Tilbaşar Erken Tunç Çağı Yalın Basit Üç Ayaklı Kapları: Arkeometrik Karakterizasyon

Bu çalışma Gaziantep ilinin yaklaşık 32 km güneydoğusunda yer alan Tilbaşar’da ele geçen temsili Erken Tunç Çağı yalın basit seramiklerin (üç ayaklı kap parçalarının) arkeometrik incelemesinde ele geçen sonuçları sunmaktadır. Örnekler X-ışını difraksiyonu (XRD), ince kesit (petrografi), Fourier dönüşümlü kızılötesi (FTIR) spektroskopisi, termogravimetrik-diferansiyel termal analiz (TG-DTA) ve taramalı elektron mikroskobu/enerji saçınımlı X-ışını spektroskopisi (SEM-EDX) ile karakterize edilmiştir. Örneklerin kimyasal kompozisyonları bu seramiklerin yüksek oranda CaO içerdiğine ve kalkerli killerin kullanıldığına işaret etmiştir. XRD, TG-DTA ve FTIR analizleri de bu sonucu teyit edecek biçimde kalsit varlığını ortaya koymuştur. Örneklerin mineral/faz içerikleri dikkate alınarak seramiklerin pişirim sıcaklıklarının 700-900oC arasında değiştiği bulunmuştur. Birçok örnekte görülen yeni oluşum fazları ise bu tip seramikler için 800-900oC pişirim aralığına işaret etmiştir. Numunelere ait SEM görüntüleri bazı seramiklerde düşük bölgesel vitrifikasyonun olduğunu, diğerlerinde ise olmadığını göstermiştir. Bu sonuç seramiklerin pişirim sıcaklıklarını teyit eder nitelikte olmuştur. Petrografi sonuçları seramiklerdeki kayaç tipinin bazalt (volkanik kayaç türü) olduğunu ve hammaddelerin büyük olasılıkla mafik kayaç kökenli olduğuna işaret etmiştir. Tüm veriler ve bölgenin jeolojik oluşumları dikkate alındığında, seramiklerin büyük ihtimalle yerel üretime ait olduğu öngörülmüştür.

Early Bronze Age Plain Simple Wares (Tripod Vessels) of Tilbeshar (Turkey): Archaeometric Characterization

The present study reports the results obtained through an archaeometric investigation on representative EarlyBronze Age tripod vessels belonging to plain simple wares of Tilbeshar which is located almost 32 km southeastof Gaziantep (Turkey). The samples were characterized by XRD (X-ray diffraction), thin section (opticalmicroscopy), FTIR (Fourier Transformed Infrared Spectroscopy), TG-DTA (Thermogravimetric DifferentialThermal Analysis) and SEM/EDX (scanning electron microcopy/energy dispersive X-ray spectroscopy). Thechemical composition of the samples showed that the potsherds possessed high amount of CaO indicating use ofcalcareous clays. Proving this data XRD, TG-DTA and FTIR analyses revealed the presence of calcite, as well.Considering the mineral/phase contents of the samples, the firing temperature of the potsherds was found to changein the range of 700-900oC. The appearance of neo-formations for most of the samples suggested a firingtemperature range of 800-900oC for such potsherds. SEM images of the samples showed that there was a very lowpartial vitrification for some of the samples, while it was not observed for the others. This observation approvedthe firing temperature ranges of the samples. Petrography results suggested that the main rock type for thepotsherds was basalt (igneous rock) and the raw materials likely originated from mafic rocks. Taking into accountthe whole data and the geological formation of the region, it was predicted that the potsherds likely belonged to alocal production.

