Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesinde Bulunan Bir Grup Metal Kandil

Aydınlatma geçmişten günümüze, insanoğlunun temel gereksinimlerinden biri olmuştur. Ateşin bulunması ve kontrol edilmesiyle başlayan evrilme sürecinde, çeşitli malzeme ve biçimlerde aydınlatma araçları üretilmiştir. Sözü edilen aydınlatma araçları arasında önemli bir yer tutan kandiller, zamanla birer estetik harikasına dönüşmüşlerdir. Kandiller üretildikleri toplumun kültürüne göre biçimlenen ve bünyesinde o topluma dair ip uçları bulunduran objelerdir. İşlevinin yanı sıra sembolik anlamlar yüklenen, üretildikleri coğrafya ve topluma göre şekillenen kandiller, kullanılan malzemenin çeşitliliği ve biçim zenginliğiyle dikkat çekmektedirler. Yüzyıllardır süregelen mekânları aydınlatma işlevini modern aydınlatma araçlarına bırakan kandiller, koleksiyonerlerin ve müzelerin koleksiyonlarında yerlerini almışlardır. Bu makale de Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi’nde muhafaza edilen Anadolu Selçuklu dönemine ait bir grup metal kandil ele alınmıştır. Anadolu Selçuklu üslubunu yansıtan, figürün ön plana çıktığı biçim özellikleriyle dikkat çeken bu kandiller, malzeme, teknik ve biçim özellikleri bağlamında benzer örneklerle karşılaştırmalı olarak irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

maden sanatı, anadolu selçuklu, kandil, süsleme

A Group of Metal Oil Lamps Found in the Kayseri Seljuk Civilization Museum

Lighting has been one of the basic needs of human beings from past to present. In the evolution process that started with the discovery and control of fire, various materials and forms of lighting tools were produced. Oil lamps, which have an important place among the mentioned lighting tools, have transformed into aesthetic wonders over time. Oil lamps are objects that are shaped according to the culture of the society in which they are produced and that contain important clues about that society. In addition to their function, oil lamps, which are loaded with symbolic meanings and shaped according to the geography and society in which they are produced, attract attention with the diversity of the materials used and the richness of form. Oil lamps, which have left the function of lighting the spaces that have been going on for centuries to modern lighting tools, have taken their places in the collections of collectors and museums. In this article, a group of metal oil lamps from the Anatolian Seljuk period preserved in the Kayseri Seljuk Civilization Museum is discussed. These oil lamps, which reflect the Anatolian Seljuk style and draw attention with their shape features in which the figure comes to the forefront, have been examined comparatively with similar examples in terms of material, technique and ornamental features.

Keywords:

metal work, anatolian seljuks, ornament, oil lamp,

PDF

___

Allan James W. (2012), Nishapur: Metalwork Of The Early Islamic Period, New York
Bodur, Fulya (1987), Türk Maden Sanatı, İstanbul.
Cahen, Claude (1994). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, İstanbul.
Devellioğlu, Ferit (1986), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara.
Eberhard, Wolfram (2000), Çin Simgeleri Sözlüğü, İstanbul.
Erginsoy, Ülker (1978), İslam Maden Sanatının Gelişmesi, İstanbul.
Erginsoy, Ülker (2002), “Maden Sanatı”, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, İstanbul, s.381-400.
Esin, Emel (2003a), Orta Asya’dan Osmanlı’ya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul.
Esin, Emel (2003b), Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, İstanbul.
Hassaneın, İbrahim (2015), Memlûklu Maden Sanatında Selçuklu Etkileri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi.
Hillenbrand, Robert (2005), İslam Sanatı ve Mimarlığı, İstanbul.
Işık, Serap L. (2020), Diyarbakır Müzesinden Bir Grup Metal Kandil, Bitlis Eren Üniversitesi/Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Mecit, Songül (2014), Anadolu Selçukluları, Bir Hanedanın Evrimi, İstanbul.
Merçil, Erdoğan (2000), Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, Ankara.
Oral, M. Zeki (1959), “Eşrefoğlu Camiine Ait Bir Kandil”, Belleten, Cilt XXIII, sayı 89 (Ocak 1959)’dan ayrı basım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. s. 113-118.
Öztürk, Mustafa (2000), Kerimüddin Mahmud-i Ayvansarayi Müsameretü-l Ahbar, Ankara.
Tanman, Baha-Rıfat Semih (2001), Alaaddin’in Lambası, Anadolu’da Selçuklu Çağı Sanatı ve Alaeddin Keykubad, İstanbul.
Turan, Osman (1988), Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara.
Turan, Osman (1993), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul.
Turan, Osman (2003), Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, İstanbul.
Yetkin, Şerare (1976), “Anadolu Selçukluları Devrinden Bir Madeni Eser”, Sanat Tarihi Yıllığı IV, İstanbul, s. 207-211.