ORTAÇAĞ MÜSLÜMAN TOPLUMLARINDA TERCÜME TENKİD TERKİB TELİF AŞAMALARININ TOPLUMSAL İZDÜŞÜMLERİ VE BİLİMİN GELİŞMESİ

Bilgi İnsanlığın ortak birikimidir. Fakat her bilimsel süreç, içerisinde yükseldiği medeniyetin ve kendisinden beslendiği toplumsal çevrenin genel karakteristiğini yansıta gelmiştir. Bu makalede İslam medeniyetinin bilime akseden bir karakteristiği olarak ‘pozitif bilim düşüncesinin bu medeniyet içerisindeki yükselişinin izleri sürülecektir. Bu iz sürümü sağlayabilmek için de, İslam medeniyetindeki bilimsel çalışmalar, bunlardan da özellikle tercümeler, Batı ile mukayeseli bir şekilde ele alınacaktır. Tercüme ve telif faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan tablo, her iki medeniyette pozitif bilim düşüncesinin gelişme boyutlarını anlamak için önemli fikirler verecektir. Nihayet, bu çalışmanın sunacağı mukayeseli bilgiler ışığında İslam medeniyetinin, Yunan ve diğer bilim havzalarından devraldığı bilginin pozitif bilim karakteriyle, Orta Çağ Avrupa’sının İslam’dan devraldığı bilimin pozitif bilim karakteri arasındaki farkın derecesi daha iyi idrak edilebilecektir. Pozitif bilimin gelişmesi sürecinde İslam toplumlarının Avrupa’ya devrettikleri, onlardan devraldıklarından çok daha fazladır. Özellikle eski Ortadoğu bilim birikimi ile Hint ve Çin bilim mirasının Avrupa’ya aktarılması başlı başına bir büyük katkıdır. Sekizinci yüzyıldan başlayarak on ikinci yüzyıla kadar beş yüzyıl süresince İslam toplumları bu üç merkezin bilim mirasını tercüme edip, terkip ve telif eserler üreterek Avrupa’ya ve dünyanın dört bir yanına aktarılmaya müsait bir hale getirmiştir.

PROJECTIONS OF PHASES OF TRANSLATION CRITISISM COMPOUND COPYRIGHT IN MEDIEVAL MUSLIM SOCIETIES AND DEVELOPMENT OF SCIENCE

Knowledge is the common accumulation of humanity. However, each scientific process reflects the local characteristics of civilization as well as social surroundings where the knowledge existed. This essay will follow tracks of the mentality of positive science as a characteristic of Islamic civilization as reflected on science; to do so, scientific studies, especially translations in the Islamic Civilization, will be compared with the Western civilization. The picture we have as a result of translations and composition studies will give us important ideas to understand the development of the positive science as a method in each civilization. Lastly, according to the information we get from this comparative study, it will be understood better that there is a big difference between positive characteristics of science that Islam has got from the Middle East, from Greece and from India, with positive characteristics of science in the middle ages that Europe got from Islam. In the process of development of positive sciences Islamic Societies contributed to Europe more than they transferred from them. Especially translation and transfer of Ancient Middle Eastern Knowledge accumulation and Indian and Chinese scientific heritage is a huge contribution itself. During five centuries (from 8th to 12th), Islamic Societies have translated scientific heritage from these three centers and produced writings making such knowledge available for Europe.

PDF

___

ADIVAR, A. Adnan (1994), Tarih Boyunca İlim ve Din (Bilim ve Din), İstanbul, Remzi Kitabevi.

ALBAYRAK, Kadir (1997), Keldaniler ve Nasturiler, Ankara, Vadi Yayınları.

ALPTEKİN, M. Yavuz (2012), Şehir ve Toplum, İstanbul, Beta Yayınevi.

BAYRAKDAR, Mehmet (2000), İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, Ankara, TDV Yayınları.

BLOCH, March (1983), Feodal Toplum, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara, Savaş Yayınları.

ÇELİK, Mehmet (1996), Süryani Tarihi (I), Ankara, Ayraç Yayınevi.

DANİŞMEND, İsmail H (1989), Batı Kaynaklarına Göre İslam Medeniyeti, İstanbul, Yağmur Yayınevi.

DEMİRCİ, Mustafa (1996), Beytü’l Hikme, İstanbul, İnsan Yayınları.

DURANT, W. (ts.), İslam Medeniyeti, Çev. Orhan Bahaeddin, İstanbul, Kervan Kitapçılık.

GALETTI, Mirella (2016). Kürdistan Hıristiyanları, İstanbul, Avesta Yayınları.

GARAUDY, Roger (1993), “İslam ve İlim”, İslam ve Bilim (içinde), Derleyen: Seha Neşriyat, İstanbul, Seha.

GRANT, Asahel (2015). Nasturiler ya da Kayıp Kabileler, İstanbul, Avesta Yayınları.

GÜRKAN, Ahmet (ts.). İslam Kültürünün Garbı Medenileştirmesi, Ankara, Nur Yayınları.

İHSANOĞLU, Ekmeleddin (1996), Büyük Cihaddan Frenk Fodulluğuna, İstanbul, İletişim Yayınevi.

İZGİ, Özkan (1989), Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi, Ankara, TTK Basımevi.

KÖSOĞLU, Nevzat (2002), Küreselleşme ve Milli Hayat, İstanbul, Ötüken Yayınevi.

LOMBART, Mourice (2002), İslam’ın Altın Çağı, Çev. Nezih Uzel, İstanbul, Pınar Yayınları.

NASR, Seyyid Hüseyin (2008), İslam’da Bilim ve Medeniyet, Çev. Nabi Avcı ve diğ., İstanbul, İnsan Yayınları.

ÖGEL, Bahaeddin (1997), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, (1.cilt), İstanbul, MEB Basımevi.

SAİD, Edward (1998), Oryantalizm, İstanbul, İrfan Yayınevi.

SEZGİN, Fuat (2008), İslam’da Bilim ve Teknik (1. Cilt), İstanbul, Enetgre Matbaacılık.

TDV İslam Ansiklopedisi, (6.cilt), “Beytülhikme” maddesi, İstanbul 1988.

TDV İslam Ansikpoledisi, (32. Cilt), “Nabati” maddesi, İstanbul 2006.

TUNA, Korkut (1987), Şehirlerin Ortaya Çıkış ve Yaygınlaşması Üzerine Sosyolojik Bir Deneme, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi.

TURAN, Osman (1993), Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.

TURAN, Osman (1993), Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.

ÜLKEN, Hilmi Ziya (1995), İslam Düşüncesi, İstanbul, Ülken Yayınları.

ÜLKEN, Hilmi Ziya (1997), Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, İstanbul, Ülken Yayınları.

YILDIRIM, Cemal (1994), Bilim Tarihi, İstanbul, Remzi Kitabevi.

YILMAZ, İrfan (1998), Yeni Bir Bakış Açısıyla İlim ve Din, (1.cilt), İstanbul, TÖV Yayınevi.