PDF

___

[1] Genç E. 2018. Doğanpınar Barajı Tilbaşar Höyük 2016 yılı kazısı. 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1: 159-172, 22-26 Mayıs 2017, Bursa.
[2] Tilbaşar Höyük kazı arşivi. 2018.
[3] Kepinski C., Bulgan F. 2007. Research at Tilbeshar in 2005 City from the Early and Middle Bronze Ages. 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2: 733-742, 29 Mayıs-2 Haziran 2006, Çanakkale.
[4] Krapukaityte A., Tautkus S., Kareiva A., Zalieckiene E. 2008. Thermal Analysis – A powerful tool for the characterization of pottery. Chemija, 19 (2): 4-8.
[5] Merkevicius A., Bezdicka P., Juskenas R., Kiuberis J., Senvaitiene J., Pakutinskiene I., Kareiva A. 2007. XRD and SEM characterization of archeological findings excavated in Lithuania. Chemija, 18: 36-39.
[6] Bayazit M., Işık I., Issi, A. 2015. Investigating the firing technologies of Part-Roman potsherds excavated from Kuriki (Turkey) using thermal and vibrational spectroscopic techniques. Vibrational Spectroscopy, 78: 1-11.
[7] Bayazit M. 2018. Archaeometric study of possible Ninevite-5 pottery from upper Tigris region using SEM-EDS, PEDXRF and OM. X-Ray Spectrometry, 47: 92-104.
[8] Loehman R.E. 1993. Characterization of Ceramics. Butterworth-Heinemann. 295p. Reed-Elsevier Inc.
[9] Issi A., Raškovska A., Kara A., Grupce O., Minčeva-Šukarova B., Okyar F. 2011. Scanning electron microscopy and micro-Raman spectroscopy of slip layers of Hellenistic ceramic wares from Dorylaion/Turkey. Ceram. Int., 37: 1879-1887.
[10] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/kahramanmaras.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[11] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/sanliurfa.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[12] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/osmaniye.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[13] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/Antakya.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[14] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/gaziantep.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[15] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/kilis.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[16] MTA. 2018. http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/maden-haritalari/adiyaman.pdf (Accessed date: 04.12.2018).
[17] Cultrone G., Rodriguez-Navarro C., Sebastian E., Cazalla O., De La Torre M.J. 2001. Carbonate and silicate phase reactions during ceramic firing. Eur. J. Mineral., 13: 621-634.
[18] Iordanidis A., Garcia-Guinea J., Karamitrou-Mentessidi G. 2009. Analytical study of ancient pottery from the archaeological site of Aiani, northern Greece. Mater. Charact., 60: 292-302.
[19] Shoval S, Beck P, Yadin E. 2006. The ceramic technology used in the manufac-ture of Iron Age pottery from Galilee. In: Maggetti M, Messiga B, editors. Geomaterials in cultural heritage, vol. 257. London: The British Geological Society Publishing House, 101-117.
[20] Fabbri B., Gualtieri S., Shoval, S. 2014. The presence of calcite in archeological ceramics. J. Eur. Ceram. Soc., 34: 1899-1911.
[21] Farmer V.C. 1974. Infrared Spectra of Minerals, Mineralogical Society, 539p. London.
[22] Afremow L.C., Vandeberg J.T. 1966. High resolution spectra of inorganic pigments and extenders in the mid infrared region from 1500 cm–1 to 200 cm–1. J. Paint Technol., 38: 169-202.
[23] Kieffer S.W. 1979. Thermodynamics and lattice vibrations of minerals: 2. Vibrational characteristics of silicates. Rev. Geophys. Space Phys., 17: 20-34.
[24] Shoval S. 2003. Using FT-IR spectroscopy for study of calcareous ancient ceramics. Optical Materials, 24: 117-122.
[25] Dowty E. 1987. Vibrational interaction of tetrahedra in silicate glasses and crystals: II. Calculation on melilites, piroxenes, silica polymorphs and feldspars. Phys. Chem. Minerals, 14: 122-138.
[26] Rutstein M.S., White W.B. 1971. Vibrational spectra of high-calcium piroxenes and piroxenoids. Am. Mineral., 56: 877-887.
[27] Van der Weerd J., Smith G.D., Firth S., Clark R.J.H. 2004. Identification of black pigments on prehistoric Southwest American potsherds by infrared and Raman microscopy, J. Archaeol. Sci., 31: 1429-1437.
[28] Loftfield T.C. 1976. A Brief and True Report: An Archaeological Interpretation of the Southern North Carolina Coast (Unpublished Ph.D. dissertation) Department of anthropology, University of North Carolina, Chapel Hill.
[29] Saffer M. 1979. Aboriginal Clay Resource Utilization of the Georgia Coast (M.A. thesis) Department of anthropology, University of Florida, Gainesville.
[30] Rice P.M. 1987. Pottery analysis: A sourcebook, University of Chicago Press, 584p. Chicago.
[31] Meyvel S., Sathya P., Velraj G. 2012. Thermal characterization of archaeological pot sherds recently excavated in Nedunkur, Tamilnadu, India. Cerâmica, 58: 338-341.