Cihâd Risalelerine İlave Bir Kaynak: Ali Galib’in Kitâb-ı Fezâ’il-i Gazâ (Menâkıb-ı Cihâd) Adlı Eseri

İslam kaide ve düzenini bütün âleme egemen kılma ve bu nizamı müdafaa etmek amacıyla İslâm dîni uğrunda ve Allah yolunda yapılan cenk olan cihat üzerine birçok hadisin mevcudiyeti bilinmektedir. Cihat ve faziletinin aktarıldığı, cihadın nasıl yapılacağına dair usullerin verildiği bu hadisler, İslam kültüründe mühim bir yeri işgal etmektedir. Hadis ve fıkıh eserlerindeki muhtelif başlıklar altında incelenen cihat meselesi sonrasında “kitâbü’l-cihâd” veya “fezâ’ilü’l-cihâd” isminde risalelere ve müstakil eserlere konu olmuştur. Hicrî II. asırdan başlayarak kitap haline getirilen cihat risale ve eserleri, İslam kültürü çerçevesinde inkişaf ederek büyük bir literatürü beslemiş ve Osmanlı döneminde XV. yüzyıldan başlayarak XX. yüzyıla kadar tedvin faaliyeti daimî olarak devam etmiştir. İtalya’nın Trablusgarp taarruzu ve peşinden gelen I. ve II. Balkan Harbi’nin yaşandığı bir dönemde Ali Galip tarafından kaleme alınan Kitâb-ı Fezâ’il-i Gazâ (Menâkıb-ı Cihâd) adlı eser, önce h. 1320/ m. 1902-1903 yılında rika hattıyla tahrir edilmiş, birkaç yıl sonra ise h. 1330/1911-12 yılında İstanbul’da Tevsî-i Tabâ’at matbaasında tab olunmuştur. Cihat hakkında ayet ve hadislerin yer verildiği eserde, İslam tarihinde yer alan meşhur menkıbelerin anlatımıyla bir Müslümanın cihat arzusu canlı tutulmak istenmiştir. Bu makale çerçevesinde, Ali Galip’in hayatı ve eserlerine dair bilgiler verildikten sonra Kitâb-ı Fezâ’il-i Gazâ (Menâkıb-ı Cihâd) adlı eserin muhtevası tetkik edilecektir. Akabinde eserin tam metni verilerek konu üzerinde çalışma gerçekleştirecek araştırmacıların istifadesine sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

cihat, gaza, menakıb, menkıbe, XX. yüzyıl, İslam, inanç

An Additional Source To The Works of Jihâd: Alı Galıb’s Work Titled Kitâb-ı Fezâ’il-i Gazâ (Menâkıb-ı Cihâd)

It is known that there are many hadiths on jihad, which is the war waged for the sake of Islam and in the way of Allah, in order to make the Islamic rule and order dominant over the whole world and to defend this order. These hadiths, in which jihad and its virtues are conveyed, and the methods on how to make jihad are given, occupy an important place in Islamic culture. After the issue of jihad, which was examined under various titles in hadith and fiqh works, it became the subject of treatises and independent works called "kitâbü'l-jihâd" or "fezâ'ilü'l-jihâd". Jihad treatises and their works, which were compiled into a book starting from the second century of the Hijra, developed within the framework of Islamic culture and fed a large literature, and in the Ottoman period, from the fifteenth century to the twentieth century, the codification activity continued. The work called Kitâb-ı Fezâ'il-i Gazâ (Menakıb-ı Jihâd), which was written by Ali Galip at a time when Italy's Tripoli Offensive and the following first and second Balkan Wars were experienced, was first edited in 1902-1903 with the rika calligraphy and a few years later, in 1911-12, it was printed in Tevsî-i Tabâ'at printing house in Istanbul. In the work, in which verses and hadiths about jihad are included, it is aimed to keep a Muslim's desire for jihad alive by narrating famous legends in the history of Islam. Within the framework of this article, after giving information about Ali Galip's life and works, the content of the work called Kitâb-ı Fezâ'il-i Gazâ (Menakıb-ı Cihâd) will be examined. Afterwards, the full text of the work will be given to the researchers who will work on the subject.

