Hayatı Anlamlandırma İle Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine

Öz Anlam arayışı, II. Dünya Savaşı'nın da etkisiyle 1950'ler ve 1960'larda ortaya çıkan hümanist, fenomenolojik, varoluşsal kişilik kuramlarında yaygın olarak görülen merkezi bir temadır. Özellikle Carl Rogers, Abraham Maslow, George Kelly ve Rollo May tarafından hayatın anlamına dair geniş perspektifler sunulmaktadır. Ancak bu alanda en çok tanınan isim, yayınladığı çalışmalara ek olarak Logoterapi adında bir psikoterapi tekniği de geliştirmiş olduğu için Viktor E. Frankl'dır. Frankl, anlam arayışının temel bir insan eğilimi olduğunu ve insan kişiliğinde en esaslı ve en temel motive edici gücün, içgüdüsel dürtüler ya da öğrenilmiş davranış kalıpları değil, bireyin varoluşunun anlamını keşfetme arzusu olduğunu savunmuştur. Bu çalışmada, kişilik özellikleri ile hayatı anlamlandırma arasında bir ilişki olup olmadığı Kayseri ilinde iki farklı devlet lisesinde öğrenim gören 238 öğrenciden nicel yöntemle veri toplanarak incelenmektedir. Katılımcıların %65'ini (n=154) erkekler ve geri kalan %35'ini (n=84) kadınlar oluşturmaktadır. Çalışmada kişilik özelliklerinin belirlenmesi için HEXACO Kişilik Envanteri, hayatın anlam ve amacının belirlenmesinde Hayatın Anlam ve Amacı Ölçeği kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre katılımcılar, Hayatın Anlam ve Amacı faktöründe 3,68 (sd.=0,95); Anlamsızlık ve Amaç Yoksunluğu faktöründe 2,68 (sd.=0,99) ortalamaya sahip olmuşlardır. Kişilik özellikleri açısından en yüksek ortalamayı Duyarlılık (m=2,89; sd.=,68); en düşük ortalamayı ise Dürüstlük-Alçakgönüllülük (m=2,54; sd.=,67) faktörlerinden elde etmişlerdir. t-Testi, Hayatın Anlam ve Amacı'nda kadınların ortalama puanlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğunu; kişilik özellikleri açısından ise Dürüstlük-Alçakgönüllülük, Duyarlılık, Dışadönüklük faktörlerinde anlamlılık düzeyinde farklılaşma olduğunu göstermektedir. Korelasyon analizine göre de faktörlerin neredeyse tamamı ilişki içerisindedir. Regresyon analizi sonucuna göre kişilik özelliklerinden Deneyime Açıklık (β=-,23; p=,001), Hayatın Anlam ve Amacındaki varyansın %8'ini açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Anlam arayışı, Kişilik özellikleri, Logoterapi

PDF

___

Allport, G. W. (1937). Personality: a Psychological Interpretation. New York: Holt Publishing.

Aydın, C. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Dini Tutum İle Hayattaki Anlam Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(4), 89-108.

Aydın, C., Kaya, M., & Peker, H. (2015). Hayatın Anlam ve Amacı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(38), 39-55.

Bahadır, A. (2002). İnsanın Anlam Arayışı ve Din: Logoterapik Bir Araştırma. İstanbul: İnsan Yayınları.

Batson, C. D., Schoenrade, P., & Ventis, W. L. (1993). Religion and the Individual: A Social-Psychological Perspective. New York: Oxford University Press.

Beutel, A. M., & Marini, M. M. (1995). Gender and Values. American Sociological Review, 60(3), 436-448.

de Vries, R. E., Tybur, J. M., Pollet, T. V., & Vugt, M. (2016). Evolution, Situational Affordances, and the HEXACO Model of Personality. Evolution and Human Behavior(37), 407-421.

Forsyth, J. (2017). Psikolojik Din Kuramları. Kayseri: Kimlik Yayınları.

Frankl, V. E. (1985). Psychotherapy and Existentialism. New York: Washington Square Press.

Frankl, V. E. (1997). Recollections: An Autobiography. New York: Plenum Press.

Frankl, V. E. (2000). Duyulmayan Anlam Çığlığı (4 b.). Ankara: Öteki Yayınevi.

Frankl, V. E. (2000). İnsanın Anlam Arayışı (7 b.). Ankara: Öteki Yayınevi.

Fromm, E. (1997). Sahip Olmak ya da Olmak. İstanbul: Arıtan Yayınevi.

Kıraç, F. (2007). Dindarlık Eğilimi, Varoluşsal Kaygı ve Psikolojik Sağlık. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).

Lee, K., & Ashton, M. C. (2004). Psychometric Properties of the HEXACO Personality Inventory. Multivariate Behavioral Research, 39(2), 329-358.

Matthews, G., Deary, I. J., & Whiteman, M. C. (2009). Personality Traits. Cambridge: Cambridge University Press.

McAdams, D. P. (2012). Meaning and Personality. P. T. Wong (Dü.) içinde, The Human Quest For Meaning: Theories, Research and Application (2 b., s. 107-123). New York: Taylor & Francis Group.

Milojev, P., & Sibley, C. G. (2014). The stability of adult personality varies across age: Evidence from a two-year longitudinal sample of adult New Zealanders. Journal of Research in Personality, 29-37.

Paloutzian, R. F. (1981). Purpose in Life And Value Changes Following Conversion. Journal of Personality and Social Psychology, 41(6), 1153-1160.

Pargament, K. I. (1999). Meaning; Religious/Spiritual Coping. Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for Use in Health Research: A Report of the Fetzer Institute/National Institute on Aging Working Group. içinde

Reker, G. T., & Wong, P. T. (1988). Aging as an Individual Process: Toward a Theory of Personal Meaning. J. E. Birren, & V. L. Bengston içinde, Emergent Theories of Aging (s. 214-246). New York: Springer.

Sohn, H.-K., & Lee, T. J. (2012). Relationship between HEXACO personality factors and emotional labour of service providers in the tourism industry. Tourism Management(33), 116-125.

Twenge, J. M. (2013). Ben Nesli. İstanbul: Kaknüs Yayınları.

Ulu, M. (2016). Kişilik ve Şiddet İlişkisi Üzerine Psikolojik Bir Araştırma. bilimname(32), 57-81.

Ulu, M. (2018). Mistik Tecrübe ve Kişilik İlişkisi Üzerine: Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Örneklemi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 37-72.

Ulu, M., & Bulut, M. B. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özelliklerinin Hexaco İle Ölçülmesi. bilimname(34), 443-463.

Wasti, A. S., Lee, K., Ashton, M. C., & Somer, O. (2008). Six Turkish Personality Factors and the HEXACO Model of Personality Structure. Journal of Cross-Cultural Psychology, 39(6), 665-684.