OSMANLI DEVLETİ’NDE UYGULANAN ADEM-İ MERKEZİYETÇİ BİR YÖNETİM MODELİ: MİLLET SİSTEMİ

Osmanlı farklı kıtalarda hâkimiyet kurmuş, sınırları içerisinde farklı dillerin konuşulduğu ve farklı etnik kökenden insanların yaşadığı bir devletti. Böyle bir devleti yönetmek için özel yönetim modellerine ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü farklı unsurları sorun çıkarmalarına olanak vermeden tek bir hedefe doğru yöneltmek ve ileri bir aşamada olası bir dağılmayı engelleyebilmek için yeni yöntemleri benimsemek kolay bir uğraş değildir. Bu doğrultuda belirlenen sakıncalardan kaçınmak ve belirtilen hedeflere ulaşmak için Osmanlı Devleti’nin benimsediği yönetim modeli millet sistemi olmuştur. Osmanlı Devleti millet sistemi ile ulus (nation) üzerinden değil, topluluk (community) unsuru üzerinden hareket etmiştir. Çünkü millet sistemi etnik kökene atıf yapmak yerine, din kavramını birleştirici unsur olarak kabul etme iddiasına sahipti. Bu bağlamda, bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde belirli bir süre başarılı bir biçimde uygulanan ve farklılıkların ustaca yönetilmesine olanak tanıyan millet sistemi incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nin merkeziyetçi yönetim sistemi içerisinde gizlenmiş adem-i merkeziyetçi ruhunun millet sistemi üzerinden açığa çıkarılması önem taşımaktadır. Osmanlı Devleti için belirli bir dönem birleştirici bir araç vazifesi gören bir sistemin, gerçekte iç işleyişindeki gizli kalmış aksaklıklar yüzünden ayrıştırıcı olduğunun vurgulanması ve adem-i merkeziyetçilik ruhunun kökenlerine ışık tutulması çalışmanın özünü oluşturmaktadır.

DECENTRALIZATION ADMINISTRATION MODEL APPLIED IN THE OTTOMAN STATE: MILLET SYSTEM

The Ottoman Empire was a state which had dominated different continents where different languages were spoken and people of different ethnic backgrounds lived within their borders. Special administration models are needed to administrate such a state. Because it is not an easy task to orient different elements to a single target without allowing them to cause problems and to adopt new methods to prevent a possible disintegration at a later stage. In order to avoid the drawbacks identified in this direction and to achieve the stated objectives, the administration model adopted by the Ottoman Empire became the millet system. With the millet system, the Ottoman State acted on the community rather than on the nation. Because the nation system, instead of referring to ethnic origin, had the claim of accepting the concept of religion as the unifying element. In this context, in this study, the millet system, which has been successfully applied in the Ottoman Empire for a certain period and which allows the masterful managing diversity, has been examined. It is important to reveal the decentralized spirit concealed within the centralized administration system of the Ottoman Empire through the millet system. It is the essence of the study to emphasize that a system that serves as a unifying tool for the Ottoman Empire for a certain period of time, is actually a disjoint in its inner workings due to hidden gaps, and to shed light on the origins of the spirit of decentralization.

PDF

___

CLARK, Andrew (2007), Understanding Community: A Review of Networks, Ties and Con-tacts, ESRC National Centre for Research Methods, NCRM (National Center for Research Method) Working Paper Series, 9/07, University of Manchester, Leeds Social Sciences Institute, Manchester.
BAYSAL, Jale (1983), “Kütüphanecilik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 5. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1306-1310.
CRAWFORD, Robert (2002), What is Religion?, Routledge Taylor & Francis Group, London.
ERDEM, Hüsameddin (2002), “Türk Ahlâkı”, Türkler, Orta Çağ, Cilt: 5, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 1079-1105.
ERYILMAZ, Bilal (1992), Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi, Ağaç Yayıncılık, İstanbul.
FENDOĞLU, H. Tahsin (2002), “Amerika Birleşik Devletleri’nin Misyonerleri ve Osmanlı Devleti”, Türkler, Osmanlı, Cilt: 13, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 340-354.
GENCER, Mustafa (2002), “Osmanlı-Alman Münasebetleri Çerçevesinde “Şark Meselesi””, Türkler, Osmanlı, Cilt: 13, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 45-56.
GÖLEN, Zafer (2002), “Yenileşme Çağında Boşnaklar”, Türkler, Osmanlı, Cilt: 14, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 219-235.
GREENFELD, Liah (1992), Nationalism Five Roads to Modernity, Harvard University Press, England.
KARAL, Enver Ziya (2007), Osmanlı Tarihi: VI. Cilt: Islahat Fermanı Devri (1856 - 1861), 7. Baskı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
KARPAT, Kemal H. (2008), Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus, (Çevirenler: Akile Zorlu Durukan ve Kaan Durukan), 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
KARPAT, Kemal H. (2006), Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, (Çeviren: Dilek Özdemir), İmge Kitabevi, Ankara.
KARPAT, Kemal H. (2004), Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, (Çeviren: Recep Boz-temur), İmge Kitabevi, Ankara.
KARPAT, Kemal H. (2001), Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, (Çevire: Recep Boz-temur), İmge Kitabevi, Ankara.
KÜÇÜK, Cevdet (1985), “Osmanlılarda “Millet Sistemi” ve Tanzimat”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1007-1024.
LEWIS, Bernard (1993), Modern Türkiye’nin Doğuşu, 5. Baskı, (Çeviren: Metin Kıratlı), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
ORTAYLI, İlber (2008), Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi, 3. Baskı, Cedit Neşriyat, Ankara.
ORTAYLI, İlber (2005), “Millet (Osmanlılar’da Millet Sistemi)”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), Cilt: 30, İstanbul, s. 66-70.
ORTAYLI, İlber (2002), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi”, Türkler, Osmanlı, Cilt: 10, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 393-399.
ORTAYLI, İlber (1985), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 996-1001.
ÖZ, Mehmet (2002), “II. Viyana Seferine Kadar XVII. Yüzyıl”, Türkler, Osmanlı, Cilt: 9, (Edi-törler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 1298-1336.
SAATÇİ, Meltem Begüm (2002), “XIX. Yüzyıl Sonunda Makedonya Sorunu ve Makedonya’da Kurulan Örgütler”, Türkler, Osmanlı, Cilt: 13, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 188-207.
SANDER, Oral (2003), Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918’e, 12. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
SHAW, Stanford (1985), “Osmanlı Imparatorluğu’nda Azınlıklar Sorunu”, (Çeviri: Ahmet Gün-lük), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1002-1006.
SMİTH, Anthony D. (2010), Nationalism: Theory, Ideology, History, 2nd Edition, Polity Press, Cambridge.
ŞENTÜRK, Recep (2005), “Millet”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştır-maları Merkezi (İSAM), Cilt: 30, İstanbul, s. 64-66.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin (2002), “Klasik Dönem Osmanlı Toplumuna Genel Bir Bakış”, Türkler, Osmanlı, Cilt: 10, (Editörler: Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 330-392.
TÜRK DİL KURUMU BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜĞÜ, DÜZEN,
GTS.5c0d1291dbfdf7.78673063>, (Erişim Tarihi: 09.12.2018).
TÜRK DİL KURUMU BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜĞÜ, TANZİMAT, , (Erişim Tarihi: 18.12.2018).