâfat

PDF

___

BOA. BEO. SYS-4302/322595.
BOA. BEO SYS 4328/324576-2-1.
BOA. BEO. MTV-4300/322459.
BOA. BEO. SYS-4281/321065.
BOA. BEO. SYS-4290/321738.
BOA. BEO. SYS-4294/322017.
BOA. BEO. SYS-4295/322103.
BOA. BEO. SYS-4299/322374.
BOA. BEO. SYS-4299/322378.
BOA. BEO. SYS-4299/322380.
BOA. BEO. SYS-4301/322534.
BOA. BEO. SYS-4302/322595.
BOA. BEO. SYS-4306/322885.
BOA. BEO. SYS-4307/322978.
BOA. BEO. SYS-4312/323346.
BOA. BEO. SYS-4315/323602.
BOA. BEO. SYS-4323/324157.
BOA. BEO. SYS-4328/324576.
BOA. DH. EUM. 2 Şb-2/46.
BOA. DH. EUM. 2. Şb-1/28.
BOA. DH. EUM. 2. Şb-2/31.
BOA. DH. EUM. EMN-114/36.
BOA. DH. EUM. EMN-114/61.
BOA. DH. EUM. EMN-85/9.
BOA. DH. EUM. EMN-88/7.
BOA. DH. EUM. EMN-97/47.
BOA. DH. EUM. MH-91/10.
BOA. DH. İD-185/47.
BOA. DH. KMS-21/55.
BOA. DH. KMS-27/32.
BOA. DH. MB. HPS-961/47.
BOA. DH. ŞFR-21/44.
BOA. DH. ŞFR-39/122.
BOA. DH. ŞFR-39/180.
BOA. DH. ŞFR-39/208.
BOA. DH. ŞFR-39/7.
BOA. DH. ŞFR-40/104.
BOA. DH. ŞFR-40/179.
BOA. DH. ŞFR-40/31-32.
BOA. DH. ŞFR-40/40/18.
BOA. DH. ŞFR-40/78.
BOA. DH. ŞFR-41/46.
BOA. DH. ŞFR-42/102.
BOA. DH. ŞFR-42/194.
BOA. DH. ŞFR-42/72.
BOA. DH. ŞFR-43/130.
BOA. DH. ŞFR-47/190.
Abak, Tibet, “Rus Arşiv Belgelerinde Bitlis İsyanı (1914)”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı 208, Nisan 2011.
Aydoğan, Erdal, “Yeni Belgeler Işığında Bitlis Vukuatı”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 49, Erzurum 2013, s. 309-322.
Celil, Celile, “1914 Bitlis Kürt Ayaklanması”, s. 2, 3, çev. Yaşar Abdülselamoğlu, www.bitlisname.com, 13.05.2015.
Demirtaş, Mehmet, “Tanin, Peyam ve Sabah Gazeteleri Örneğinde 1914 Tarihli Bitlis Ayaklanmasının Dönemin Gazetelerindeki Yansımaları”, CBÜ (Celal Bayar Üniversitesi) Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 3, Eylül 2015, s. 179-198.
Kurubaş, Erol, Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu ve Türkiye-I, Sevr-Lozan Sürecinden 1950’lere, Nobel Yayınları İstanbul 2004.
Reynolds, Michael A., “The Mullah Selim Uprising and Emperial Rusian Designs en Anatolia” Türk Dünyasına Bakışlar (Prof. Dr. Mehmet Saray’a Armağan), İstanbul 2003, s. 550, 551,
Ünal, Fatih, “Rusların Kürt Aşiretlerini Osmanlı Devletine Karşı Kullanma Çabaları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 17, Bahar 2008, s. 133-152.