Keywords:

jihad, holy war, story, legend, 20 century, İslamic, belief,

PDF

___

Abdürreşid, İbrâhim (1328), “Mev’iza – Abdürreşid İbrâhim Efendi Hazretleri Tarafından Ayasofya Câmi-i Şerîfinde”, Sebîlü‟r-reşâd, Cilt: 8, Sayı: 190, s. 140-141.
Aksekili, Ahmed Hamdi (1328), “Hutbe ve Mevâ’iz – Bütün Müslümânlara ve Orduya Hitâben”, Sebîlü‟r-reşâd, Cilt: 9, Sayı: 219, s. 203-208.
Ali Galib, Arnavutluk ve Arnavutların Ahvaline Dair Tarih, İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar, Yazma Eserler, No: MC_Yz_K_0383 949.65 ALİ 1, vr. 1-40.
Ali Galib (1320), Kitâb-ı Fezâ’il-i Gazâ (Menâkıb-ı Cihâd), İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Koleksiyonu Türkçe Yazma, No: NEKTY04542 297.8, vr. 1-40.
Çoban, Mehmet (2021), “Başlangıçtan Yirminci Yüzyılın İlk Yarısına Kadar İslâmî Yazımda Cihad Literatürü”, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, s. 393-444.
Galib (1307), Müntehabat-ı Tarih-i Osmanî, Dersaadet: Matba’a-i Mekteb-i Sanayi.
Galib, Ali (1307), Mebâdî-i İlm-i Hesab, Dersaadet: Mahmud Bey Matba’ası.
Galib, Ali; Şükrü, Mehmed (1308), Vezâif-i Şakirdândan Emsile ve Mesâil-i Cebriye, Dersaadet: Matba’a-i Amire.
Galib, Ali; Abdüllatif (1309), Mahzen-i Mesâil-i Riyaziyye, İstanbul: İstepan Matba’ası.
Galib, Kavalalı Ali (1312), Yadigar, İstanbul: Nişan Berberyan Matba’ası.
Galib, Ali (1313), Projektörlerin Askerlik Nokta-i Nazarından Sûret-i İstimâli ve Âlât-ı Mezkûre ile Boğaz ve Sevâhilin Usûl-i Müdafaası, İstanbul: Mühendishane-i Berri-i Hümayun Matba’ası.
Galib, Ali (1313), Fenn-i Buhar, İstanbul: Matba’a-i Bahriyye.
Galib, Ali (1314), Nagemat, İstanbul: Ahter Matba’ası.
Galib, Ali (1314), Nev-Usul Hesâb-ı Zihnî, İstanbul: Mekteb-i Fünun Harbiyye-yi Şahane Matba’ası.
Galib, Ali (1316), Amelî ve Nazarî İlmü’l-A’dâd, İstanbul: Mekteb-i Fünun Harbiyye-yi Şahane Matba’ası.
Galib, Kavalalı Ali (1317), Nadire, Selanik: Osmanlı Asr Matba’ası.
Galib, Ali (1323), Amelî ve Nazarî Hesâb-ı Mükemmel, İstanbul: Mekteb-i Fünun Harbiyye-yi Şahane Matba’ası.
Galib, Ali (1324-1326), Torpido ve Projektörler, İstanbul: Mühendishane-i Berri-i Hümayun Matba’ası.
Galib, Ali (1329), Malûmât-ı Hukukiye ve Adliyye, Dersaadet: Mahmud Bey Matba’ası.
Galib, Ali (1330), Kitâb-ı Fezâ’il-i Gazâ (Menâkıb-ı Cihâd), İstanbul: Tevsî-i Tabâ’at Matba’ası.
Galib, Ali (1330), Müdde’î-i Umûmî, Dersaadet: Mahmud Bey Matba’ası.
Galib, Ali (1330), Musavver Tarih-i Tabi’î, Kostantiniyye: Matba’a-i Ebu’z-Ziya.
Galib, Ali (1330), İstihlak Hakkında Malumat-ı Kanuniyye, Dersaadet: Mahmud Bey Matba’ası.
Galib, Ali (1339), 1914 İla 1918 Harbi Esnasında Alman Ordusu, Dersaadet: Matba’a-i Askeriyye.
Galib, Ali (1339), Fransa ve Almanya'da Sahra İstihkâmının Tekâmül ve İnkişâfı, İstanbul: Askerî Matba’a.
Galib, Ali (1339), İstihkâm ve Mühendis Muharebe Vesâiti, İstanbul: Askerî Matba’a.
Galib, Ali (1340), Hortlaklar, İstanbul: Cihan Matba’ası.
İmamoğlu, Abdullah Taha (2015), “I. Dünya Savaşı’na Bibliyografik Bir Katkı: Osmanlı’da Cihad Risâleleri” Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi 100. Yılında 1. Dünya Savaşı ve Mirası, (Ed: Halil Çetin, Lokman Erdemir), Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yayınları, s. 151-179.
Özel, Ahmet (2007), “Cihad”, DİA, C.7, s. 527-531.
Tahir, Bursalı Mehmet (1913), “Fezail-i Cihad Hakkında Müellefat-ı Osmaniyye”, Sebilü’r-Reşad [Sırat-ı Müstakim] Dergisi, Cilt: IX, Sayı: 228, s. 347-348.
Yazıcıoğlu, Mustafa Said (1998), “Hızır Bey”, DİA, C. 17, s. 413-415.